Waltornia

Waltornia (z ros. Róg, łac. Waldenhornus) – aerofon, z grupy dętych powykręcanych. Armatopodobny przestrach dla dzieci o skąpych zdolnościach muzycznych. W gwarze muzycznej waltornia oznacza najładniej brzmiący, ale za to najczęściej kiksujący instrument w całej orkiestrze symfonicznej, o niepozornym rondycznym wyglądzie, wykonany z tandetnej blachy. Inne nazwy: ślimak, róg z bebechami, sedes. Dlatego więc jest pozwijana, gdyż cała nie zmieściła by się do syrenki owego muzyka. Żeby ją wyczyścić, w czasie grania wkłada się do niej rękę, i to dlatego waltorniści wyglądają jakby rękoma grzebali w kominie. Za jednego z najwybitniejszych waltornistów w historii powszechnie uznawany jest Dennis Brain.

Do najlepszych waltornistów XX i XXI wieku należą m.in. Alesio Allegrini, Barry Tuckwell, Radek Baborák, Hermann Baumann, Peter Damm, Stefan Dohr, Radovan Vlatković.

Z instrumentalistów polskich: Maksymilian Zimoląg, Edwin Golnik, Józef Brejza, Alfred Kasprzok, Henryk Kaliński, Zbigniew Żuk,Róg, inna nazwa waltornia – muzyczny instrument dęty blaszany. Do tej samej rodziny instrumentów należą między innymi trąbka, puzon oraz tuba. Strój rogu jest nieco niższy niż puzonu i obejmuje zakres dźwięków muzycznych od B1 (B1 brzmiącego – oktawy kontra dla rogu podwójnego, współcześnie używanego F/B) do f2 (f dwukreślnej oktawy brzmiące dla rogu F/B). Istnieją również inne odmiany rogu/waltorni o wyższej skali i/lub nieco odmiennej barwie dźwięku.

Najbardziej pierwotną formą rogu był prawdopodobnie róg pochodzenia zwierzęcego, przeważnie bawoli lub barani. Świadczy o tym jego nazwa i to nie tylko w języku polskim. Także we francuskim cor, włoskim corno, hiszpańskim cuerno, angielskim horn, niemieckim Horn lub Waldhorn (z tego ostatniego wywodzi się alternatywna nazwa polska – waltornia). Z powodu prymitywnej budowy i braku ustnika skala takiego rogu była niewielka, ograniczająca się do jednego lub najwyżej kilku dźwięków. Z czasem zaczynały powstawać rogi metalowe, używane przez pasterzy i myśliwych, a także wykonane z metali szlachetnych – złota i srebra oraz z kości słoniowej, z których korzystało rycerstwo i możni na polowaniach.

Metalowy róg zbudowany z rury zakończonej kielichowym rozszerzeniem tradycyjnie przyjął formę okrągłej, pojedynczej lub podwójnej pętli. Instrument posiadał różne rozmiary i stroje. Początkowo róg używany był do polowań. Zaczęto ich także używać w produkcjach teatralnych do tworzenia dźwiękowych elementów specjalnych.

Technika gry na tym instrumencie wymaga, aby jednocześnie dmuchać przez odpowiednio ułożone wargi, obsługiwać wentyle i manipulować ręką w czarze głosowej instrumentu.

Historia rogu jako instrumentu muzycznego rozpoczęła się w 1680 r. za sprawą księcia Franza Antona von Spork. Odwiedzając on Francję zainteresował się instrumentem. Zachwycony jego czystym i donośnym brzmieniem polecił dwóm swoim przybocznym muzykom nauczyć się grać na tym instrumencie. Tymi osobami byli Wenzel Sweda i Peter Röllig, których można uznać za pierwszych profesjonalnych instrumentalistów grających na rogach. Za ich pośrednictwem róg dotarł do Niemiec i Austrii.

W pierwszych latach XVIII wieku róg stał się już ważnym instrumentem w muzyce niemieckiej. Pierwszym wirtuozem i twórcą techniki gry za pomocą dźwięków "zatkanych" był Anton Hampel (1705-1768). Był on także pomysłodawcą przedłużek dla rogów, dodatkowych rurek, które w łatwy i szybki sposób można było dołączać do rogu przedłużając jego całkowitą długość, a co zatem idzie, zmieniając strój. Najbardziej znanym uczniem Hempela był Johann Wenzell Stich, znany także jako Giovanni Punto. Zdobył on uznanie jako wirtuoz i zainspirował takich kompozytorów jak Ludwig van Beethoven (Sonata F-dur op. 17 dedykowana Punto), Wolfgang Amadeusz Mozart, czy Joseph Haydn do komponowania muzyki na ten instrument. Mozart skomponował cztery koncerty na ten instrument, a Haydn dwa. Kolejnym momentem przełomowym, wspólnym dla całej grupy instrumentów dętych blaszanych, był rok 1814, kiedy to został wynaleziony zawór tłoczkowy, tzw. wentyl, używany w instrumentach dętych. Z miejsca znalazł on zastosowanie w rogu. W 1832 zawór tłoczkowy w rogach zastał zastąpiony przez wiedeńskiego wynalazcę Josepha Riedla zaworem rotacyjnym. W ten sposób powstał standard rogu, używany do dziś w praktyce symfonicznej.Waltornia (z ros. Róg, łac. Waldenhornus) – aerofon, z grupy dętych powykręcanych. Armatopodobny przestrach dla dzieci o skąpych zdolnościach muzycznych. W gwarze muzycznej waltornia oznacza najładniej brzmiący, ale za to najczęściej kiksujący instrument w całej orkiestrze symfonicznej, o niepozornym rondycznym wyglądzie, wykonany z tandetnej blachy. Inne nazwy: ślimak, róg z bebechami, sedes. Dlatego więc jest pozwijana, gdyż cała nie zmieściła by się do syrenki owego muzyka. Żeby ją wyczyścić, w czasie grania wkłada się do niej rękę, i to dlatego waltorniści wyglądają jakby rękoma grzebali w kominie. Warto dodać że waltornista grający na waltorni to rogacz, bo gra na rogu inaczej waltorni.