Bruno Jasieński

Szkieuko w okó

Bruno Jasieński, dla przyjaciół Wiktor Zysman (ur. 17 lipca 1901 w Klimontowie, zm. 17 września 1938 w Moskwie Radzyniu Podlaskim) – polski poeta, rewolucjonista i pisarz okresu międzywojnia. Jeden z współtwórców naszego futuryzmu, chociaż nie przewidział, że zginie z łap swoich kolegów po fachu, co stawia go w niekomfortowej roli hipokryty. Dyslektyk z wyboru i komunista z przyzwyczajenia.

Życiorys

Jak większość artystów w Polsce, Bruno pochodził z żydowskiej rodziny. Jego ojciec był lekarzem a matka szlachcianką. Pośród mięsa glatt, Talmudu oraz nauk gry na instrumentach smyczkowych, Zysman pisał wiersze. Według wielu analityków literatury oraz poezji najsłynniejszy tomik wierszy Jasieńskiego – Nuż w bżuhu pochodzi właśnie z tego okresu, kiedy Wiktor miał 9 lat i biegał w łatanych porciętach po lasach, gdyż właśnie wtedy nie znał tajników gramatyki i ortografii. Podczas wojny przebywał w Rosji, gdzie osłabiony po ospie, zaraził się twórczością Majakowskiego.

Po powrocie do Polski rozpoczął naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie rozwijał swoją twórczą pasję. Fascynację czerwonym futuryzmem przekuwał w najmniej stosownych momentach, na przykład podczas wystawiania sztuk Szekspira, gdzie Hamlet cytował Marksa. Po wypadku w bibliotece, gdy poślizgnął się na plwocinach arystokraty i na twarz upadły mu dzieła Engelsa, zmienił imię na Bruno.

W Krakowie kontaktował się ze Sternem i kilkoma innymi wannabe-futurystami. Z tych spotkań zrodziła się twórczość poetycka Jasieńskiego, jaką znamy do dzisiaj. Wraz z Anatolem stworzyli Jednodńufkę fótórystuf oraz tomik A jednak się kręci (w lewo)! Do 1925 roku prowadził mały holokaust na drzewach, rozprowadzając ulotki po Krakowie. Powstało wówczas powiedzenie Czerwone ulotki w ustępie – dzięki Jasieńskiemu wielkie.

Ożenił się jak każdy dobry komunista z córką bogatego, żydowskiego kupca z Lwowa. Razem wyjechali do Paryża, gdzie dalej mącił wodę swoim komunizmem. Napisał przy tym powieść, która została odebrana jako rewolucjonistyczna, a tak naprawdę była to powieść symboliczna o braniu narkotyków importowanych z Chin. We Francji napisał także Słowo o Jakubie Szeli, gdzie chwalił arystokrację i wskazywał miejsce ich głów na tacach w austriackich salonach. Po tych dziełach zdobył tak wielką sławę, że musiał uciekać przed groupies do ZSRR. Tam wstąpił do partii komunistycznej, a także zerwał z żoną. Synowi musiał płacić alimenty, co było bardzo futurystyczne. Ożenił się ponownie tym razem z wzorową, radziecką komunistką.

Okoliczności jego śmierci są niepewne. Prawdopodobnie zastosowano w jego przypadku proces nazywany naleśnikiem tzn. słodko smarowano, a potem zawinięto jako spalonego i zakopano. Według niektórych historyków była to pomyłka oficera NKWD, który zamiast Jasiński napisał Jasieński, ale ponieważ nikt nie zgłaszał problemów oprócz zainteresowanego, więc wyrok wykonano. Inni mówią, że wraz z Wiktacym wyjechał na roboty w głąb Rosji i wrócił potem do Radzyminia Podlaskiego. Z miastem tym nic go nie łączyło.

Palę Paryż

Ta powieść stanowi szczytowe osiągnięcie Jasieńskiego. Opowiada o człowieku, który wkurzony na otyłych ludzi, postanawia wsypać zarazki cholery do wody, dzięki czemu Paryż pozbywa się balastu nazywanego burżuazją i arystokracją. Dzielnice zamieniają się w miniaturowe państwa tworzące związki radzieckie, co przypomina dzisiejszy rozkład społeczny Nowego Jorku. Dalsza fabuła dotyka m.in. Żydów, chińskiego imigranta i oficera białych, który ostatecznie się nawraca. Pomimo dobrych chęci wszyscy giną, ale w końcu bramy więzień otwierają się, aby wypuścić na świat nowe pokolenie, które z odciętego od świata Paryża stworzyło komunistyczny raj w świetle stosów płonących ciał.

Powieść interpretuje się jako pochwałę rewolucji oraz krytykę społeczną. W praktyce to opowieść o perwersji i narkotykach, rodem z amerykańskiej literatury lat 60. Według genderowej interpretacji Paryż to genitalia, dżuma to syfilis, historia P'ana stanowi symbol masochizmu, a zwycięstwo czerwonych jako aluzja do menstruacji – wyższość kobiety nad mężczyzną.

Zobacz też

• Paryż
• Piromania