Język francuski

Język francuski (fr. la langue française lub prościej le français) – język pochodzenia indoeuropejskiego z grupy języków romańskich. Jako językiem ojczystym posługuje się nim ok. 65 mln ludzi – mieszkańców Francji, ok. 42% Belgów, czyli 4,7 mln, 13% mieszkańców Szwajcarii ok. 1 mln osób oraz mieszkańcy kanadyjskiej prowincji Québec oraz Ontario, Nouveau-Brunswick, – ok. 8 mln osób. Ok. 201 milionów używa francuskiego na całym świecie jako języka głównego (oszacowanie z r. 2009 wg Organisation mondiale de la Francophonie) a 72 miliony jako drugiego języka codziennego (w tym krajach Maghrebu). Wiele z tych osób mieszka w krajach, gdzie francuski jest jednym z języków urzędowych bądź powszechnie używanych (54 kraje). Paradoksalnie, w Algierii, Maroku, i Tunezji, gdzie nie ma statusu języka urzędowego jest bardziej rozpowszechniony niż w wielu krajach Czarnej Afryki, gdzie jest jedynym językiem urzędowym i używa go 96 milionów ludzi.

Język francuski jest używany także w Stanach Zjednoczonych przez potomków osadników z Francji (ok. 2 mln), głównie w stanach Luizjana (Cajunowie) i Maine oraz we Włoszech (100 tys.). Ponadto posługują się nim mieszkańcy dawnych kolonii francuskich w Azji (Wietnam, Laos, Kambodża) i Libanu na Bliskim Wschodzie.

Obecnie francuski jest oficjalnym językiem Europejskiej Agencji Kosmicznej, Europejskiej Unii Nadawczej, FIA, FIFA, FINA, Interpolu, Międzynarodowego Biura Miar i Wag, Międzynarodowej Organizacji Hydrograficznej, Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Politycznych, Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, NATO, Organizacji Narodów Zjednoczonych, OECD, Światowej Agencji Antydopingowej, Światowej Organizacji Handlu, UCI, Unii Afrykańskiej oraz Unii Europejskiej.

Pochodzenie i historia

Francuski wywodzi się z łaciny i jest obecnie, obok sardyńskiego, włoskiego i rumuńskiego, najbardziej do niej zbliżony pod względem gramatyki i słownictwa. Na język ten wpłynęły także, zwłaszcza w wymowie, języki celtyckie używane przez Galów, oraz języki germańskie. Wiele słów zostało także zapożyczonych z języka starogreckiego.

Francuski od XVIII wieku był językiem międzynarodowym, przede wszystkim dyplomacji i kultury. Międzynarodową karierę języka francuskiego potwierdza już w r. 1789 Akademia Berlińska, przyznając nagrodę dziełu Antoine'a de Rivarola De l'Universalité de la langue française (O uniwersalizmie języka francuskiego). Po francusku pisał m.in. niemiecki filozof Gottfried Wilhelm Leibniz i polski, Jan Nepomucen Potocki (Rękopis znaleziony w Saragossie). Znajomość tego języka była postrzegana jako obowiązkowa dla każdej lepiej wykształconej osoby na świecie aż do lat 70. XX wieku^{[potrzebne źródło]}. W powieściach Lwa Tołstoja, Tomasza Manna bardzo wiele dialogów napisanych jest po francusku, również Fryderyk Nietzsche w swoich pismach posługiwał się terminami francuskimi. Francuski był bardzo popularny w Polsce, szczególnie wśród arystokracji. W całej Europie wykształceni ludzie posługiwali się na co dzień francuskim, na przykład arystokracja rosyjska. W języku polskim do niedawna bardzo popularne było jeszcze francuskie "par excellence" (w całym tego słowa znaczeniu). Dzięki temu dziedzictwu oraz nieustającej promocji języka przez rząd francuski, nadal posiada on ogromne znaczenie mimo wyparcia go w wielu sytuacjach przez język angielski.

W średniowieczu francuski był językiem dworu angielskiego. Dzisiejsze motto brytyjskie (Dieu et mon droit) nadal jest zdaniem francuskim, podobnie jak dewiza Holandii (Je maintiendrai). Francuski jest również najpopularniejszym językiem obcym, jakiego uczą się wykształceni Brytyjczycy, na drugim, czasem na pierwszym miejscu jest w Niemczech^{[potrzebne źródło]}.

Akademia Francuska

Od 1665 roku nad czystością języka czuwa Akademia Francuska, która dba by używano terminów pochodzenia francuskiego i systematycznie tworzy nowe słowa zastępujące nazewnictwo przejęte w innych krajach z angielskiego, szczególnie odnosi się to do skrótowców, które wynikają z francuskiej wersji danej nazwy, np.

• SIDA a nie AIDS, (syndrome de l'immunodéficience acquise)
• OTAN a nie NATO, (Organisation du traité de l’Atlantique Nord)
• ADN a nie DNA, (acide désoxyribonucléique)
• ordinateur a nie computer = 'komputer'
• courriel a nie mail

Promowaniem języka francuskiego w świecie zajmuje się Międzynarodowa Organizacja Frankofonii.

Alfabet

Główny artykuł: Alfabet francuski

Alfabet składa się z 26 liter: a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y, z.
We francuskim istnieją dwie ligatury: œ, æ
Niektóre litery mogą być opatrzone znakami diakrytycznymi: à, â, ç, é, è, ê, ë, î, ï, ô, û, ù, ü, ÿ.

Wymowa w języku francuskim

Do przedstawiania wymowy stosuje się znaki transkrypcji według międzynarodowego alfabetu fonetycznego (polski skrót MAF, angielski IPA, francuski API).

Główny artykuł: Wymowa i transkrypcja języka francuskiego

Gramatyka języka francuskiego

Główny artykuł: Gramatyka języka francuskiego

Jedną z cech charakterystycznych gramatyki języka francuskiego w porównaniu z innymi językami współczesnymi jest różnorodność czasów i trybów. W trybie orzekającym istnieje osiem czasów, ale dwa z nich nie są używane w mowie: passé simple (czas przeszły prosty) i passé antérieur (czas przeszły złożony). Występują one wyłącznie w narracji literackiej. Także nie wszystkie formy czasów w innych trybach używane są w języku mówionym, np. subjonctif imparfait (tryb łączny czasu przeszłego niedokonanego) i subjonctif plus-que-parfait (tryb łączny czasu pozaprzeszłego), czy wreszcie druga forma trybu warunkowego.

Cechą wyróżniającą francuski jest też zjawisko nieodróżniania w mowie wielu form gramatycznych, które występują w piśmie (np. większość wyróżników liczby mnogiej rzeczowników i czasowników, większość form rodzaju żeńskiego w odmianie czasowników).

Gramatyka francuska została opracowana w sposób całościowy w pierwszej połowie XVII w. przez Claude'a Favre'a de Vaugelas. Maurice Grevisse (1895-1980), belgijski gramatyk, jest autorem książki do dziś będącej dziełem odniesienia: Le Bon Usage (gramatyka opisowa, "prawidłowe stosowanie języka francuskiego" – pierwsze wydanie z roku 1936, które jest systematycznie uaktualniane, ostatnio w 2007).

Oficjalny status we Francji

Główny artykuł: Prawo Toubona

Według konstytucji Francji, język francuski jest od 1992 roku urzędowym językiem tego kraju. Język jest używany w oficjalnych publikacjach rządowych i publicznych szkołach. Reklamy telewizyjne i prasowe zawierające zwroty obcojęzyczne muszą zawierać ich tłumaczenie na francuski.

Oprócz francuskiego w kraju używa się również innych języków, jednak nie są one oficjalnie uznane przez rząd francuski.

Przypisy

Szablon:Wikisłownik Szablon:Wikibooks

Linki zewnętrzne

• http://www.leconjugueur.com/ – Odmiana wszystkich czasowników
• Portal Onet: [1] – Słownik polsko-francuski i francusko-polski
• http://www.dicovia.com/dico/francais-polonais/lettre-A/0-59 [2] [3] Słownik francuski-polski, zawiera słownictwo podstawowe