Rüstem Pasza

Rüstem Pasza (właśc. Damat Rüstem Paşa czyli Zięć Rüstem Pasza, ur. ok. 1500 na chorwackim zadupiu, zm. 10 lipca 1561 w Konstantynopolu) – osmański dostojnik z czasów Sulejmana Wspaniałego, dwukrotnie piastował funkcję Wielkiego Wezyra. Jak wielu przed nim i wielu po nim kierował się zasadą „przez łóżko do zaszczytów”, a jego największym osiągnięciem był ślub z sułtanką Mihrimah. Ojciec sułtanki Ayşe Hümaşah, Osmana i Mehmeta.

Życiorys

I mniej lub bardziej udana podobizna oryginalna

Początki

Pochodził z biednej rodziny świniopasów. Jako dziecko został zabrany do Konstantynopola, gdzie konwertowano go na islam, po czym trafił do Szkoły Wewnętrznej dla służby w pałacu Topkapy. Gdy w końcu objął czynną służbę koniuszego, miał okazję poznać sułtankę Hürrem. Ta doceniła jego niezwykłą inteligencję i wiedzę i postanowiła wykorzystać go w swoich machinacjach, mających na celu uzyskanie wpływu na politykę całego imperium. Dzięki temu Rüstem szybko awansował na stanowisko paszy i objął we władanie mało znaczącą prowincję Diyarbakir. Następnie wywalczył sobie, w wyniku drobnych zawirowań personalnych wywalczył sobie posadę gubernatora Anatolii. Była to jedna z głównych prowincji imperium, z której możliwy był już atak na pozycję Wielkiego Wezyra.

Awans na Wielkiego Wezyra

Niestety Rüstem miał wciąż zbyt słabą pozycję, dlatego konieczne było jej umocnienie poprzez ślub z Mihrimah, córką Sulejmana i Hürrem. Aby nie dopuścić do ślubu, opozycja polityczna rozpuszczono plotkę, że Rüstem został zatrądowany i jako taki, nie może brać ślubu. Na szczęście sułtan nie dał się zwieść plotkom i wysłał medyka do Anatolii, aby zweryfikować stan zdrowia paszy. Ten znalazł w ubraniach Rüstema wesz, a wesz jak wiadomo nie może ssać krwi osoby chorej na dżumę. Wesz w charakterze dowodu na zdrowie paszy dotarła nawet przed oblicze samego sułtana i jest to bodaj jedyna wesz, która dostąpiła podobnego zaszczytu.

Ślub rozwiązał jednak tylko jeden problem, drugim pozostała kwestia zajętości stanowiska wezyra przez Lütfi Paszę, który przy okazji był też mężem sułtanki Şah. Spiskowcy doprowadzili do rozwodu pogrążonej i tak w kryzysie małżeńskim pary, w wyniku czego Lütfi stracił stanowisko. Niestety sułtan wciąż nie widział niedoświadczonego Rüstema na stanowisku Wielkiego Wezyra i mianował bardziej doświadczonego Hadyma Sulejmana Paszę. Ten jednak miał dość taktu, by zaledwie po trzech latach umrzeć, dzięki czemu Rüstem dostał wreszcie upragniony stołek.

Wielki Wezyr po raz pierwszy

W 1544 rzecz stała się jasna. Imperium zyskało Wielkiego Wezyra na miarę ich możliwości. Jedną z pierwszy decyzji Rüstema było wprowadzenie odpłatności obejmowania urzędów. Z jednej strony skutecznie zabetonowało to system władzy, a z drugiej umożliwiło szybkie załatanie dziur w budżecie państwa. Niestety szczęście nie trwało długo, bo w 1553 wezyr zaangażował się otwarcie w spisek przeciwko Mustafie, najstarszemu synu Sulejmana, wrabiając go w bunt janczarów. W następstwie głowa Mustafy przez jakieś 30 do 60 sekund żyła w oderwaniu od ciała, ale z czasem prawda wyszła na jaw. Pasza zachował życie, ale stracił stanowisko Wielkiego Wezyra. Jego następcą został pasza Kara Ahmet.

Wielki Wezyr po raz drugi

Rządy Kary Ahmeta nie były na rękę tak Hürrem, jak i Mihrimah, więc zaledwie dwa lata później spotkał on na swojej drodze seryjnego samobójcę, a Rüstem, prawdopodobnie z powodu rosnącego poczucia zrezygnowania Sulejmana, został wezyrem po raz drugi. Tym razem jednak zamiast na powiększaniu majątku państwa, skupił się na własnym. Dorobił się między innymi 815 posiadłości ziemskich w Rumelii i Anatolii, 476 młynów, 1700 niewolników, 2900 koni wojskowych, 1106 wielbłądów oraz 800 ksiąg Koranu, a jego majątek szacowany jest na siedem miliardów dolarów. Niestety nie nacieszył się nim zbyt długo, gdyż zmarł zaledwie kilka lat później, za to jako jeden z niewielu wezyrów poczynił to w sposób naturalny.

Ciekawostki

• Na ślub Rüstema i Mihrimah Sulejman pożyczył pieniądze od Zygmunta Starego.
• Osmanie nie widzieli nic zdrożnego w tym, że pasza był ponad dwadzieścia lat starszy od swojej małżonki.
• Po śmierci Rüstema wzniesiono ku jego pamięci, z państwowych pieniędzy zresztą, meczet, stojący do dziś. Czyni to Rüstema jedynym paszą uhonorowanym w ten sposób.
• Twórcy serialu Wspaniałe stulecie prawdopodobnie nie lubili Rüstema, bo uśmiercili go w sposób nienaturalny.

Zobacz też

• Imperium Osmańskie
• Wspaniałe stulecie

Przypisy

HZobacz więcej artykułów w portalu o historii.