Dio

Biblijna opowieść o arce[edytuj] Michelangelo Buonarroti, Potop, fresk na suficie Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie.

Hebrajska nazwa tebah (skrzynia) poza opisem arki występuje w Piśmie Świętym tylko w Księdze Wyjścia (2,3), gdzie oznacza papirusowy kosz płynący po wodach Nilu, w którym złożono Mojżesza, by go ocalić. Wprawdzie Księga Mądrości (14,6) nazywa arkę statkiem, co później rozpowszechniło się w ikonografii, szczegóły opisu budowy pozwalają jednak sądzić, że miała ona raczej przypominać wielki dom niż łódź.

Opowieść o arce Noego, podana w rozdziałach 6-9 Księgi Rodzaju, zaczyna się Bożą obserwacją złego postępowania ludzi i decyzją, by zesłać na ziemię potop i zniszczyć wszelkie życie. Jednakże Bóg znalazł jednego dobrego człowieka, Noego, "człowieka prawego, wyróżniającego się nieskazitelnością wśród współczesnych sobie ludzi" (Rdz 6,9) i zdecydował, że poprzez niego zachowa rodzaj ludzki przy istnieniu. Bóg nakazał Noemu zbudować arkę i schronić się w niej ze swoją żoną, synami, Semem, Chamem i Jafetem, oraz ich żonami. Dodatkowo nakazał wziąć na jej pokład wszystkie zwierzęta, samce i samice (po siedem samców i samic spośród zwierząt czystych, i po samcu i samicy spośród zwierząt nieczystych[2]) a także pokarm.

Noe, jego rodzina wraz z zwierzętami weszli do arki. W roku sześćsetnym życia Noego, w drugim miesiącu roku, siedemnastego dnia miesiąca, w tym właśnie dniu trysnęły z hukiem wszystkie źródła Wielkiej Otchłani i otworzyły się upusty nieba; przez czterdzieści dni i przez czterdzieści nocy padał deszcz na ziemię. I właśnie owego dnia Noe oraz jego synowie, Sem, Cham i Jafet, żona Noego i trzy żony jego synów weszli do arki, a wraz z nim wszelkie gatunki zwierząt, bydła, zwierzątek naziemnych i wszelkiego ptactwa skrzydlatego; wszelkie istoty, w których było tchnienie życia, weszła po parze do Noego do arki. Gdy już weszły do arki samiec i samica każdej istoty żywej, jak Bóg rozkazał Noemu, Jahwe zamknął za nim [drzwi]" (Rdz 7, 10-15). Woda przykryła nawet szczyty najwyższych gór na wysokość 15 łokci[3] i wszystkie stworzenia na Ziemi, poza tymi, które znalazły schronienie w arce, zginęły.

Po 150 dniach arka osiadła na górach Ararat. Poziom wody obniżał się dalej i po około 70 dniach ukazały się szczyty gór. Noe wypuścił kruka, który "wylatywał i zaraz wracał, dopóki nie wyschła woda na ziemi" (Rdz 8,7). Potem Noe wypuścił gołębicę, która jednak wróciła, gdyż nie znalazła suchego lądu. Po siedmiu dniach Noe znowu wypuścił gołębicę, a ona wróciła niosąc w dziobie świeży listek oliwny; był to znak, że wody opadły. Noe poczekał następne siedem dni i wypuścił gołębicę raz jeszcze, a ona już nie wróciła. Wtedy Noe "zdjąwszy dach arki, zobaczył, że powierzchnia ziemi jest już prawie sucha" (Rdz 8,13) i po około sześćdziesięciu dniach opuścił arkę wraz z rodziną i zwierzętami, po czym złożył ofiarę Bogu "ze wszystkich zwierząt czystych i z ptaków czystych” (Rdz 8,20); a Bóg postanowił, że nie będzie "więcej złorzeczył ziemi ze względu na ludzi, bo usposobienie człowieka jest złe już od młodości" (Rdz 8,21) i że nigdy już nie zniszczy wszystkiego, co żyje.

Dla potwierdzenia swej obietnicy Bóg uczynił tęczę i powiedział: "Gdy zatem będzie ten łuk na obłokach, patrząc na niego, wspomnę na przymierze wieczne między mną, a wszelką istotą żyjącą w każdym ciele, które jest na ziemi" (Rdz 9,16).

Na górę strony Budowa arki[edytuj]

Arka Noego miała być zgodnie z przekazem biblijnym pływającym obiektem wykonanym z drzewa żywicznego[4] nieokreślonego gatunku o długości 300 łokci[3], szerokości 50 łokci i wysokości 30 łokci. Łączna objętość obiektu tych rozmiarów wynosi 56 250 m³. Od góry arka przykryta miała być przepuszczającą światło konstrukcją (hebr. sohar) zwisającą na jeden łokieć ze wszystkich stron arki – konstrukcja ta mogła być dachem lub otworem wpuszczającym światło[5]. Arka posiadać miała wejście w bocznej ścianie. Zgodnie z przekazem podzielona była na trzy piętra. Od wewnątrz i zewnątrz powleczona była smołą.

Na górę strony Arka w późniejszej tradycji[edytuj] Tradycja rabiniczna[edytuj]

Opowieść o Noem i arce była tematem wielu dyskusji w literaturze rabinicznej późnego judaizmu. Klęska Noego w staraniach, by ostrzec innych przed nadciągającą powodzią, była powodem podawania w wątpliwość jego prawości i pytań, czy był on prawy jedynie w kontekście zła jego pokolenia. Według jednej z tradycji Noe w istocie przekazywał Boże ostrzeżenie, sadząc cedry 120 lat przed potopem, więc grzesznicy powinni to zobaczyć i zmienić swe postępowanie. W celu ochrony Noego i jego rodziny Bóg ustanowił lwy i inne dzikie zwierzęta strażnikami przed niegodziwcami, którzy wyśmiewali go i próbowali użyć przeciwko niemu przemocy. Według jednego z midraszy to Bóg lub anioł zgromadził zwierzęta wraz z pokarmem dla nich. Nie było wtedy potrzeby, by odróżniać zwierzęta czyste od nieczystych, czyste rozpoznawano po tym, że klękały przed Noem, gdy ten otworzył arkę. Według innych już wówczas istniała różnica pomiędzy zwierzętami czystymi a nieczystymi – pierwsze zabrano na pokład po siedem, drugie po parze.

Noe był dniem i nocą zajęty karmieniem zwierząt i opieką nad nimi, i na pokładzie arki nie spał cały rok. Zwierzęta były najdoskonalszymi przedstawicielami swoich gatunków i zachowywały się najlepiej, jak mogły. Wstrzymały rozmnażanie się na czas rejsu, więc ich liczba nie uległa zmianie. Lew okulawił Noego, czyniąc go niezdolnym do złożenia ofiary, dlatego została ona złożona przez Sema. Kruk stwarzał problemy, nie chcąc odlecieć, gdy Noe wypuścił go z arki i oskarżał patriarchę o chęć zniszczenia jego gatunku. Mimo tego, z punktu widzenia komentatorów, Bóg zadbał o przetrwanie kruków, by mogły przynosić jedzenie prorokowi Eliaszowi.

Odpadki gromadzone były na najniższym z trzech poziomów Arki, ludzie i czyste zwierzęta na drugim poziomie, a nieczyste zwierzęta oraz ptaki na najwyższym. Inne opinie umiejscawiają odpadki na najwyższym poziomie, skąd miały być usuwane przez drzwi w ścianie bocznej. Szlachetne kamienie dostarczały światła jasnego jak w południe, a Bóg chronił żywność przed zepsuciem. Gigant Og, król Baszanu, był pomiędzy ocalonymi – musiał być, skoro następne księgi Tory wspominają o jego potomkach – ale z powodu swoich rozmiarów musiał pozostać na zewnątrz, a Noe dostarczał mu żywność poprzez otwór w ścianach arki[6][7][8].

Na górę strony Tradycja chrześcijańska[edytuj] Budowa Arki, Kronika norymberska (1493).

Pisarze wczesnochrześcijańscy tworzyli alegoryczne interpretacje opowieści o Noem i arce. Arka jako miotana przez fale potopu jest symbolem Kościoła walczącego, jako jedyny środek ocalenia symbolem dogmatu, że "poza Kościołem nie ma zbawienia". W Pierwszym Liście św. Piotra porównane są wybawienie pasażerów Arki przed wodami potopu i zbawienie chrześcijan przez chrzest (1P 3,20-21); nawiązanie do Arki wciąż jest zawarte w anglikańskim porządku liturgicznym chrztu, gdzie prosi się Boga, "który w swym wielkim miłosierdziu wybawił Noego", by włączył do Kościoła dzieci, które będą ochrzczone[9].

Św. Augustyn z Hippony (354-430), w dziele O Państwie Bożym, demonstruje pogląd, że wymiary Arki korespondują z wymiarami ludzkiego ciała, które jest ciałem Chrystusa przebywającego w Kościele[10]. Św. Hieronim (ok. 347-420) nazywa kruka, który odleciał i nie powrócił, „okropnym ptakiem nikczemności” wygnanym przez chrzest[11]; bardziej wytrwała gołębica i niesiony przez nią listek oliwny miały symbolizować Ducha Świętego, nadzieję zbawienia i, ostatecznie, pokój.

Według św. Hipolita Rzymskiego (zm. 235), "arka była symbolem Chrystusa, który był spodziewany". Uważał, że składała się z trzech poziomów, najniższego dla dzikich zwierząt, środkowego dla ptaków i udomowionych zwierząt oraz najwyższego przeznaczonego dla ludzi, a samce oddzielone były od samic ostrymi palami, aby zapobiec kopulacji na pokładzie. Dodawał, że drzwi zostały wzniesione z wschodniej strony, z której spoczywały kości Adama wraz ze złotem, kadzidłem i mirrą, a trasa arki, która pływała tam i z powrotem po powierzchni wody, utworzyła znak krzyża, zanim statek ostatecznie osiadł na górze Kardu "na wschodzie, w kraju synów Rabana, którą mieszkańcy wschodu nazywają górą Godasz; Arabowie i Persowie nazywają ją Ararat"[12].

Jeśli chodzi o kwestie praktyczne, Orygenes (ok. 182-251) odpowiadał krytykom, którzy powątpiewali, by w arce mogły zmieścić się wszystkie gatunki zwierząt; uważał, że Mojżesz, według tradycji autor Księgi Rodzaju, używał jako jednostki miary łokcia egipskiego, dłuższego od hebrajskiego. Uważał też, iż arka miała kształt ściętej piramidy, o prostokątnej podstawie i spiczastym dachu o wysokości jednego łokcia; nie był jedynym, według którego arka miała kształt prostopadłościanu uwieńczonego spadzistym dachem[13].

Na górę strony Tradycja islamska[edytuj] Ibn Battuta, 1304–77, Marokański podróżnik, który wspiął się na górę Al-Dżudi (niedaleko Mosulu), na której, według tradycji islamskiej, osiadła arka.

Noe (Nuh) jest jednym z pięciu głównych proroków islamu, przytaczanym jako przykład różnicy losu tych, którzy uwierzą Słowu i tych, którzy tego nie uczynią. Odniesienia są rozrzucone po Koranie, najpełniejsze znajduje się w surze 11,27-51, zatytułowanej Hud.

Inaczej niż ma to miejsce w tradycji żydowskiej, która używa na określenie arki słowa, które można przetłumaczyć jako „skrzynia”, sura 29,14 nazywa ją słowem safina, które oznacza zwykły statek, a sura 54,13 jako coś, "co zostało zrobione z desek i włókien palmy"[14]. Sura 11,44 mówi o opadnięciu na górę Al-Dżudi, identyfikowaną przez tradycję z wzgórzem nieopodal miasta Dżazirat ibn Umar na wschodnim brzegu Tygrysu w prowincji Niniwa (północny Irak), a Al-Masudi (zm. 956) twierdził, że w jego czasach wciąż można było zobaczyć punkt w miejscu, gdzie osiadła. Al-Masudi mówił także, że arka zaczęła swą podróż z miejsca, gdzie obecnie leży miasto Al Kufa w środkowym Iraku, i popłynęła nad Mekkę, gdzie zatoczyła nad Kaaba, by ostatecznie spocząć na górze Al-Dżudi. Sura 11,41 podaje słowa Noego: „I on powiedział: "Wsiadajcie na statek! Niech on płynie W Imię Boga i niech przybija do portu!"[15] Al-Baidawi napisał w XIII wieku, że Noe użył słów "W Imię Boga!" zarówno wtedy, gdy chciał, by odpłynęła, jak i wtedy, gdy chciał, by się zatrzymała.

Potop został zesłany przez Allaha w odpowiedzi na modlitwę Noego, który prosił o zniszczenie tego złego pokolenia; Noe był prawy i kontynuował pracę kaznodziejską, która zaowocowała nawróceniem siedemdziesięciu bałwochwalców; zostali oni zabrani do arki wraz z nim, przez co na pokładzie było 78 ludzi (siedemdziesięciu nawróconych i ośmiu członków rodziny Noego). Byli bałwochwalcy nie mieli dzieci, przez co cała ludzkość wywodzi się od dzieci Noego. Czwarty syn (lub według innych wnuk), Kanaan, był bałwochwalcą i utonął w potopie wraz z innymi grzesznikami.

Al-Baidawi podaje wymiary arki jako 300 na 50 na 30 łokci, uważał też, że na najniższy poziom przeznaczony był dla zwierząt (zarówno dzikich, jak i udomowionych), drugi dla ludzi a trzeci dla ptaków. Na każdej desce było imię proroka. Trzy utracone deski, symbolizujące trzech proroków, były zabrane do Egiptu przez Oga, syna Anaka, jedynego giganta, który przeżył potop. Do środka zostało zabrane ciało Adama, by oddzielić kobiety od mężczyzn.

Noe spędził na pokładzie arki pięć lub sześć miesięcy, a po ich upłynięciu wypuścił kruka. Jednak kruk zatrzymał się, by jeść padlinę, więc Noe przeklął go i wypuścił gołębicę, która miała być odtąd uważana za największą przyjaciółkę ludzkości. Al-Masudi pisał, że Bóg nakazał ziemi wchłonąć wodę, a te tereny, które czyniły to wolno, musiały wchłonąć za karę słoną wodę, przez co zostały wypalone i suche. Wody, które nie zostały wchłonięte, utworzyły morza, przez co wody potopu wciąż istnieją.

Noe opuścił arkę dziesiątego dnia miesiąca muharram, a następnie wraz z rodziną i towarzyszami zbudował u stóp góry Al-Dżudi miasto nazwane, dla wyrażenia liczby uratowanych, Thamanin ("osiemdziesiąt"). Następnie Noe zamknął arkę i przekazał klucze Semowi. Jakut al-Hamawi (1179–1229) wspomina, że meczet zbudowany przez Noego można było zobaczyć jeszcze w jego czasach, a Muhammad Ibn Battuta zdobył górę Al-Dżudi w XIV wieku. Współcześni muzułmanie, chociaż nie są aktywni w poszukiwaniu arki, wierzą, że wciąż spoczywa na wysokogórskich łąkach[7][6].

Na górę strony