Jezus Chrystus: Różnice pomiędzy wersjami
Z Nonsensopedii, polskiej encyklopedii humoru
| Linia 1: | Linia 1: | ||
Jezus Chrystus (Jezus z Nazaretu; z hebr. ישוע, ישו Joszue aram. ܝܫܘܥ, ܝܫܘ Jeszua = "JHWH pomocą/zbawieniem" i z gr. Χριστός Christós – "namaszczony, pomazaniec, mesjasz") - centralna postać chrześcijaństwa, według Ewangelii założyciel religii chrześcijańskiej, Syn Boży i zbawiciel. Dla większości wyznań chrześcijańskich także wcielenie Boga w osobie Syna Bożego. W islamie uznawany jest za proroka. Jego okres życia datuje się na lata od ok. 8-4 roku p.n.e. do ok. 30-33 roku n.e. |
|||
Jezus Chrystus [gr. Iēsoús < hebr. Yě(hô)šû‘a ‘Jahwe zbawieniem’, skrócone do Yěšû‘], Jezus z Nazaretu, ur. między 8 a 7 r. p.n.e., zm. 7 IV 30(?) r. n.e., założyciel i centralna postać chrześcijaństwa, które uważa go zarazem za człowieka i wcielonego Syna Bożego. Życie Jezusa Chrustusa. Według Ewangelii Jezus Chrystus pochodził z rodu Dawida i urodził się w Betlejem, jego matką była Maria, małżonka Józefa; dzieciństwo i młodość spędził w Nazarecie w Galilei. Około 27/28 przyjął chrzest z rąk Jana Chrzciciela i rozpoczął działalność publiczne jako nauczyciel, prorok i uzdrowiciel (cuda Jezusa), głównie w Galilei i Jerozolimie, chociaż odwiedzał też tereny pogańskie wokół Galilei i Samarię. Używał języka aramejskiego, choć mógł też posługiwać się językiem hebrajskim i greckim. W swoich naukach, kierowanych głównie do Żydów, mówił o nadejściu Królestwa Bożego, o Bogu jako Ojcu, wzywał do nawrócenia i zapowiadał czasy ostateczne. Krytykował żydowskie przepisy rytualne i stawiał przed człowiekiem maksymalistyczne wymagania etyczne (Kazanie na Górze). Nauczanie Jezusa Chrystusa wyrastało z tradycji judaizmu i pod niektórymi względami było bliskie istniejącym wówczas innym jego nurtom, choć zarazem wykraczało poza te tradycje. Zgromadził wielu zwolenników; powołał 12 apostołów na swoich głównych uczniów i świadków, wyróżniając wśród nich Piotra. Nauki Jezusa Chrystusa budziły sprzeciw, zwłaszcza wśród uczonych w Piśmie i faryzeuszów, którzy podejrzewali go o przywłaszczenie sobie boskiego autorytetu i podważanie Prawa Mojżeszowego. Podczas Ostatniej Wieczerzy w noc przed ukrzyżowaniem mówił apostołom o sobie i o swej zbawczej misji, pobłogosławił chleb oraz wino i dał je uczniom jako swoje Ciało i Krew (Eucharystia). Pojmany w Getsemani w wyniku uprzedniej decyzji sanhedrynu i zdrady Judasza Iszkarioty, został postawiony przed arcykapłanami Annaszem i Kajfaszem oraz przed sanhedrynem, który postanowił go uśmiercić; motywem decyzji była obawa arystokracji jerozolimskiej przed buntem zwolenników Jezusa Chrystusa przeciw Rzymowi oraz zarzut bluźnierstwa, wynikły z przypisania sobie przez Jezusa Chrystusa godności Mesjasza, Syna Bożego. Wyrok został wydany przez rzymskiego prefekta Poncjusza Piłata, który rozkazał ukrzyżować Jezusa Chrystusa — prawdopodobnie w dzień przed Paschą, w piątek 7 IV 30 (Męka Pańska). Umarł i został pogrzebany na Golgocie. Na trzeci dzień po śmierci Jezusa Chrystusa kobiety z jego najbliższego otoczenia i apostołowie odkryli pusty grób, a potem — jak podają Ewangelie — wielokrotnie widzieli Jezusa Chrystusa powstałego z martwych (zmartwychwstanie Jezusa, chrystofanie). Stało się to podstawą wiary w Jezusa Chrystusa i chrześcijaństwa. Zasadniczym źródłem do poznania historii życia Jezusa Chrystusa i jego nauki są 4 Ewangelie. Niektóre źródła starożytne potwierdzają istnienie Jezusa Chrystusa, ale nie dostarczają żadnych dodatkowych informacji, gdyż są bardzo lakoniczne (Tacyt, Swetoniusz, Testimonium Flavianum Józefa Flawiusza), zależne od Ewangelii kanonicznych i nacechowane fantazją (apokryfy, agrafa), późne i stronnicze (wzmianki w Talmudzie). Wiara w Jezusa Chrystusa w Nowym Testamencie. Osoba Jezusa Chrystusa stanowi centrum wiary i teologii Nowego Testamentu. Jego księgi w pełni potwierdzają człowieczeństwo Jezusa Chrystusa, syna Marii i członka narodu żydowskiego, a jednocześnie przypisują mu nadzwyczajną Boską godność. Jezus Chrystus nazywał siebie Synem, a Boga swoim Ojcem, któremu był posłuszny, którego w pełni znał i od którego wszystko przejął; na tej podstawie jest nazywany Synem Bożym. Określał się też jako Syn Człowieczy, co oznacza zarówno człowieczeństwo, jak i eschatologicznie rozumianą godność mesjańską. Nie nazywał siebie wprost Mesjaszem (grecki Christos), lecz przyzwalał, by inni tak o nim mówili. Nowy Testament stosuje tytuł Chrystus (Mesjasz) tak często, że stał się on drugim imieniem Jezusa. Inny częsty tytuł Jezusa Chrystusa Pan (grecki Kyrios) oznacza, że jest on władcą wszystkiego na równi z Bogiem. Nowy Testament mówi też wprost o boskości Jezusa Chrystusa (np. w prologu Ewangelii Jana), wymienia go również wraz z Ojcem i Duchem Świętym w formułach trynitarnych (Trójca Święta). Godność Jezusa Chrystusa uwidoczniła się też na różne sposoby w wydarzeniach z jego życia: poczęciu z Ducha Świętego, narodzinach z dziewicy, cudach, wreszcie w zmartwychwstaniu. Ze względu na misję wobec ludzi Jezus Chrystus jest nauczycielem i prorokiem, a przede wszystkim Zbawicielem ludzkości. Jezusa Chrystusa uznają za proroka także niektóre inne religie (np. islam), odmawiając mu jednak boskości. W relacji Bóg–ludzie występuje jako arcykapłan i zbawcza ofiara za grzechy, jako ten, który przez ofiarę ustanowił Nowe Przymierze. Jest stale obecny w Kościele, będącym wg Nowego Testamentu jego Ciałem, i przychodzi do swoich wiernych w Eucharystii. Nowy Testament zapowiada również ponowne przyjście Jezusa Chrystusa (paruzja), podczas którego dokona on ostatecznego sądu nad światem. Jezus Chrystus w teologii chrześcijańskiej. Teologiczna treść chrześcijańskiej wiary w Jezusa Chrystusa (chrześcijaństwo) została podsumowana w wyznaniach wiary i definicjach pierwszych soborów przy użyciu pojęć z języka greckiego i sformułowań wypracowanych przez Ojców Kościoła, które w następstwie weszły na stałe do dogmatyki chrześcijańskiej (chrystologia). Chrześcijaństwo głosi, że Jezus Chrystus jest Bogiem, który stał się człowiekiem (Wcielenie): jako Syn Boży (druga Osoba Trójcy, Słowo — greckie Logos) został odwiecznie zrodzony przez Ojca; „Bóg prawdziwy z Boga prawdziwego”, „współistotny Ojcu” (greckie homooúsios, homouzja), dla zbawienia ludzi przyjął człowieczeństwo, umarł na krzyżu, zmartwychwstał i wstąpił do nieba (sobory: nicejski 325, konstantynopolitański 381). Osobowe zjednoczenie w Jezusie Chrystusie bóstwa i człowieczeństwa (unia hipostatyczna) sprawia, że Marię można nazwać Matką Bożą (sobór efeski 431). W Jezusie Chrystusie mocą Bożą istnieje więc w jednej osobie (greckie prósōpon), bez zmieszania i bez rozłączania, natura boska i natura ludzka — tak że jest on i prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem z duszą i ciałem (sobór chalcedoński 451). Wola Boska i ludzka są w nim odrębne, ale ludzka idzie za Boską (Sobór Konstantynopolitański III 681). Jedną z przyczyn przyjęcia tych sformułowań była konieczność przeciwstawienia się nurtom nieortodoksyjnym (herezje chrystologiczne: arianizm, nestorianizm, monofizytyzm, monoteletyzm), z których wyłoniły się osobne Kościoły; za pośrednią kontynuację takich tendencji bywają uważane pewne zjawiska z teologii współczesnej, jak akcentowanie raczej człowieczeństwa Jezusa Chrystusa (krytyczna protestancka egzegeza niemiecka, angielskie Low Christology); boskość Jezusa Chrystusa odrzucają wprost jedynie niektóre sekty z pogranicza chrześcijaństwa (np. świadkowie Jehowy), chrystologiczne sformułowania pierwszych soborów są zgodnie przyjmowane przez katolicyzm, prawosławie i większość protestantów. Wiara chrześcijańska głosi znaczenie czynów Jezusa Chrystusa i relacji ludzi z Jezusem Chrystusem, Jego Wcielenie, śmierć na krzyżu i zmartwychwstanie ratują ludzi z niewoli grzechu i śmierci, Jezus Chrystus jest Zbawicielem, Odkupicielem i ofiarą za ludzkie grzechy. Osoba i nauka Jezusa Chrystusa domagają się od człowieka odpowiedzi w postaci wiary i miłości, czynów i modlitwy, przyjęcia chrztu i pójścia za Jezusem Chrystusem; przez łaskę udziela się on wierzącemu osobowo i może zamieszkać w jego duszy; mistyka chrześcijańska dąży do zjednoczenia z Jezusem Chrystusem, pełnego przyjęcia jego woli i naśladowania go. Jezus Chrystus jest obecny w Kościele w trojaki sposób: w jego ludzkiej społeczności, w sakramentach udzielanych w Kościele i w prawdzie jego nauki. Obowiązkiem Kościoła jest nauczanie o Jezusie Chrystusie i oddawanie mu czci; jej zewnętrznym wyrazem jest liturgia, w której Jezus Chrystus jest obecny zwłaszcza w Eucharystii i w głoszeniu Słowa Bożego; wiele świąt przypomina wydarzenia z jego życia (zwłaszcza Boże Narodzenie i Wielki Tydzień). C.H. Dodd Założyciel chrześcijaństwa, Kraków 1983; J. Kudasiewicz Jezus historii a Chrystus wiary, Lublin 1987; F. Dreyfus Czy Jezus wiedział, że jest Bogiem?, Poznań 1995; J. Gnilka Jezus z Nazaretu, Kraków 1997; J.D. Crossan Historyczny Jezus, Warszawa 1997; Jezus. 2000 lat obecności, Warszawa 2000. Michał WojciechowskiSztuka. Pierwsze wyobrażenia Jezusa Chrystusa w sztuce wczesnochrześcijańskiej miały charakter symboliczny — ukazywano go pod postacią baranka (sarkofag Juniusza Bassusa, 359), ryby lub chrystogramów i akrostychów (np. ICHTHYS); przedstawienia takie pojawiały się w malarstwie katakumbowym, rzeźbie sepulkralnej (sarkofagi), na mozaikach. W kompozycjach figuralnych, wzorowanych często na sztuce antycznej, Jezusa Chrystusa przedstawiano jako Dobrego Pasterza z owieczką na ramionach lub pośród stada, nauczyciela w gronie uczniów; znane są też wyobrażenia Jezusa Chrystusa pod postacią Orfeusza czy Heliosa-Słońca (na podstawie tekstu Zach 6, 12: „Oto mąż, Wschód imię jego”). Do przedstawień reprezentacyjnych należy spotykane od VI w. wyobrażenie Pantokratora, wykształcone z przedstawień Jezusa Chrystusa tronującego; w przedstawieniach reprezentacyjnych wyraźny jest wpływ ikonografii i ceremoniału cesarskiego (hieratyczna postawa, atrybuty władzy cesarskiej — tron, purpurowy płaszcz). Źródłem inspiracji dla przedstawień narracyjnych były teksty biblijne i apokryficzne; ilustrowano sceny z dzieciństwa Jezusa Chrystusa (Narodzenie, Pokłon Trzech Króli), Chrzest, cuda (Wskrzeszenie Łazarza), sceny Pasji; od VI w. wydarzenia z życia Jezusa Chrystusa bywały zestawiane ze scenami ze Starego Testamentu w układzie typologicznym. W scenach narracyjnych przeważał typ Jezusa Chrystusa młodzieńczego, bez brody, w przedstawieniach reprezentacyjnych ukazywano go na ogół jako brodatego, dojrzałego mężczyznę; z czasem ten drugi typ zaczął przeważać.Średniowieczne wyobrażenia Jezusa Chrystusa tylko częściowo odwoływały się do typów wykształconych w epokach wcześniejszych. W sztuce monumentalnej, zwłaszcza w okresie romańskim, przedstawiano Jezusa Chrystusa triumfującego — jako tronującego władcę (Maiestas Domini) lub sędziego w scenach Sądu Ostatecznego; ich źródłem były głównie teksty Psalmów (Ps 44,2–10) i wizje proroków (Iz 6; Dn 7; Ez 1 i 10; Ap 4). Typem charakterystycznym dla sztuki wczesnogotyckiej jest tzw. piękny Jezus Chrystus (beau Dieu), o subtelnych, łagodnych rysach. Sztuka dojrzałego i późnego gotyku prezentowała Jezusa Chrystusa w słabości jego człowieczeństwa, z rysami zniekształconymi cierpieniem; obecne były także przedstawienia ukazujące Oblicze Chrystusa „nie ręką ludzką” (acheiropita: mandylion, veraikon); częste były również cykle z życia Jezusa Chrystusa z rozbudowaną ikonografią pasyjną (wieloskrzydłowe ołtarze rzeźbione lub malowane), wykształconą m.in. na podstawie ewangelicznych opisów męki, źródeł apokryficznych i literatury mistycznej (Hildegarda z Bingen, Brygida Szwedzka). Do najczęściej spotykanych wyobrażeń indywidualnych należały: Ukrzyżowanie, Ecce homo i przedstawienia o charakterze dewocyjnym: Pietà, Mąż Boleści (Vir Dolorum), Misericordia Domini (Jezus Chrystus z ranami, do pasa w grobie), Chrystus Frasobliwy. Ponadto w średniowieczu została rozwinięta i wzbogacona typologia odnosząca się do osoby Jezusa Chrystusa (Adam, Izaak, Józef z Egiptu, Samson, Dawid; symbole: wąż miedziany, jednorożec, feniks, lew, pelikan, orzeł, kogut).W sztuce renesansowej powróciły wyobrażenia pięknego Jezusa Chrystusa, ucieleśniające zaczerpnięty z antyku ideał piękna. Popularne stały się przedstawienia Jezusa Chrystusa jako dziecka (Narodziny, Pokłon Trzech Króli, Maria z Dzieciątkiem), a także scena Ostatniej Wieczerzy, Gody w Kanie Galilejskiej. W krajach objętych reformacją chętniej przedstawiano sceny o wymowie moralizatorskiej i dydaktycznej (cuda, przypowieści), natomiast w sztuce kontrreformacji przeważały przedstawienia Jezusa Chrystusa w chwale, w scenach Przemienienia Pańskiego, Zmartwychwstania, Wniebowstąpienia. Z kontrreformacyjnego mistycyzmu zrodziła się także idea ukrytego żywota Jezusa Chrystusa cierpiącego od momentu narodzin — jej ilustracją były przedstawienia ukazujące Jezusa Chrystusa w wieku chłopięcym, zajętego nauką lub pracą, w których pod pozornym realizmem kryją się symbole odnoszące się do męki (F. Zurbarán Maria i Chrystus w domu w Nazarecie, G. de La Tour Św. Józef jako cieśla).W XIX w. idealizowane wizerunki Jezusa Chrystusa pojawiały się w twórczości nazareńczyków i prerafaelitów; nowe, oryginalne ujęcia ikonograficzne interpretujące wydarzenia z życia Jezusa Chrystusa w ujęciu mistyczno-symboliczne zaproponowali m.in. W. Blake, C.D. Friedrich (Krzyż na górze); jednocześnie jednak następowała pewna desakralizacja wizerunku Jezusa Chrystusa wskutek akcentowania ludzkiej strony jego natury (I. Kramskoj Chrystus na pustyni). W sztuce XX w. odwoływano się do typów i sposobów obrazowania wykształconych w epokach wcześniejszych (np.: S. Dali, G. Rouault, M. Denis). Ponadto do wyobrażeń Jezusa Chrystusa włączano atrybuty nawiązujące do aktualnych wydarzeń historycznych, np. Chrystus Król w koronie z drutu kolczastego lub Jezus Chrystus w więziennym drelichu.J. Miziołek Sol Verus. Studia nad ikonografią Chrystusa w sztuce pierwszego tysiąclecia, Wrocław 1991. A. Katzenellenbogen The Image of Christ in the Early Middle Ages, Minneapolis 1968; G. Rumbold, H. Schwebel Christus in der Kunst des 20. Jahrhunderts, Freiburg im Breisgau 1983; Images of Christ: Ancient and Modern, eds S.E. Porter, M.A. Hayes, D. Tombs, London 1997. |
|||
Według zapisów w Ewangeliach Jezus nauczał w Galilei i Judei w Izraelu, został skazany na śmierć i ukrzyżowany w Jerozolimie zgodnie z wyrokiem rzymskiego namiestnika (łac. praefectus) Poncjusza Piłata, a trzeciego dnia po śmierci zmartwychwstał. Dzieła i nauka Jezusa opisane w Ewangeliach stanowią podstawę chrześcijaństwa. Nauka Jezusa została przekazana światu przez uczniów zwanych apostołami. |
|||
Wersja z 11:34, 22 mar 2008
Jezus Chrystus (Jezus z Nazaretu; z hebr. ישוע, ישו Joszue aram. ܝܫܘܥ, ܝܫܘ Jeszua = "JHWH pomocą/zbawieniem" i z gr. Χριστός Christós – "namaszczony, pomazaniec, mesjasz") - centralna postać chrześcijaństwa, według Ewangelii założyciel religii chrześcijańskiej, Syn Boży i zbawiciel. Dla większości wyznań chrześcijańskich także wcielenie Boga w osobie Syna Bożego. W islamie uznawany jest za proroka. Jego okres życia datuje się na lata od ok. 8-4 roku p.n.e. do ok. 30-33 roku n.e.
Według zapisów w Ewangeliach Jezus nauczał w Galilei i Judei w Izraelu, został skazany na śmierć i ukrzyżowany w Jerozolimie zgodnie z wyrokiem rzymskiego namiestnika (łac. praefectus) Poncjusza Piłata, a trzeciego dnia po śmierci zmartwychwstał. Dzieła i nauka Jezusa opisane w Ewangeliach stanowią podstawę chrześcijaństwa. Nauka Jezusa została przekazana światu przez uczniów zwanych apostołami.
