Gwara kaszubska: Różnice pomiędzy wersjami
Z Nonsensopedii, polskiej encyklopedii humoru
(Zmiany merytoryczne+Dod info o wymowie) Znaczniki: edytor wizualny zrewertowane |
(Ale ze mnie lama, wandalizuję Nonsensopedię… Byłbym bardzo wdzięczny za otrzymanie bana) Znacznik: zastąpiono |
||
| (Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
#PATRZ [[Język kaszubski]] |
|||
[[Plik:Tablica z Kaszubskimi nutami.JPG|thumb|250px|Kaszëbsczé nótë. Niby jest opis rysunków, ale bez Kamienia z Rosetty lingwiści nie dojdą do tego, o czym jest przedstawiona historia]] |
|||
'''Gwara kaszubska''' ('''język kaszubski''', kasz. '''kaszëbsczi jãzëk''') – mowa zachodniosłowiańska i lechicka. Lechicka, gdyż dowody świadczące o tym, że kaszubski stanowi osobny język, są słabsze od poglądów Janusza Bieszka na temat pradawnych [[Imperium Lechitów|Lechitów]]. Szacuje się, że po kaszubsku mówi 108 tys. mieszkańców [[Województwo pomorskie|pomorskiego]] na poziomie większym niż A1. Prawdziwy Kaszub zna ten język na poziomie podstawowym A2, gdyż w jego sercu [[Autostrada A1|A1]] pozostanie wyłącznie autostradą. |
|||
== Gwara czy jednak język? == |
|||
Kwestia ta od lat wywołuje ogromne emocje. Nie pomaga tutaj zachowanie Kaszubów, którzy, choć oficjalnie głoszą, że kaszubski jest językiem, skrycie uważają go za gwarę. Gwara kaszubska jest uważana za język, gdy Unia Europejska daje pieniądze na promocję lokalnej kultury, a za gwarę wtedy, gdy trzeba uczyć się jej na [[Matura|maturę]]. Gdzieś w XVII wieku Kaszubi uświadomili sobie, że są poliglotami znającymi trzy języki: dwa języki kultury i mowę potoczną. Tu jednak zaczęły się kontrowersje, bo dla jednych językami kultury były niemiecki i polski, a dla drugich niemiecki i kaszubski. Dyskusje trwają do dzisiaj. |
|||
== Rozwój języka == |
|||
Przez bardzo długi czas kaszubski stanowił po prostu gwarę języka polskiego wyróżniającą się tym, że okrzyk ''o kurwa!'' oznaczał nie najazd Niemców zza Odry, a mieszkańców Prus z drugiej strony [[Wisła|Wisły]]. Potem przyszło jednak rozbicie dzielnicowe, a Pomorze Zachodnie znalazło się w obrębie zainteresowań Niemców. W efekcie kaszubszczyzna nasyciła się zapożyczeniami z niemieckiego, niczym język śląski. |
|||
W XIX wieku zaczęło się narzucanie Kaszubom języka niemieckiego objawiające się tym, że w ramach walki z powszechnym [[analfabetyzm]]em małe dzieci pędzono do [[Szkoła|szkół]], gdzie uczono języka urzędowego Prus. Po [[I wojna światowa|I wojnie światowej]] Kaszubi pragnęli pielęgnować swoją mowę, jednak wszystko zmieniło przyłączenie Pomorza do Polski w [[1920]] roku. Kultywowanie dziedzictwa zostało odłożone na później, a przynajmniej do czasu zakończenia budowy [[Gdynia|Gdyni]] i nauczenia się języka polskiego. Jak już Kaszubi nauczyli się dobrze polskiego, wybuchnęła [[II wojna światowa]] i musieli odświeżyć sobie niemiecki. Jak już Kaszubi odświeżyli sobie niemiecki na tyle, by z łatwością czytać ''[[Faust]]a'' w oryginale, to pojawiła się [[nowomowa]] [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza|partyjna]], czyli trzeba było uczyć się na nowo polskiego, z zastosowaniem narzuconej w 1945 roku [[Radziecka inwersja|radzieckiej inwersji]]. |
|||
Powojenny chaos był tak duży, że Kaszubi aż do 2004 roku sami nie wiedzieli, kim są i w jakim języku mówią. Jak już ustalili swoją tożsamość, ktoś spisał wszystkie uwagi i przesłał je do Polskiej Akademii Nauk, zachęcając etnologów do badań. Na Poczcie Polskiej doszło jednak do pomyłki i uwagi trafiły do [[Sejm Rzeczypospolitej Polskiej|Sejmu]]. Raport potraktowano jako projekt ustawy. Potem wypadki potoczyły się szybko. 6 stycznia 2005 roku weszła w życie ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, definiując kaszubski jako język regionalny. Kaszubi byli szczęśliwi. SLD już mniej, bo choć nowa ustawa przyczyniła się do wzrostu poparcia dla nich na Kaszubach, nieuwzględnienie języka śląskiego spowodowało gwałtowny spadek poparcia dla lewicy w krainie odwiecznego węgla. |
|||
Według niezależnych z 2021 badań kaszubski: |
|||
* jest dla mieszkańców [[Kraków|Krakowa]] gwarą języka polskiego; |
|||
* jest dla mieszkańców [[Gdańsk]]a gwarą języka niemieckiego; |
|||
* jest dla mieszkańców [[Szczecin]]a niezrozumiałym gaworzeniem, gdyż prawdziwi szczecinianinie mówią, mając policzki zawsze zapchane [[Paprykarz szczeciński|paprykarzem]]; |
|||
* jest dla [[Śląsk|Ślązaków]] koronnym dowodem na to, że Kaszubi to piąta kolumna; |
|||
* a dla połowy Polaków chyba językiem niemieckim, gdyż [[Donald Tusk|najsłynniejszy Kaszub]] wita się z nimi, mówiąc ''Für Deutschland'' bądź ''Danke für alles''. |
|||
== Alfabet == |
|||
[[Plik:Schnupfen ohne Erkältung.jpg|thumb|200px|Nieodzowna pomoc Kaszubów przy ustalaniu, jaki dynks postawić tym razem nad samogłoską]] |
|||
Alfabet kaszubski stanowi największe kuriozum w świecie lingwistycznym, gdyż składa się z 34 liter i parunastu hieroglifów zapisywanych na pięciolinii. Tzw. ''kaszëbsczé nótë'' stanowi dziedzictwo kulturalne Kaszubów, którzy w połowie XIX wieku przetłumaczyli z [[Język niemiecki|niemieckiego]] na swoją gwarę pieśń niezwykle popularną w Czechach, Morawach i na Polesiu. |
|||
W przeciwieństwie do języka polskiego, w kaszubskim istnieją samogłoski Ã, É, Ë, Ò, Ô, Ù. Najpopularniejsza z tych samogłosek jest bez wątpienia Ò, wymawiane jako ''łe'' (przykład: ''Ò, myślałem, że kaszubski jest łatwiejszy''). |
|||
Nic w tym języku nie jest oczywiste, Litera Ą jest czytana jako nosowe u, podczas gdy U jak niemieckie ü, sprawia to często problem turystom, którzy czytają tekst po kaszubsku według zasad wymowy języka polskiego, co często prowadzi do bójek między nimi a wściekłymi Kaszubami, którzy nie są zadowoleni z kaleczenia ich mowy. Takie bijatyki zaogniają zwykle słaby alkohol i tabaka. |
|||
== Akcent == |
|||
<del>Jeszcze nie koncertował. [[Zenon Martyniuk]] obraził się na Kaszubów, bo ci śmieją się ze słowa [[Bocian|klekotun]].</del> |
|||
Swobodny, wymagający uregulowania przez językoznawców. Tylko ci niezbyt biorą się do pracy. |
|||
== Ciekawostki == |
|||
* W przeciwieństwie do [[Język polski|języka polskiego]] lub [[Język śląski|śląskiego]], gwara kaszubska nie doczekała się wiekopomnego dzieła sztuki. Co prawda w języku śląskim zamiast ''[[Pan Tadeusz|Pana Tadeusza]]'' była ''[[Święta wojna]]'', ale liczy się samo podjęcie inicjatywy. |
|||
* W chwili, gdy czytasz ten artykuł, trzech Kaszubów zamienia ''gwarę'' na ''język'', ośmiu kolejnych wysyła pogróżki do autorów, a dwudziestu następnych tłumaczy wyższość języka kaszubskiego nad wiejskimi gwarami. |
|||
== Zobacz też == |
|||
* [[gwara]] |
|||
* [[gwara śląska]] |
|||
* [[Kaszubi]] |
|||
* [[Pomorze]] |
|||
{{Języki}} |
|||
[[Kategoria:Języki słowiańskie]] |
|||
Aktualna wersja na dzień 13:43, 13 maj 2024
Przekierowanie do:
