Ablatyw

Ablatyw (łac. ablativus) – nazwa jednego z przypadków, obecnie charakterystyczna głównie dla łaciny czy sanskrytu, którymi nikt nie mówi, w związku z czym jest jedyny tzw. przypadek niemy.

Zastosowanie

Ablatyw występował niegdyś powszechnie jako ósmy przypadek w deklinacji praindoeuropejskiej (dziś język polski jest językiem indoeuropejskim). Właściwy ablatyw wyraża oddzielanie, odchodzenie od czegoś, czyli krótko mówiąc wyrażał bez czego np. się idzie. Przykład:

• Gość nie w porę gorszy Tatarzyna (język staropolski), gdzie Tatarzyna znaczyło od Tatarzyna.

Jak łatwo zauważyć, w powyższym przypadku zwykły dopełniacz mógłby zostać użyty zamiast ablatywu. Ludzie mówiący językami indoeuropejskimi szybko doszli więc do wniosku, że ablatyw jest całkowicie redundantny i uznali, że obejdą się bez niego. Tym samym ablatyw pozostał w łacinie, z natury konserwatywnej, a w normalnych językach został wyparty przez inne przypadki.

Można się pokusić o stwierdzenie, że przypadek ablatiwu jest dość smutnym przypadkiem…

Językoznawcy stwierdzają jednak, że ablatyw istnieje do dzisiaj w języku polskim – twierdzą, że niektóre słowa nie występują bazowo w mianowniku, a w ablatywie. Podają następujące przykłady:

• Kastrat – osoba bez jąder
• Żebrak – osoba bez pieniędzy
• Belgia – kraj bez rządu
• Somalia – kraj bezprawia
• Student – osoba bez pieniędzy na jedzenie

Zobacz też

• feminatywum