Edytujesz „Dżuma”

{{sur|choroby|[[Dżuma (powieść)]]}}

[[Plik:Medico peste.jpg|250px|thumb|I Ty zapłać lekarzowi okruszkami za diagnozę!]]

{{cytat|Od '''powietrza''', głodu, ognia i wojny wybaw nas, Panie|Kto by pomyślał, że Bóg jest środkiem antyseptycznym}}
{{cytat|Pito również duże ilości alkoholu, gdyż organizm przesycony alkoholem jest mniej podatny na zakażenie|Każdy ma swojego boga<ref>[http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=D%C5%BCuma&diff=25574559&oldid=25499494 Sprawdź sam]</ref>...}}

{{t|Dżuma|znana też jako '''czarna śmierć''', '''morowe powietrze''', [[język łaciński|łac]]. ''Pestis''}}choroba bakteryjna przenoszona przez [[pchła|pchły]], [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wektor_(medycyna) wektory] i punkty przyłożenia, atakująca przede wszystkim gryzonie, sporadycznie [[człowiek|ludzi]]. Za dżumę odpowiedzialny jest mikrob ''Yersinia pestis'', przez antyfanów łaciny nazywany pałeczką dżumy. Sama choroba zaś wzbogaciła dzieje ludzkości nierówną, aczkolwiek spektakularną, walką z przeludnieniem.

== Postacie i pochodzenie choroby ==
Każdy [[Polak]] i katolik wie, że na początku była [[ciemność]]. W tej ciemności leżały okruszki chleba, które przyciągnęły [[szczur]]y. Biedne gryzonie, zaatakowane przez pchły, przeniosły się do Edenu, gdzie pozostawały niezagrożone przez naturalnych drapieżników. Zaniosły tam ze sobą dżumę dymieniczną atakującą węzły chłonne. Pierwszą ofiarą tej [[choroba|choroby]] był Abel, u którego dymienice były wielkości rajskiego [[jabłko|jabłka]]. Z tego powodu ogród musiał zostać zamknięty, mieszkańcy wysiedleni, a brat zmarłego, Kain, został objęty kwarantanną i oznakowany.

Drugą postacią choroby jest dżuma septyczna, zwana też posocznicową, posiadająca prawie 100% skuteczność oddziaływania. Prawdziwą maszynką do zabijania jest jednak dżuma płucna, która oprócz wysokiej efektywności bardzo łatwo się rozprzestrzenia. Tak [[Simo Häyhä]] chowa się ze wstydu w zaspie, a [[Kuba Rozpruwacz]] rzuca posadę wiwisekcjonisty i zostaje politologiem.

Skąd się dżuma wzięła w [[Europa|Europie]]? Po zlikwidowaniu hippisowskiej komuny w Edenie choroba przedostała się do Azji, gdzie od czasu do czasu wybijała po parę milionów mieszkańców [[Chiny|Chin]] i [[Indie|Indii]], co z powodu dosyć dużej liczby ludności nie zostało uznane za godne udokumentowania przez współczesnych. Sytuacja zmieniła się dzięki [[Tatarzy|Tatarom]]. W [[1346]] roku, podczas oblężenia genueńskiego miasta Kaffa – leżącego na terenie dzisiejszej [[Ukraina|Ukrainy]] i zamieszkanego przez Turków – potomkowie Czyngis Chana postanowili przeprowadzić nalot dywanowy, który miałby skruszyć opór obrońców. Z powodu braku bomb do tego celu zostały użyte cegły, [[prezerwatywa|prezerwatywy]] z wodą oraz trupy zmarłych na dżumę. Spowodowało to wybuch epidemii w [[miasto|mieście]]. Niektórzy z jego mieszkańców uciekli kanałami na statki płynące do Europy. Po kilku miesiącach błąkania się po [[Morze Śródziemne|Morzu Śródziemnym]] okręt przybił do [[Włochy|włoskiego]] portu Messyna. Na pokładzie z żywych istot pozostały tylko zarażone szczury i grupka śpiących w ładowni rosyjskich włóczęgów. W ten sposób rozpoczął się jeden z największych kataklizmów w historii Europy, nie licząc [[II wojna światowa|II wojny światowej]], benzyny za 6 złotych i zmniejszenia przez [[Unia Europejska|Unię Europejską]] objętości [[małpka|małpek]] do 200 mililitrów.

== Przebieg choroby ==
Wszystko zaczyna się od pokąsania przez wściekłe wektory – po wbiciu się zwrotów w skórę następuje wstrzyknięcie pod zewnętrzną powłokę wartości zawierającej pałeczki dżumy. Co dalej? Cierpliwie czekamy na pierwsze objawy, jakimi są dreszcze <del>niespokojne</del>, ból głowy, pot wydobywający się z miejsc z których wydobywać się nie powinien i [[gorączka]]. Nie są to objawy typowe – trzęsący się pod kołdrą pacjent najpierw przypuszcza, że posiada jakąś mniej groźną chorobę, jak [[grypa]], wąglik czy toczeń<ref>W doktorze House'ie to zawsze jest toczeń!</ref>. Sytuacja zmienia się, gdy pewnego pięknego ranka chory wstaje rano i stwierdza, że posiada dodatkowe [[penis|genitalia]] w pachwinach i na szyi nazywane przez specjalistów dymienicami. Po chwili euforii u chorych płci męskiej następuje diagnoza, która brzmi jak wyrok – dżuma. Po upływie czasu delikwent – gdy zarazi resztę domowników, obniży cenę [[dom|nieruchomości]] poprzez spowodowanie wzrostu poziomu hałasu i zniszczy materac wskutek drgawek – umiera. Później pozostaje tylko wrzucić zwłoki do [[Żuk]]a<ref>W powieści „Dżuma” wykorzystywane były tramwaje. W Polsce by to nie przeszło z prostego powodu – martwi nie kupują biletów</ref> i zakopać je na [[parking]]u pod supermarketem przerobionym chwilowo na zbiorową [[cmentarz|mogiłę]].

W przypadku dżumy płucnej lub septycznej przebieg choroby jest znacznie krótszy i nudniejszy. Delikwent po prostu charczy, pluje [[krew|krwią]] na zdziwionych domowników zarażając ich i pada na łóżko, by cierpliwie poczekać, aż rodzina złoży się na [[trumna|trumnę]]; przy okazji nieszczęśnik pozbywa się nadmiaru płynów wszystkimi otworami ciała.

== Leczenie ==
[[Plik:Burning Jews.jpg|thumb|250px|Bo babcia mówiła, że chorobę trzeba wypocić...]]
Wieloletnie badania prowadzone przez międzynarodowy zespół [[naukowiec|specjalistów]] ustaliły, że najlepszym środkiem leczącym wszystkie objawy dżumy jest [[napalm]]. Likwiduje on też całą miejscową populację szczurów zabezpieczając ludność przed powrotem choroby na najbliższe... no, do czasu, aż ktoś zamieszka ten teren. Niestety, czasem znajdzie się jakiś [[ekolog]], który stwierdzi, że nalot nie może się odbyć z powodu występowania jakiegoś zagrożonego gatunku [[komar]]a, dlatego w wielu przypadkach pozostaje mniej inwazyjna alternatywa w postaci 2 gramów [[ołów|ołowiu]] aplikowanych doustnie<ref>Rzadziej domięśniowo</ref>. Czasem stosuje się też na przykład zmielenie chorego rozpędzonym [[słoń|słoniem]], lewatywę z kwasu solnego czy krew jednorożca pitą o północy na cmentarzu.

W dawnych czasach jedynym środkiem, jaki ze względu na zacofanie technologiczne mógł być zastosowany, była [[kwarantanna]]. Zamykano szczelnie dotknięte zarazą miasto i czekano, aż wszyscy jego mieszkańcy spokojnie sobie poumierają, likwidując tym samym niebezpieczeństwo przeniesienia choroby do następnego [[wieś|sioła]]. Ta metoda ma wiele minusów – jest mało efektywna, mało efektowna, ponadto istnieje niebezpieczeństwo, że jakiś dowcipniś postanowi ostrzelać strażników wydzieliną [[płuca|płucną]] lub ropą z dymienic.

Ten sam zespół specjalistów ustalił, że podstawą profilaktyki jest usunięcie tkanek i narządów, które są atakowane przez dżumę: węzłów chłonnych, płuc czy krwi. Niezależne badania wykazały, że jeżeli taki zabieg zostanie wykonany łyżką do [[miód|miodu]], prawdopodobieństwo zachorowania co prawda będzie takie samo, ale sama operacja będzie przyjemniejsza dla oka, zwłaszcza dla ludzi mających pewne odchylenia pod czupryną. U pozostałych mogą pojawić się uporczywe torsje, ale przecież lepiej zapobiegać niż leczyć, prawda?

W [[Średniowiecze|średniowieczu]] najczęściej stosowanym środkiem profilaktycznym było biczowanie. Wiązało się to z teorią arabskiego [[lekarz]]a, Awicenny, który twierdził, że przeciwciała powstają w skórze na plecach i czasem trzeba je popędzić [[metal]]owymi kulkami na rzemieniach. W połączeniu z głośnym recytowaniem litanii do wszystkich [[święty]]ch był to środek rekomendowany przez Papieski Fundusz Zdrowia i Higieny, zwłaszcza jeśli w parze z takimi praktykami szły podarki dla [[Watykan|Stolicy Apostolskiej]].

== Epidemie ==
[[Plik:Holbein-death.png|thumb|250px|Top Model Anno Domini 1493]]
Wspomniana już pandemia dżumy, która dotarła do Europy na statkach-widmo szybko objęła swoim zasięgiem cały [[półwysep]] Apeniński – głównie przez to, że okręty razem ze znajdującymi się na nich zwłokami były wydalane z portów i musiały krążyć po całym włoskim wybrzeżu, pozostawiając w każdym odwiedzonym mieście kilkunastu oplutych krwią przybyszów. Z Włoch zaraza przeniosła się do [[Francja|Francji]], gdzie wygnała wiele istnień do Krainy Wiecznych Łowów głównie przez waleczne nastawienie autochtonów do choroby – zainfekowani zamiast walczyć z dżumą, uciekali z domostw i [[Biegi|biegli]] przed siebie aż do wyplucia płuc ze zmęczenia, co jak wiadomo, może łatwo zarazić przypadkowych przechodniów zaskoczonych przez niedoszłego [[Maraton|maratończyka]].

Następna w kolejce była [[Hiszpania]] oraz mieszkające tam [[byk]]i, po czym zaraza przeniosła się do [[Portugalia|Portugalii]]. Spowodowała tam trwałe zmiany w DNA mieszkańców, przez co skóra głowy rodowitych [[Cristiano Ronaldo|Portugalczyków]] produkuje kostkę masła dziennie powodując trwałe nażelowanie włosów. Znudzona leniwymi i opalonymi południowcami dżuma przeniosła się na [[północ]]. W [[1348]] pchły zbudowały tratwę z wektorów i przedostały się do [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]], prawdopodobnie aby zarobić na zmywaku. Gdy zebrano odpowiednią sumę, zaraza zmieniła kierunek natarcia i wybrała się do Niemiec i Skandynawii, aby zlikwidować kilku Aryjczyków. Po ominięciu [[Polska|Polski]], dżuma wybrała się do Rosji.

Po kilku latach dżuma znikła tak samo nagle jak się pojawiła, zabierając przy okazji od 75 do 200 milionów ludzi na całym [[świat|świecie]]. Liczba ludności w Europie zmniejszyła się o 45% procent, co zniwelowało skutki przeludnienia. Ta liczba nie zadowalała wszystkich mieszkańców kontynentu, dlatego – aby osiągnąć okrągłe 50% – postanowiono wyciąć trochę [[Żydzi|Żydów]], których z powodu <del>konszachtów z diabłem</del> dbania o higienę zaraza się nie imała. Masowo zabijani byli też między innymi pielgrzymi, [[masoni]], zakonnicy, a czasem nawet przypadkowi ludzie z łapanek.

Po wygaśnięciu zarazy dżuma pojawiała się w Europie regularnie co parę lat, pilnując, aby populacja nie podniosła się do zbyt wysokiego poziomu. Aby przypadkiem nie zabrakło chleba w mieście, choroba zabijała po jakieś 50 tysięcy ludzi w takich pipidówach jak [[Paryż]], Londyn]], Podkowa Leśna czy [[Marsylia]]. Lokalne epidemie wybuchały także podczas [[wojna|wojen]], co było bardzo [[Ekonomia|ekonomiczne]] z punktu widzenia dowódców – wybicie części ich oddziałów pozwalało na zaoszczędzenie na żywności, uzbrojeniu i amunicji dla sołdatów.

Następna wielka pandemia zaczęła się (znów) w Chinach w [[1855]] roku. Mimo 10 milionów spuchniętych trupów nikt nie zauważył szalejącej zarazy, która przeniosła się tym razem na wschód. Wtedy to po raz pierwszy krwiożercze wektory dotarły do [[Australia|Australii]] – gdzie jej łupem padły psy dingo, kolczaste zarośla i [[kangur]]y – oraz do Ameryki. Choroba wybija tam ludzi do dziś, zabiera jednak rocznie mniej ofiar niż strzelaniny w [[szkoła|szkołach]], więc nikt nie zwraca na to uwagi.

Dżuma była także wykorzystywana jako broń przez [[Japonia|Japończyków]] podczas II wojny światowej. Założyli oni w Mandżurii bazę wojskową, w której stacjonował pułk zainfekowanych szczurów ślubujących codziennie przed śniadaniem wierność [[cesarz]]owi. Gryzonie były wysyłane na [[samobójstwo|samobójcze]] misje na terytorium Chin: przegryzały swoimi małymi ząbkami zasieki z drutów kolczastych, [[złodziej|kradły]] tajne dokumenty oraz [[gówno|zanieczyszczały]] arsenały, powodując ślizganie się tamtejszych żołnierzy i wpadanie na pociski. Przy okazji rozsiewały krwiożercze wektory w szeregach chińskiej armii. Po wojnie szczury zostały osądzone przez trybunał w Hadze za zbrodnie przeciwko [[Ludzkość|ludzkości]] i skazane na deratyzację.

== Dżuma w kulturze ==
[[Plik:Xenopsylla chepsis (oriental rat flea).jpg|thumb|250px|Dwa typy transporterów opancerzonych dla pałeczek dżumy: pchła i wektor]]
Dżuma odcisnęła rozpalonym wektorem trwałe piętno na [[dupa|zadniej]] części [[kultura|kultury]]. Przykładem jest motyw ''danse macabre'' ([[język francuski|fr]]. ''taniec śmierci''), powstały podczas towarzyszącego zarazie głodu w Europie. Bardzo popularne wtedy stały się chude, wręcz kościste [[kobieta|kobiety]] – to właśnie one stały się obiektem zainteresowania poetów i malarzy. Co ciekawe, ta moda powróciła w obecnych czasach, co można zaobserwować zwłaszcza w środowisku [[modelka|modelek]] – niektóre wręcz sprawiają wrażenie zadżumionych. Równocześnie nastąpił zanik zainteresowaniem pieśniami i kulturą dworską, wywołując wzrost [[bezrobocie|bezrobocia]] wśród trubadurów. Spowodowane to było zwiększeniem się liczby prostytutek na szlakach handlowych, przez co każdy mógł sobie kupić [[miłość]] za garść bobu i nie był zainteresowany słuchaniem pieśni o niej.

Choroba ma także wpływ na współczesną kulturę. Najlepszym przykładem jest powieść „[[Dżuma (powieść)|Dżuma]]”, której autorem jest Albert Camus. Warto dodać, że dżuma wystąpiła także w jednym z odcinków serialu [[Doktor House]] i to w pierwszoplanowej roli. Motyw zarazy został też wykorzystany w wielu grach komputerowych, na przykład w [[Dishonored]].

== Ciekawostki ==
* XV-wieczna pandemia ominęła terytorium Polski, prawdopodobnie wiąże się to z wysokim stopniem przesiąknięcia sarmackich organizmów czystym [[spirytus]]em.
* Lekarze zajmujący się pomocą chorym na dżumę zakładali maski w kształcie ptasich dziobów, gdyż jak wiadomo, ptaki nie uczą się [[fizyka|fizyki]] i przez to są odporne na wektory.
* W czasie pandemii czarnej śmierci powstała edukacyjna zabawa w kółko graniaste, która miała pomóc chłopskim dzieciom w poznaniu objawów choroby i przewidzeniu za ile dni będzie przebywało w zbiorowym grobie.

{{Przypisy}}
{{Medal}}
{{GM2013/Art|II}}

{{Medycyna}}

[[Kategoria:Choroby]]

[[en:Black Death]]