Tekst źródłowy strony Język chorwacki

[[Plik:Jdt-str.GIF|thumb|200px|''Judita'' – [[XVI wiek|XVI-wieczna]] modlitwa chorwacka o urodzajność pól jęczmiennych]]
{{medal}}
'''Język chorwacki''' ''(hrvtsk jzk)'' – [[język]] południowosłowiański, którym posługują się mieszkańcy [[Chorwacja|Chorwacji]], studenci chorwatologii oraz [[językoznawca|językoznawcy]]-hobbyści.

== Ogólna charakterystyka ==
Język chorwacki charakteryzuje się przede wszystkim ubogością [[samogłoska|samogłosek]], a w zasadzie ich brakiem. Biedni [[Chorwaci]] łamią sobie język, wymawiając zbitki spółgłoskowe, ale nic na to poradzić nie mogą.

== Alfabet ==
Alfabet chorwacki jest unikalny, gdyż (z uwagi na brak samogłosek) nie zaczyna się – jak wszystkie normalne alfabety – od litery „A”, ale od „B”. Niektórzy językoznawcy zastanawiają się nawet nad możliwością zmiany jego nazwy na ''„balfabet”'', ''"bet"'' , ''"becadło"'' lub nawet ''"bcdł"'' (''"bcdlj"'' w [[Transliteracja|transliteracji chorwackiej]]).

=== Kolejność i wymowa liter ===
* B b – jak dowolnie wybrane „b” w wyrazie Bóbr
* C c – jak dowolnie wybrane „c” w wyrazie cyc
* Č č – jak „cz” w wyrazie czyrak
* Ć ć – jak „ć” w wyrazie ćma
* D d – jak „d” w wyrazie... dupa
* Dž dž – jak „dż” w wyrazie dżdżu
* Đ đ – jak „dź” w wyrazie dźwięk
* F f – jak „f” w wyrazie filodendron
* G g – jak „g” w wyrazie gazrurka
* H h – jak „h” w popularnym wyrazie, który piszę się zazwyczaj przez trzy litery, a powinno przez cztery
* J j – jak „j” w wyrazie jajecznica na boczku ze szczypiorkiem
* K k – jak „k” w wyrazie konstantynopolitańczykowianeczka
* L l – jak „l” w wyrazie lewarek
* Lj lj – jak „lj” w wyrazie... no, takie miękkie „l”, kresowe...
* M m – jak „m” w wyrazie metatetrahydrobenzen
* N n – jak „n” w wyrazie nocnik
* Nj nj – jak „ń” w wyrazie okoń
* P p – jak „p” w wyrazie piwowarnia
* R r – jak „r” w wyrazie rozparcelowywanie
* S s – jak „s” w wyrazie smorodinówka
* Š š – jak „sz” w wyrazie szambonurek
* T t – jak „t” w wyrazie teściowa
* V v – jak „w” w wyrazie wyindywidualizowany
* Z z – jak „z” w wyrazie zdenerwowany
* Ž ž – jak „ż” w wyrazie [[Teściowa|żmija]]

== Budowa języka ==
Język chorwacki wykazuje znaczne podobieństwo do pozostałych [[języki słowiańskie|języków słowiańskich]], jeśli chodzi o [[gramatyka|gramatykę]] i [[składnia|składnię]]. Ma standardową ilość koniugacji, deklinacji, przypadków, trybów, etc.

=== Teściosłowy ''(tsćslv)'' ===
Tym, co wyróżnia język chorwacki pośród języków słowiańskich, jest niezwykła wprost ilość słów określających [[teściowa|teściowe]]. Słowa te Chorwaci nazywają ''tsćslv''. Wyrażają one niezwykłe przywiązanie do osoby teściowej, świadomość jej wielkiej roli w kształtowaniu oblicza [[rodzina|rodziny]], wychowaniu [[wnuk]]ów, ale także jej niewątpliwy powab i dostojność oraz niekłamane piękno duszy i ciała.

Oto wybór niektórych z tych określeń (w nawiasie przybliżone znaczenie polskie):
* „''žmj''” (ukochana mamusia)
* „''vjđm''” (opiekunka rodziny)
* „''plzjc plz''” (ta, która jest blisko nas)
* „''krtnk''” (ta, która zawsze nam dobrze radzi)
* „''bzmzgj jtj''” (nasza jedyna)
* „''wrjtk''” (pomysłowa, kreatywna)
* „''kčkdn''” (kobieta z klasą)
* „''str drn ršpl''” (mądra i urodziwa)
* „''vžd n nšj rđnj''” (błogosławieństwo naszej rodziny)

== Historia języka chorwackiego ==
Język chorwacki powstał „''nie-wiadomo-jak-dawno-temu''” na terenach obecnego [[Tybet]]u, na co wskazują pewne związki z tamtejszym językiem. Najnowsze hipotezy zakładają, że starożytni Chorwaci przywędrowali do [[Europa|Europy]] ok. 1234 roku p.n.e. Podbiwszy zamieszkujące podówczas teren obecnej Chorwacji plemiona Chorwatów, osiedlili się tam i pozostają w tym miejscu do dnia dzisiejszego.

=== Wczesne zabytki języka chorwackiego ===
Pierwsze zdanie w języku chorwackim zostało zanotowane na glinianej tabliczce odnalezionej w grocie na południu Chorwacji.

Brzmiało ono:

'''„''khnj, pvjđ tvj hlrnj mmsj, žb s vršcj zmknl!''”'''

co ma oznaczać:

„''najdroższa, jakże miły jest mym uszom głos Twej rodzicielki!''”

Istotnym jest, że zdanie to rzuca nowe światło na stosunki panujące w pierwotnych rodzinach.

=== Reforma Rolno-Ortograficzna „''(Rfrm Rln-Rtgrfjčn)''” ===
W roku 1337 władca ówczesnego Królestwa-Chorwacji-I-Państw-Ościennych-Które-I-Tak-Za-Parę-Lat-Zostaną-Przyłączone-Do-Chorwacji „''(Krlstv Hrvcj j pnjstv scjnnh ktr jtk zprlt zstn pžlčn d-Hrvcj)''”, Kzmjž Njdž (Kazimierz Nieduży), ogłosił Reformę Rolno-Ortograficzną (Rfrm Rln-Rtgrfjčn), która w ogromnym stopniu usprawniła i przyśpieszyła produkcję rolną. Reforma polegała na zastąpieniu słowa „''tkj-zbž-ktr-mžn-dć-j-knjm-j-krvm-j-jnnj-gđjnj''” (takie-zboże-które-można-dać-i-koniom-i-krowom-i-innej-gadzinie) słowem „''jnčmjn''” (to samo, tylko krócej; przybliżone znaczenie polskie – [[jęczmień]]). W ślad za [[Chorwacja|Chorwacją]], reformę przyjęły stopniowo pozostałe kraje europejskie.

== Dzieła literatury chorwackiej ==
Literatura chorwacka jest niezwykle bogata. Przez wieki Chorwacja wydała wielu wybitnych [[poeta|poetów]] i [[pisarz]]y. Najwybitniejszym z nich, jest narodowy wieszcz chorwacki („''nrdv vjšč hrvtskj)''” '''Dm Mckjvč''' (Damazy Mackiewicz; także „''Adamazy Macka, Macek, Macuś, Adaś od Chlewa''”). Twórca wielu wierszy, poematów, a także porywającej prozy, zasłynął przede wszystkim swą [[epopeja|epopeją]] ''Pn Tdš'' (Pan Tadaszi). Kolejne roczniki poruszonych uczniów, uczą się na pamięć początkowych wersów tego dzieła:

''Hrvcj, Jčzn mj, Tjsts jk zdrvj''<br />''Jl Cj tžb cnć, tn tlk sj dvj''<br />''Kt Cj strcjl...''

Tekst epopei opisuje cierpienia młodego Chorwata, który czekając na granicy na opóźniającą się [[odprawa paszportowa|odprawę paszportową]], wzdycha do swej [[ojczyzna|ojczyzny]].

Poza tym mają jeszcze [[Fall Out Boy|Thnks fr th mmrs]].

== Mini rozmówki chorwacko-polskie ==
* „''Đndbr!''” – Dzień dobry!
* „''Čsć lsk!''” – Witam młodą damę!
* „''Jksmš?''” – Jak się masz?
* „''Mvš phrvtsk?''” – Czy mówisz po chorwacku?
* „''Vskkj z tlfn!''” – Czy nie wiesz która godzina?
* „''Sppžj!” – Miłego dnia!
* „''Krv!''” – szeroki wachlarz znaczeń

== Podobieństwa językowe ==
Niektóre słowa w języku chorwackim są bardzo podobne do polskich. Przykładem jest chorwackie słowo "listopad" ("lstpd") które nie znaczy nic innego, jak "październik", "błagajnik" ("bgjnk") które oznacza "kasjer", czy "godina" ("gdn") które oznacza, a jakże, nic innego jak "rok".

{{Języki}}

[[Kategoria:Chorwacja]]
[[Kategoria:Języki świata|Chorwacki]]

[[hr:Hrvatski jezik]]