Edytujesz „Powstanie styczniowe”

{{popr|Trzeba tekst przeredagować gdzieniegdzie, bo tutaj więcej jest narzekania na polską bezmyślność niż humoru}}

'''Powstanie styczniowe''' – trzeci w [[Historia Polski|historii Polski]] zryw narodowy z prawdziwego zdarzenia.

== Początek powstania ==

[[Plik:Warsaw1861.JPG|thumb|250px|Ruski biwakują w <del>Polsce</del> Kongresówce (fotka z początków powstania)]]

Powstanie styczniowe zostało przygotowane na fali wzrastającego uniesienia patriotycznego na początku lat sześćdziesiątych [[XIX wiek]]u przez napaloną polską młodzież, zwanych potocznie Czerwonymi. Uważali oni, że Polacy nie mogą przetrwać bez kolejnego niespodziewanego zrywu, więc przez kilka lat intensywnie pracowali nad zorganizowaniem nowej insurekcji.

Ówczesny namiestnik [[Królestwo Kongresowe|Królestwa Polskiego]], chylikark [[Aleksander Wielopolski]], nie był przesadnie szczęśliwy z wizji zbliżającej się nieuchronnie masakry, więc postanowił zarządzić <del>łapankę</del> brankę, czyli przymusowy pobór do wojska carskiego. Czerwoni, którzy nie mieli ochoty odsłużyć 25 lat poboru na [[Syberia|Syberii]] lub na [[Kamczatka|Kamczatce]] (na przykład pełniąc honorową wartę przy kraterach aktywnych wulkanów), postanowili przyśpieszyć wybuch powstania, doprowadzając do jego wybuchu [[22 stycznia]] [[1863]] roku. Od samego początku przebiegało dość chaotycznie, więc doskonale wpisuje się w pogmatwaną historię martyrologii narodu polskiego.

== Przebieg powstania ==

Początek był dobrym odzwierciedleniem jakości jego zaplanowania. Polskie oddziały (uzbrojone w ogromnej większości w kosy oraz kije, nierzadko walczące po prostu gołymi rękami) atakowały rosyjskie garnizony w różnych miejscach Kongresówki na zasadzie ''walnij i spierdalaj, ile sił w szkitach''. Na szczęście Rosjanie nie wiedzieli, {{w|''what's going on''|Co się dzieje}} i co ma oznaczać to szaleństwo, więc na wszelki wypadek postanowili nie wychylać kościstych tyłków z największych miast. Dzięki temu powstańcy nie zostali w trymiga wybici i mogli na prowincji organizować pobór przy jednoczesnym tworzeniu partyzantki.

Na [[dyktator]]a powstania został powołany słynny weteran z [[Powstanie wielkopolskie|powstania wielkopolskiego]], [[Ludwik Mierosławski]]. Nie za bardzo wiedział on, co ma robić, a kiedy w wyniku zastosowania swojego wielkiego talentu strategicznego przegrał kilka pierwszych potyczek, spanikował i zwiał za granicę. Wtedy do akcji wkroczyli polscy konserwatyści, zwani Białymi (nazwa pochodzi od faktu, że na widok wroga ich dowódcy od razu wywieszali [[Biała flaga|białą flagę]] i robili się biali na widok grupki uzbrojonych Rosjan). Dyktatorem został popierany przez nich [[Marian Langiewicz]]. Talentem przewyższył Mierosławskiego. Rosyjskie garnizony wymiotły jego oddziały jak Vanish brud, a sam został złapany przez [[Austro-Węgry|Austro-Węgrów]], gdy przekraczał granice uciekając przez Rosjanami.

Początkowa seria katastrof podniosła morale Polaków i w maju [[1863]] powstała namiastka władz państwowych nazwana [[Rząd Narodowy|Rządem Narodowym]]. Rozpoczęło się tworzenie tzw. państwa zakopanego (lub inaczej [[państwo podziemne|państwa podziemnego]]). Sytuacja powstańców powoli zaczęła się poprawiać, jednak nadal praktycznie nie mieli oni broni palnej, artylerię inną niż [[armata drewniana|armaty drewniane]] znali jedynie z opowieści, a nawet kos nie było wystarczająco dużo, aby wyposażyć w nie wszystkich napalonych do śmierci. Udane akcje partyzanckie można było policzyć na palcach jednej ręki i nie wykorzystałoby się wszystkich palców. Ponadto do Rosjan przyłączyli się [[Prusy|Prusacy]]. Zaborcy wspólnie polowali na oddziały powstańcze, jakby to były przepiórki.

W tak niewesołym momencie dyktatorem powstania ogłosił się [[Romuald Traugutt]], [[inżynier]], były pułkownik armii carskiej. Ze wszystkich przywódców powstania miał on najbardziej sensowny pomysł na jego prowadzenie. A że miał już doświadczenie wojskowe, znał się odrobinę na dowodzeniu wojskiem. Siedział w Warszawie, koło rosyjskiej twierdzy [[Cytadela|Cytadeli]] (pod latarnią najciemniej…) i pod fałszywym nazwiskiem, przez co Rosjanie za cholerę nie mogli go złapać. Zorganizował sieć łączników, dzięki której był w stanie zarządzać oddziałami w promieniu pięciu kilometrów i zmniejszyć ryzyko schwytania, ale większością sił powstańczych, formując je w szeregowe oddziały, które mogły wygrać nawet jakąś bitwę.

Światełka nadziei zgasły, kiedy Traugutt w strasznie głupi sposób wpadł w ręce zaborców. Został zgarnięty w czasie jakiejś tam łapanki, a w czasie śledztwa wyszły na jaw jego prawdziwe dane i został on powieszony w Cytadeli (daleko nie mieli). Wtedy już Polacy zdążyli się odwrócić się od powstania. Niedługo później upadło ono i ostatecznie skręciło sobie kark w sierpniu [[1864]], kiedy grupa fanatycznego księdza Brzóski wreszcie dała się wyłapać, wybić i powiesić.

Powstanie styczniowe odbiło się szerokim echem poza granicami dawnej [[Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]], dzięki czemu do powstańców szybko zaczęła napływać pomoc z bardzo różnych stron świata. Do walk przyłączyło się aż kilkunastu [[Włochy|Włochów]], pięciu Rosjan, dwóch Francuzów, jeden [[Ukraina|Ukrainiec]], a także pół [[Belgia|Belga]] oraz pół [[Holender|Holendra]] (a dokładniej jedna osoba z małżeństwa mieszanego). Pomoc ta, mimo że miała znikomy wpływ na przebieg i wynik, podniosła Polaków na duchu.

Powstanie popierał też [[Papież]] [[Pius IX]], ale robił to po cichu, żeby nie zdenerwować cara Aleksandra II, gdyż ten mógł zgotować niezgorsze piekło katolikom żyjącym pod jego berłem. Ponadto jak zawsze dyplomatycznie poparła nas [[Francja]] [[Napoleon III|Napoleona III]], a także [[Anglia]], jednak niezbyt wielka wartość pomocy dyplomatycznej w czasie intensywnych działań zbrojnych była już dobrze znana Polakom (o jej niebywałych efektach przekonali się również w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]]). Całość wsparcia międzynarodowego i jego znaczenie można podsumować stwierdzeniem, że tak jak zawsze Polacy byli zdani tylko i wyłącznie na siebie, a fakt, że niektórzy z nich łudzili się, że zostanie nam udzielona jakaś poważniejsza pomoc (do tych naiwniaków zaliczał się też Traugutt), doprowadziło do zwiększenia rozmiarów porywu zbrojnego.

== Zobacz też ==

* [[Powstanie warszawskie]]

* [[Rabacja galicyjska]]

{{stopka}}

[[Kategoria:Polska pod zaborami]]

[[Kategoria:Powstania|styczniowe]]

[[Kategoria:Konflikty zbrojne|styczniowe]]