Edytujesz „XV wiek”

[[Plik:Jan Matejko, Bitwa pod Grunwaldem.jpg|300px|thumb|Jedyna wygrana Polaków z Niemcami uwieczniona na malowidle.]]
'''XV wiek''' – okres w dziejach [[Ziemia|Ziemi]], w tym [[Polska|Polski]] między wiekami [[XIV wiek|XIV]] i [[XVI wiek|XVI]]. Ci, którzy wypłynęli w morze, wrócili dopiero w [[XVI wiek]]u, więc o ich wyczynach nie można powiedzieć zbyt wiele. [[Krzysztof Kolumb]] rozpoczął zwiedzanie [[Ameryka Środkowa|Ameryki]]. W Orleanie między tutejszymi jawnogrzesznicami odnajduje się dziewica o nazwisku Joanna D'Arc.

== XV wiek w Polsce ==
* 1410 – [[Polska]] rozpoczęła importowanie mieczy z [[Niemcy|Niemiec]], co skończyło się [[Bitwa pod Grunwaldem|bitwą pod Grunwaldem]]. Wydarzenie opisano i sfilmowano, uwieczniając przy okazji zegarek Zbyszka z Bogdańca i słupy telegraficzne na polu bitwy. Korespondentem [[Gazeta Wyborcza|Gazety Wyborczej]] z pola bitwy był red. [[Henryk Sienkiewicz]].

==Nauka i technika==
* '''Jan Gutenberg''' otwiera pierwszy zakład kserograficzny, zwany drukarnią. Jako, że Gutenberg nie był szczupły, wynalazł również tłusty druk. 
* '''Vasco da Gama''' płynie do [[Indie|Indii]] i dociera do nich w przeciwieństwie do Kolumba, który co prawda do Indii nie dopływa, ale jednak głęboko w to wierzy. Od tamtego czasu zwykło się mawiać, że wiara czyni cuda. 
*'''Leonardo da Vinci''' maluje [[billboard]] [[Mona Lisa]] i kilka innych, buduje również z nudów kilka obiektów. Szerzej opisano to w książce Dana Browna pt. ''Kod da Vinci''.

==Kalendarium==
{{spisnaprawo}}
===1410===
* '''Wydarzenia w Polsce''': [[15 lipca]] – [[Bitwa pod Grunwaldem]].
===1412===
* '''Urodzili się''': [[6 stycznia]] – [[Joanna d'Arc]], francuska bohaterka
===1415===
* '''Urodzili się''': [[1 grudnia]] – [[Jan Długosz]], polski kronikarz
===1424===
* '''Urodzili się''': [[31 października]] – [[Władysław III Warneńczyk]], król Polski
===1431===
* '''Zmarli''': [[30 maja]] – [[Joanna d'Arc]], francuska bohaterka
===1434===
* '''Zmarli''': [[1 czerwca]] – [[Władysław II Jagiełło]], król Polski i Wielki Książę Litewski
===1444===
* '''Zmarli''': [[10 listopada]] – [[Władysław III Warneńczyk]], król Polski
===1447===
* '''Wydarzenia w Polsce''': [[Unia Polsko-Litewska|Wznowienie unii Polsko-Litewskiej]]

===1451===
* '''Urodzili się''': [[25 sierpnia]] – [[Krzysztof Kolumb]], europejski żeglarz i nawigator
===1452===
* '''Urodzili się''': [[15 kwietnia]] – [[Leonardo da Vinci]], włoski artysta
===1473===
* '''Urodzili się''': [[19 lutego]] – [[Mikołaj Kopernik]], polski astronom

===1480===
* '''Zmarli''': [[19 maja]] – [[Jan Długosz]], polski kronikarz
===1483===
* '''Urodzili się''': [[10 listopada]] – [[Marcin Luter]], niemiecki reformator religijny
===1492===
* '''Wydarzenia na świecie''': [[Krzysztof Kolumb]] odkrył [[Bahamy]], które nazwał [[Indie|Indiami]], zwane obecnie [[Ameryka Północna|Ameryką]]. Koniec średniowiecza trwającego 1016 lat.


{{oś wieków}}
[[Kategoria:XV wiek| ]]
@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-{{Nagłówek lat|wiek=15}}
 [[Plik:Jan Matejko, Bitwa pod Grunwaldem.jpg|300px|thumb|Jedyna wygrana Polaków z Niemcami uwieczniona na malowidle.]]
-'''XV wiek''' – okres w dziejach [[Ziemia|Ziemi]], w tym [[Polska|Polski]] między wiekami [[XIV wiek|XIV]] i [[XVI wiek|XVI]]. Ci, którzy wypłynęli w morze, wrócili dopiero w [[XVI wiek]]u, więc o ich wyczynach nie można powiedzieć zbyt wiele. [[Krzysztof Kolumb]] rozpoczął zwiedzanie [[Ameryka Środkowa|Ameryki]]. W Orleanie między tutejszymi jawnogrzesznicami odnajduje się dziewica o nazwisku Joanna d’Arc.
+'''XV wiek''' – okres w dziejach [[Ziemia|Ziemi]], w tym [[Polska|Polski]] między wiekami [[XIV wiek|XIV]] i [[XVI wiek|XVI]]. Ci, którzy wypłynęli w morze, wrócili dopiero w [[XVI wiek]]u, więc o ich wyczynach nie można powiedzieć zbyt wiele. [[Krzysztof Kolumb]] rozpoczął zwiedzanie [[Ameryka Środkowa|Ameryki]]. W Orleanie między tutejszymi jawnogrzesznicami odnajduje się dziewica o nazwisku Joanna D'Arc.
-== Ważne wydarzenia ==
+== XV wiek w Polsce ==
+* 1410 – [[Polska]] rozpoczęła importowanie mieczy z [[Niemcy|Niemiec]], co skończyło się [[Bitwa pod Grunwaldem|bitwą pod Grunwaldem]]. Wydarzenie opisano i sfilmowano, uwieczniając przy okazji zegarek Zbyszka z Bogdańca i słupy telegraficzne na polu bitwy. Korespondentem [[Gazeta Wyborcza|Gazety Wyborczej]] z pola bitwy był red. [[Henryk Sienkiewicz]].
-{{spisnaprawo}}
-=== 1401–1410 ===
-[[Plik:Nagi miecz.png|thumb|200px|Szkic jednego z nagich mieczy, odnaleziony w kronice Jana Długosza]]
-* 1404 – urodził się [[Gilles de Rais]], średniowieczna wersja Trynkiewicza.
-* [[15 lipca]] 1410 – [[Polska]] rozpoczęła importowanie [[Dwa nagie miecze|nagich mieczy]] z [[Niemcy|Niemiec]], co skończyło się [[Bitwa pod Grunwaldem|bitwą pod Grunwaldem]]. Wydarzenie opisano i sfilmowano, uwieczniając przy okazji zegarek Zbyszka z Bogdańca i słupy telegraficzne na polu bitwy. Korespondentem [[Gazeta Wyborcza|Gazety Wyborczej]] z pola bitwy był red. [[Henryk Sienkiewicz]].
-* [[25 lipca]] 1410 – Jagiełło zwiedził muzeum w [[Malbork]]u.
+==Nauka i technika==
-=== 1411–1420 ===
+* '''Jan Gutenberg''' otwiera pierwszy zakład kserograficzny, zwany drukarnią. Jako, że Gutenberg nie był szczupły, wynalazł również tłusty druk.
-* [[6 stycznia]] 1412 – urodziła się [[Joanna d’Arc]], francuska bohaterka narodowa.
+* '''Vasco da Gama''' płynie do [[Indie|Indii]] i dociera do nich w przeciwieństwie do Kolumba, który co prawda do Indii nie dopływa, ale jednak głęboko w to wierzy. Od tamtego czasu zwykło się mawiać, że wiara czyni cuda.
-* [[2 października]] 1413 – pokojowa unia w Horodle. Rody litewskie mogły cieszyć się herbowym szlachectwem. Nadano im m.in. takie herby, jak Lis, Łabędź, Półkozic czy Wężyk. Zoo rośnie!
+*'''Leonardo da Vinci''' maluje [[billboard]] [[Mona Lisa]] i kilka innych, buduje również z nudów kilka obiektów. Szerzej opisano to w książce Dana Browna pt. ''Kod da Vinci''.
-* [[1 grudnia]] 1415 – [[Jan Długosz]] zrelacjonował swoje własne narodziny w kronice.
-=== 1421–1430 ===
+==Kalendarium==
+{{spisnaprawo}}
-* [[31 października]] 1424 – urodził się [[Władysław III Warneńczyk]], król Polski.
+===1410===
-* [[10 lipca]] 1428 – urodził się [[Święty Kaduk|Kaduk]], święty kościoła judaistycznego.
+* '''Wydarzenia w Polsce''': [[15 lipca]] – [[Bitwa pod Grunwaldem]].
-* 1428 – zmarł [[Zawisza Czarny]], doktor psychiatra wierzący, że jest rycerzem.
+===1412===
-* [[8 maja]] 1429 – odwrót wojsk angielskich po nieudanym oblężeniu <del>[[PKN Orlen|Orlenu]]</del> Orleanu.
+* '''Urodzili się''': [[6 stycznia]] – [[Joanna d'Arc]], francuska bohaterka
-=== 1431–1440 ===
+===1415===
-* [[30 maja]] 1431 – [[Joanna d’Arc]] spaliła się ze wstydu.
+* '''Urodzili się''': [[1 grudnia]] – [[Jan Długosz]], polski kronikarz
+===1424===
-* [[1 czerwca]] 1434 – zmarł [[Władysław II Jagiełło]], król Polski, właściciel dwóch nagich mieczy.
-* [[26 października]] 1440 – zmarł [[Gilles de Rais]], żołnierz i ksiądz.
+* '''Urodzili się''': [[31 października]] – [[Władysław III Warneńczyk]], król Polski
+===1431===
+* '''Zmarli''': [[30 maja]] – [[Joanna d'Arc]], francuska bohaterka
-=== 1441–1450 ===
+===1434===
-* [[10 listopada]] 1444 – podczas [[Bitwa pod Warną|bitwy pod Warną]] [[Władysław Warneńczyk]] stracił głowę dla pewnej Bułgarki.
+* '''Zmarli''': [[1 czerwca]] – [[Władysław II Jagiełło]], król Polski i Wielki Książę Litewski
-=== 1451–1460 ===
+===1444===
+* '''Zmarli''': [[10 listopada]] – [[Władysław III Warneńczyk]], król Polski
-* [[25 sierpnia]] 1451 – urodził się [[Krzysztof Kolumb]]. Plotka głosi, że jest synem Warneńczyka.
+===1447===
-* [[15 kwietnia]] 1452 – o godzinie 22:30 urodził się [[Leonardo da Vinci]], włoski miłośnik jaszczurek.
+* '''Wydarzenia w Polsce''': [[Unia Polsko-Litewska|Wznowienie unii Polsko-Litewskiej]]
-* [[5 kwietnia]] 1453 – [[Konstantynopol]] szedł, szedł, aż w końcu upadł.
-* 1453 – zakończyła się wybuchła [[wojna stuletnia|wojna stuszesnastoletnia]].
-* 1454 – rozpoczęła się [[wojna trzynastoletnia]].
-* 1455 – rozpoczęła się [[Wojna Dwóch Róż]]. Holendrzy nie rozumieją, po co bić się o róże, skoro tulipany są lepsze.
-* ok. 1455 – Gutenberg wynalazł druk, by móc sprzedawać bryki do prac Cycerona.
-* [[24 sierpnia]] 1456 – zakończono pierwszy druk [[Biblia|Biblii]] [[Jan Gutenberg|Gutenberga]]. Sprzedaż szła słabo, bo wiele osób wypędzało akwizytorów, każąc im bujać się z Pismem Świętym i Strażnicą.
-* [[7 czerwca]] 1457 – [[Kazimierz Jagiellończyk]] rozpoczął zwiedzanie muzeum w Malborku.
-* [[27 grudnia]] 1459 – urodził się [[Jan Olbracht]], król Polski znany z tego, że przedawkował [[pierniki toruńskie]].
-=== 1461–1470 ===
-* 1466 – Polacy i Krzyżacy zawarli pokój, by w kronikach nie poprawiać [[Wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]] na czternastoletnią.
-* [[15 lipca]] 1469 – [[wojna o krowę]]. Zginęło 300 mieszkańców i [[krowa]].
-=== 1471–1480 ===
+===1451===
+* '''Urodzili się''': [[25 sierpnia]] – [[Krzysztof Kolumb]], europejski żeglarz i nawigator
-* [[19 lutego]] 1473 – urodził się [[Mikołaj Kopernik]], astronom, producent koperku. To był zdrowy astronom!
+===1452===
-* [[19 maja]] 1480 – [[Jan Długosz]] zapisał w kronice swój testament, po czym umarł.
+* '''Urodzili się''': [[15 kwietnia]] – [[Leonardo da Vinci]], włoski artysta
+===1473===
+* '''Urodzili się''': [[19 lutego]] – [[Mikołaj Kopernik]], polski astronom
-=== 1481–1490 ===
+===1480===
+* '''Zmarli''': [[19 maja]] – [[Jan Długosz]], polski kronikarz
-* [[9 sierpnia]] 1483 – jakiś chłopiec i biskup zaśmiali się z małego penisa Adama.
+===1483===
-* [[10 listopada]] 1483 – urodził się [[Marcin Luter]], handlarz gwoździ.
+* '''Urodzili się''': [[10 listopada]] – [[Marcin Luter]], niemiecki reformator religijny
-* 1485 – skończyła się [[Wojna Dwóch Róż]]. Polacy dołączyli do Holendrów twierdząc, że goździki są lepsze.
+===1492===
+* '''Wydarzenia na świecie''': [[Krzysztof Kolumb]] odkrył [[Bahamy]], które nazwał [[Indie|Indiami]], zwane obecnie [[Ameryka Północna|Ameryką]]. Koniec średniowiecza trwającego 1016 lat.
-=== 1491–1500 ===
-* [[28 czerwca]] 1491 – urodził się [[Henryk VIII Tudor]], król Anglii.
-* [[27 maja]] 1492 – zmarł [[Święty Kaduk|Kaduk]], święty kościoła judaistycznego.
-* [[3 sierpnia]] 1492 – [[Krzysztof Kolumb]] szukał [[Indie|Indii]], a tu zonk, znalazł drogę do Ameryki.
-* [[27 sierpnia]] 1492 – [[Jan I Olbracht]] został królem Polski.
-* [[28 października]] 1492 – Kolumb wystąpił u Wojewódzkiego.
-* [[3 kwietnia]] 1493 – Krzysztof Kolumb został pierwszym na świecie Europejczykiem, który wrócił z Ameryki bez [[Nadwaga|nadwagi]].
-* [[3 listopada]] 1493 – Krzysztof Kolumb odkrył <del>pierzynę i leżącą tam</del> [[Dominika (kraj)|Dominikę]].
-* [[5 maja]] 1494 – Krzysztof Kolumb odkrył [[Jamajka|Jamajkę]], wracając stamtąd z dredami i rozszerzonymi źrenicami.
-* [[7 czerwca]] 1494 – wynaleziono [[Linijka|linijkę]]. Była ona potrzebna, by podzielić [[Ameryka Południowa|Amerykę Południową]].
-* [[13 maja]] 1497 – papież kazał Savonaroli się zamknąć. Savonarola przeklął papieża mówiąc, że za 500 lat karierę zrobi jego [[Tadeusz Rydzyk|następca]].
-* [[20 maja]] 1498 – [[Vasco da Gama]] naprawił to, co spieprzył Kolumb – znalazł drogę do [[Indie|Indii]].
-* [[1 sierpnia]] 1498 – Krzysztof Kolumb odkrył [[Inflacja|inflację]] na [[Wenezuela|Wenezueli]].
-* [[26 stycznia]] 1500 – Europejczycy odkryli [[Brazylia|Brazylię]], gdzie zaśpiewali Coco Jumbo.
-* [[10 sierpnia]] 1500 – Portugalczycy odwiedzili [[Król Julian|Króla Juliana]] na [[Madagaskar]]ze.
-* ok. 1500 – urodził się [[Rüstem Pasza]], osmański dostojnik z czasów Sulejmana Wspaniałego.
 {{oś wieków}}