Pornografia

Pornografia (łac. porno - duszno, graphos - pisać) - obok koronografii, polarymetrii i spektrometrii, jedna z najważniejszych metod obrazowania w astrofizyce. Zakłada wykorzystanie szerokiej infrastruktury urządzeń detektujących fale grawitacyjne, rozmieszczonych na całym świecie w ramach międzynarodowej kolaboracji VIAGRA (ang. Very Intensive Analysis of Gravitational Radiation Appearance), a także gołego oka.

Przyrządy pomiarowe

Pierwszy teleskop, służący do pomiarów pornograficznych (tzw. pornoteleskop), został wybudowany w 2018 roku w Obserwatorium im. Mariana Smoluchowskiego w Jędrzejowie. Składa się ze stojącej anteny o wysokości 33 metrów, znanej jako D-2-33, detektującej fale grawitacyjne docierające z najodleglejszych obszarów kosmosu oraz otworu (D-1-33 stoi w Obserwatorium Astronomicznym UJ w Krakowie), w który patrzy się gołym okiem. Obserwacje prowadzi się nocą. Podejmowane były liczne próby szukania gwiazd w dzień, jednak nie zakończyły się one powodzeniem. Najprawdopodobniej ma na to wpływ ograniczona zdolność detekcyjna gołego oka w zakresie światła widzialnego, choć sugerowane są także hipotezy, jakoby gwiazdy były tylko nocą. Fizycy nie są zgodni w tej kwestii. Podobnie jak w przypadku interferometrycznych detektorów fal grawitacyjnych czy znanych skądinąd radioteleskopów, również tutaj rozmiar ma znaczenie. Otrzymywane na wyjściu odkształcenie jest wprost proporcjonalne do długości detektora. Aby możliwa była detekcja, stosunek sygnału do szumu musi osiągnąć pewną minimalną wartość, gdyż w przeciwnym wypadku wskaźnik widmowy (pl. indeks spektralny) ekshibituje negatywną kurwaturę, tym samym uniemożliwiając materii przychodzącej z kosmosu penetrację obszaru z ciekłym scyntylatorem.

Metoda obserwacji

Podstawową wadą układu pomiarowego jest wysoka wrażliwość na warunki zewnętrzne, takie jak np. wilgotoność. Przy braku wilgotności - gdy w powietrzu jest duszno (łac. porno - stąd właśnie metoda wzięła swoją nazwę), lub przy braku łączności z systemem VIAGRA, mogą występować okresowe trudności w eksploatacji urządzenia pomiarowego. Wówczas zaleca się ręczne pomanewrowanie przy nim. W ostateczności można wsadzić palce w odpowiedni otwór, co powinno na pewien czas rozwiązać problem. Kiedy urządzenie jest gotowe do pracy, należy skierować je w niebo i paczeć.

Osiągnięcia

Pornografia jest prężnie rozwijającą się dziedziną astrofizyki obserwacyjnej. Do najważniejszych osiągnięć tej metody badawczej należy obalenie ogólnej teorii względności Einsteina poprzez wykazanie, że czasoprzestrzeń ma naturę płaską jak Ziemia, na której żyjemy. Zostało to udowodnione na podstawie analizy obserwacji prowadzonych z różnych perspektyw - pod różnymi kątami nachylenia anteny. Za to odkrycie grupa astronomów i astrofizyków z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierownictwem Mariana Smoluchowskiego została uhonorowana Nagrodą Nobla.

Ciekawostki

Na szczycie pornoteleskopu w Jędrzejowie gniazdo posiadają sikorki, których życie również stanowi jeden z obszarów prowadzonych tam badań.

Zobacz też

• VIAGRA
• Marian Smoluchowski