Słownik:Śląsko-polski

A

• abfal – odpadki,ściepki, resztki
• abo – albo
• afa – małpa, mina (dziwna mina twarzy)
• aie, aże – aż
• ajnfachowy – zwykły, kiepski
• akuratny – dokładny
• amajza – mrówka
• ancla – pokoik, pomieszczenie
• ancug – garnitur, ubranie
• andrychta – szafka pod oknem
• antryj – przedpokój
• ańfart – brama, przejście między domami, wejście na podwórze
• ańfach, ajnfach – tandeta, beznadzieja, ajnfachowy – tandetny
• apluzina – pomarańcza
• aprikołza – morela
• apfelmus – przecier jabłkowy
• apszisfajer – impreza pożegnalna (z różnych powodów)
• apsztyfikant – zalotnik
• arbajtać – pracować
• arbajtanzug – ubranie robocze
• asić sie – chwalić się
• aszynbecher – popielniczka
• asynterunek – pobór do wojska
• ausgus – zlew
• auslender – obcokrajowiec
• autobana – autostrada

B

• bachraty – gruby, puszysty
• badyancug – strój kąpielowy
• badyhołzy – kąpielówki
• bajtel – chłopczyk
• bal – piłka
• bana – tramwaj
• banhof – dworzec
• bamber – rolnik
• barzo – bardzo
• batki – majtki
• bajs, dej bajsa, bajsnyć – gryz/kęs, daj ugryźć, ugryźć
• bajtel – dziecko
• bojtlik – portmonetka
• bek – płacz
• bele – chociaż, żeby, tylko
• bele jak – byle jak
• bele kaj – gdziekolwiek
• berga – duży kamień
• bery – gadanie od rzeczy
• biksa – puszka
• binder – krawat
• bir – piwo
• bigel – wieszak
• bigelbret – deska do prasowania
• biglować – prasować pranie
• blajsztift – ołówek
• blank – całkiem, zupełnie
• blumenkol – kalafior
• bombon – cukierek
• boroczek – biedaczek
• bortsztajn – krawężnik
• bratruła – piekarnik
• bryle – okulary
• brałza – oranżada jak również obecnie prysznic
• briftasza – portfel
• brzidok – jak ktoś je szpetny, brzydki
• byfyj – kredens
• bonclok – kamionkowy duży garnek
• bratfana – brytfanka, patelnia
• brecha – łom
• bożo krowka – biedronka
• byndala – pedał (część roweru)
• byrna – żarówka
• bydzie, bandzie, baje – będzie
• bydzie loć – zanosi się na deszcz
• biera cie – brać dziewczynę do łóżka
• bormaszyna – wiertarka
• biksa – puszka

C

• cajtung – gazeta
• cera – córka
• chachor – łobuz
• chrystus lacie – sandały
• ciaplyta – błoto
• ciepać – rzucać
• ciorać – poniewierać
• ciompol – smarkacz
• cipka – kura, kurczak
• ciul – chuj, o człowieku: głupek, idiota
• ciulać – oszukiwać, bić
• colsztok – metr stolarski
• cug – pociąg, pęd powietrza w kominie, ciąg alkoholowy
• cycenhalter – biustonosz
• cyganić – kłamać
• cygareta – papieros
• cyferblat – tarcza zegarka
• cześnia – czereśnia
• cześnie – czereśnie

D

• deka – koc
• dyć – przecież
• dziołcha – dziewczyna
• dzióbka dej – całusa daj
• dupić – zapieprzać
• dupny – bardzo duży
• dycki – przecież,zawsze
• dymfer – garnek do pasteryzacji

E

• egal – obojętnie
• elwer – rzut karny, osoba bezrobotna
• eli, eźli – czy
• epa – torba (plastikowa)
• eple – uszy
• etreple – ziemniaki (kartofle)

F

• fajer – impreza
• fajrant – koniec zmiany w pracy
• familok – wielorodzinny ceglany dom pracowniczy( obecnie szumnie nazywany „kamienicą” przez goroli)
• fanzolić – mówić głupoty
• farorz – proboszcz
• fater – ojciec
• fejderbiksa – piórnik
• fenster – okno
• fensterbret – parapet
• fertig – gotowy, gotowe
• ferzicha, fyrzich – brzoskwinia
• fet – smalec, tłuszcz
• filok – wieczne pióro
• fisze – ryby
• flynta – strzelba
• fliza – kafelka
• fojer – ogień
• fojyra – ognisko
• fojercojg – zapalniczka
• fojerman – strażak
• fojerwera – straż pożarna
• forhangi – zasłony
• frela, frelka – dziewczyna, narzeczona
• friz – fryzura
• frup – korek od butelki
• fulać – gadać głupoty, kłamać
• funs – wąs
• furgać – latać
• futermelok – rodzaj lukrowanego piernika
• futrować – karmić
• fuzekle – skarpety
• fyrlać – mieszać

G

• galert – galareta
• galoty – spodnie
• gardina – firana
• gardinsztanga – karnisz
• geburstag – urodziny
• geld – pieniądze
• geltag – wypłata
• geldtasza – portfel
• gelynder, gylynder – poręcz schodowa
• gyszynk – prezent
• gybis (gebis) – sztuczna szczęka
• gipsdeka – sufit
• gira – noga
• gizd – łobuz, urwis (np. Ty giździe!)
• glaca – łysina
• glajzy – tory
• gorol – nie-Ślonzok (obraźliwie dla gorola, tzn. nie-Ślonzoka)
• gruba – kopalnia
• gryfny – ładny
• gŭucio/a – świnia
• gulik – kratka ściekowa, szambo
• guliktałcher – hydraulik
• gupielok – głupek
• gyburstag – urodziny
• gynsi pympek – stokrotka
• gynał – akurat, dobrze,dokładnie,zgadza się itp.
• glizda – dżdżownica

H

• habić – kraść
• haja – awantura
• hajcung – kaloryfer, ogrzewanie
• haka – kilof
• halba – pół litra wódki
• hanys – rodowity Ślązak
• harpun – przezwisko kobiety
• hasie – popiół z węgla
• hasiok – śmietnik
• hazok – zając
• haziel, hajziel, haźlik – ustęp, ubikacja na dworze
• hica – gorąc
• hadziaj – „czysty” Polak
• hajer przodowy – górnik
• hawerfloki – płatki owsiane
• heksenszus – postrzał, rwa kulszowa
• hareszt, hereszt – więzienie
• hut – kapelusz
• hołzyntregi, hołzyntregle – szelki

I

• Indianer – Indianin
• inakszi, inkszy; inszy – inny
• ini – inni
• ino – tylko (czasami mówione: yno)
• istny – prawdziwy, właściwy, ów
• isto – zapewne, chyba

J

• ja – tak
• jabcok, jabol – zwykłe, najtańsze wino
• jakla – sweter zapinany na guziki, bluza
• jakosik – jakoś
• jankor – troska, zmartwienie
• jegła – igła
• jeno, jeny – tylko
• Jeron – pieron
• jezderkusie – okrzyk przestrachu
• jeżyć – pieklić się
• jo – ja
• joch – ja, jam

K

• kaj – gdzie
• kaja – czapka
• kajś – gdzieś
• kałoń – głupek
• kamela – wielbłąd
• kanciaty – kwadratowy lub ogólnie przyjęty przymiotnik określający rzecz, która nie posiada obłych, miękkich kształtów
• kapsa – kieszeń
• kapuca – kaptur
• kara – taczka
• karlus – chłopak
• kartofle – ziemniaki
• kark – szyja
• karnąć sie – przejechać się
• kastrol – rondel
• kesel – czajnik
• keta – łańcuch
• kibel – wiadro
• kiszka – zsiadłe mleko
• kiołzać – ślizgać
• keloks – płatki śniadaniowe
• kyjza – ser
• klachać – plotkować
• klopfsztanga – trzepak
• klupać – pukać, stukać
• knefel – guzik
• knotel – supeł, węzeł
• knut – gówno
• kocher – kuchenka elektryczna
• koło – rower
• kołkastla – węglarka
• konsek – kawałek
• kopruch – komar
• korzynie – pieprz
• krajzyga – piła tarczowa
• krałza – słoik
• krasikoń – koniczyna
• krepel – pączek
• krojc – krzyż
• krojcok – osoba, której ojciec lub matka nie jest Ślązakiem
• kromflek – obcas
• kromka – piętka chleba
• kronlojchter – żyrandol
• krupniok – kaszanka
• kryka – laska
• kucać – kaszleć
• kuklok – wizjer w drzwiach
• kulok – okrągły klocek drewna
• kyjznonć sie – pomylić się
• kyjźlok – kamień rzeczny, otoczak

L

• lak – lakier, farba
• lacz – klapek
• larmo – hałas
• lauba – buda, wiata
• leberwuszt – pasztetowa
• lico – policzek
• lojfer – chodnik (dywan)
• lukaty – o kręconych włosach
• luft – powietrze
• luftmysza – nietoperz
• lulać – sikać (oddawać mocz)
• lulok – siusiorek
• luki – loki
• lipsta – narzeczona

L

• lacie, lacze – kapcie
• lata – poprzeczka
• lipsta – dziewczyna (narzeczona)
• lecykandy – oto tego kapke roz za kiedy (jedyne sensowne tłumaczenie tego słowa na język polski)
• loncetla – pasek z informacją o wynagrodzeniu
• lutnyć – przywalić, uderzyć

Ł

• łechtać, połechtać – łaskotać, połaskotać /mom łechtaczki – mam łaskotki/
• łonacyć – nie ma odpowiednika w j. polskim. W zależności od kontekstu i w połączeniu z przedrostkiem („wy–”, „za–”, „prze–”) może zastąpić dowolny czasownik. W języku polskim potocznym znaczy mniej więcej tyle co „tentegować”.
• łon/łona/łono – on, ona ono
• łon/łona/łono – podobnie jak łonaczyć nie oznacza nic konkretnego. Tylko końcówki wskazują na rodzaj jakiego użyto (tu: m, ż, n). Przeważnie używane w połączeniu z wskazaniem osoby lub rzeczy o którą nam chodzi (np. Podej mi łonę [ze wskazaniem np. na torbę]). W polszczyźnie odpowiednikiem mogłoby być połączenie „to” i „ten/ta” gdyby takie istniało.
• łodmiynić – – zrobił jej(kobiecie)dziecko,„je łodmiynino”-jest w ciąży
• łożarty – pijany
• łożyrok – pijak

M

• majs – kukurydza
• mandle – migdały
• mantel – płaszcz
• maras – brud
• maszkecić – zjeść coś słodkiego
• maszkety – słodycze
• mecha – określenie osoby nieporadnej
• mieć ała – być niespełna rozumu
• mieć ruła – być flegmatykiem
• modro kapusta – czerwona kapusta
• moplik – motorower
• mota – ćma
• motyka – obraźliwie o kobiecie
• majzel – przecinak
• mamo, jo ni mom lustu – mamo, nie mam chęci
• malancia, melancia – kobieta lubiąca się stroić i robić wrażenie na facetach, lubiąca towarzystwo męskie,lubiąca się bawić
• miech – worek
• miedziowka – pieczarka (grzyb)
• miesionczek – księżyc
• muskla – mięsień
• mostrich – musztarda
• myjtermas – centymetr krawiecki

N

• nazdać – nawymyślać (komuś)
• nec – siatka
• nikaj – nigdzie
• nogawica – nogawka
• nudle – makaron
• nudelkula – wałek do ciasta
• nupel – smoczek dziecięcy
• nia – ona (przy czym słowo to odnosi sie nie do płci jako kobiety , ale raczej do rzeczy) np. dej nia( podaj to), na nia – na nią (odnosi sie zarówno do rzeczy jak do osoby)
• nynać – spać

O

• ojla – sowa, siniec pod okiem
• okolnik – słupek w płocie
• oma – babcia
• opa – dziadek
• ołberiba – kalarepa

P

• pampoń – gospodarz, rolnik
• panzer – czołg
• panzerżaba – żółw
• papióry – dokumenty
• paplaty – pucołowaty
• pajaty – niezdarny, zawalidroga, oferma (co z ciebie je za paja! ale z ciebie niezdara)
• pajać sie – ociągać się (ale się pajosz – ale się ociągasz)
• pazur – paznokieć
• Pitej! – Uciekaj!
• piźniynty – stuknięty
• piznyć – uderzyć (np. piznyć się – uderzyć się)
• plaskaty – płaski
• pociep – usuń, anuluj
• podciep – podrzutek (np. Ty podciepie pieruński!)
• po leku – powoli, pomału
• popiluj – pośpiesz się
• pora – kilka, para
• potek, potka – chrzestny, chrzestna
• Pra – prawda
• Przaja ci – kocham cie
• psińco – nic
• pulok – penis
• pultok, pultoń – indyk
• pyrol, pyrlik – wielki młot
• pukel – garb
• pódź (poć) – chodź
• pukeltasza – tornister
• putnia – skrzynka
• piykny – ładny
• puty – indyki

R

• radiska – rzodkiewka
• rajtarować – jeździć konno
• rechtor – nauczyciel
• rewiyr – zwolnienie lekarskie, popularne L4
• rożnyć – zapalić światło
• ruby – gruby
• ruchna cie – stosunek seksualny
• rychtować – szykować
• rycka – taboret
• ryma – katar
• rzić – dupa
• rzykać – modlić się
• ryl – szpadel, górnik
• rychtyk – naprawdę, racja

S

• sam – tu, tutaj
• seblykać się – rozbierać się
• sebuwać – zdejmować buty
• sipi – mży
• skiż, skuli – z powodu
• smolić fleki – gadać głupoty
• spodnioki – kalesony
• szusblech – błotnik od roweru
• starzik, starka – dziadek, babcia
• stracić – zgubić
• synek – chłopak
• syr do krocio – ser żółty
• syr – twaróg
• szałot – sałatka
• szczewiki – buty
• szczyrkać – określenie odgłosu wydawanego np. przez grzechotki
• szczyrkofka – rzeczownik: grzechotka, lub użyty jako przymiotnik „mosz pysk jak szczyrkofka” określający brzydotę.
• szczyrbaty – bez zębów
• szipa – szufla do zmiotki
• szkloki – landrynki
• szklonka – szklanka
• szkrobać – drapać, swędzieć
• szlagcojg – perkusja
• szlajfka – wstążka
• szlips – krawat
• szmaterlok – motylek
• sznelcug – pociąg pośpieszny
• sznita – kromka
• sznupać – szukać lub wciągać tabakę
• sznuptychla – chusteczka do nosa
• szola – winda na kopalni
• szolka – filiżanka
• szpajzykamer – spiżarnia
• szpil – gra, mecz
• szplotka(-ki) – sznurówka(-ki) lub sznorofka (-ki)
• szporować – oszczędzać
• szrank – szafa
• szrałbsztok – imadło
• sztrachecle – zapałki
• sztrasbanka – tramwaj
• sztrom – prąd
• sztrykować – robić na drutach
• szupy – łupież, strupek, skorupki np. z jajek. orzechów (l.poj. szupa)
• szychta – zmiana w pracy
• szynk – bar z piwem
• szulmajster – woźny w szkole
• sztygar/sztajger – kierownik (na kopalni)
• szac – narzeczony
• szwarny – piękny, urodziwy
• sztalbyszta – szczotka druciana

Ś

• ślagzana – bita śmietana
• ślimok, ślimtrok – mazgaj
• ślyp, ślypia – oko, oczy
• śtraśbana – tramwaj
• świyntojanki – czerwona porzeczka

T

• tasza, tasia – torebka
• taszlampa – latarka
• tepich – dywan
• tinta – atrament
• tusti, tłuścioch – otyły
• toć – przecież
• tomata – pomidor
• topek – nocnik
• tukej – tutaj
• tyj – herbata
• tyknyć – dotknąć
• taszyntuch – chusteczka do nosa
• tisztuch – obrus
• tusti chop – gruby mężczyzna
• tytka – mała torebka papierowa
• tytlić – korcić, kusić

U

• udzik – udko
• ujek – wujek
• umasta – okrasa, omasta
• umazany – ubrudzony
• uocyjon – ocean
• uorkjystra – orkiestra
• ustoń – zaprzestań
• uślimtany – zapłakany
• uwarzyć – ugotować
• uzdo – spodobało
• użonlić – użądlić

W

• wycabrować ausgus – odetkać zlew
• wyciep to do hasioka – Wyrzuć to do kosza na śmieci.
• wadzić się – kłócić się
• warzyć – gotować
• westa – kamizelka
• wela – fryzura/welon
• weta – zakład (haz.)
• wic – dowcip
• wichajster – narzędzie, kTórego nazwy nie możemy sobie akurat przypomnieć (dej mi tyn wichajster; tu: podaj mi śrubokręt)
• wiela – ile
• wieprzki – agrest
• wija – awantura
• winkel – kąt, zakręt, narożnik
• woniać – wąchać / pachnieć
• wulc – hotel robotniczy , obecnie również zaniedbany człowiek
• wuszt – kiełbasa
• werksztela – warsztat
• wieczerzyć – jeść kolacje

Z

• zajfa – mydło
• zaś – zaraz, znowu
• zawrzić – zamknąć
• zaszlachtować – dokonać uboju, zabić
• zelter – woda gazowana
• zicherka – agrafka
• zista – babka (ciasto)
• zlyknoć se – przestraszyć się
• zmaścić – zepsuć
• zokel – lamperia
• zolety/zolyty – randka
• zymft – musztarda
• zydel – taboret, ryczka
• zol – podłoga, ziemia, posadzka
• zola – podeszwa
• zoki – skarpetki
• zonybrele – okulary przeciwsłoneczne
• zowitka – panna z dzieckiem
• zygroda – ogród
• zygrodka – ogródek
• zmazani – brudni
• zic, zicek – siodło, siodełko

Ż

• żadny/żadno/być żadnym – brzydal/brzydka kobieta/być brzydkim
• żadło – lustro
• żeleźniok – okrągły piecyk żelazny
• żgoć – kłuć
• żymlok – bułczanka
• żymła – bułka
• żynąć – gnać, pędzić
• żigać – wymiotować

Powiedzenia

• Fulosz farmazony – opowiadasz głupoty
• Na dekiel ci piere – uderza ci do głowy
• Jabcok dupa i larma kupa – wino, kobieta i śpiew
• Łon mie durś napasztuje – On mi się ciągle naprzykrza.
• Frela jo ci fest przaja – Dziewczyno baaardzo cię lubię.
• W antryju na byfyju stoi szolka pełno tyju – W przedpokoju na kredensie stoi filiżanka herbaty.
• Wejrzij na cajtmaszin, kero je godzina – Sprawdź na zegarku, która godzina.
• Wejrzij no jaki momy cajt – Zobacz, która godzina.
• Wiela je godzin? – Która jest godzina?
• Wyciep to do hasioka. – Wyrzuć to do kosza na śmieci.
• Jak ciulać to my, a nie nos. – Jak oszukiwać to my, a nie nas.
• Kaj jo je, kaj je moje koło i kaj som moje szczewiki?? – A gdzież to podziałem się ja, mój rower i moje buty?
• Kogo nima, tyn pojodł. – Punktualność – dobra cecha.
• Chrobok w choszczach skrziczy kole familoków – W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie.
• Kaj my som jak my ni som kaj my byli ? – Gdzie jesteśmy jak nie jesteśmy gdzie byliśmy?
• Gówno widza. – Nic nie widać.
• Wyje Cug – Pociąg gwiżdże.
• Jo jes jo, tyś jes ty. Fto jes gupszi jo czy ty? – Ja jestem ja, ty jesteś ty. Kto jest głupszy ja czy ty?
• Na banhofie pizło dwie – Na dworcu wybiło drugą godzinę.