Żelazko: Różnice pomiędzy wersjami
M (rekat) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DisambigR|urządzenia do prasowania| inne znaczenie słowa [[Żelazko (ujednoznacznienie)|Żelazko]]}} |
|||
{{t}}maszyna parowa służąca do wygładzania [[odzież]]y. W USA żelazka się nie przyjęły, ponieważ znacznie bardziej popularne są pralnie chemiczne. |
|||
[[Image:Electric iron lie.jpg|thumb|200px|Współczesne żelazko elektryczne]] |
|||
== Dusza == |
|||
'''Żelazko''' – [[urządzenie]] służące do [[prasowanie|prasowania]], czyli wygładzania [[tkanina|tkaniny]] za pomocą wysokiej temperatury i nacisku. Prasowanie działa, gdyż pod wpływem temperatury rozluźniają się więzy w [[cząsteczka|cząsteczkach]] [[polimer|polimerów]] tworzących włókna tkaniny. Kiedy włókna są gorące, rozprostowują się pod naciskiem żelazka i zachowują kształt po ochłodzeniu. Niektóre tkaniny jak np. [[Bawełna (włókno)|bawełna]] wymagają też zastosowania [[woda|wody]]. |
|||
Dawniej żelazko potrzebowało duszy, lecz [[ateizm|ateiści]] stwierdzili, że to obraża ich uczucia niereligijne i konieczna jest zmiana nazwy wkładu. Po paru latach okazało się, że nie trzeba już niczego zmieniać, gdyż wynaleziono żelazka bezduszne. |
|||
== |
== Historia == |
||
[[Image:Bügeleisen alt.jpg|thumb|200px|left|Żelazko na [[węgiel drzewny]]]] |
|||
* W [[2009]] rząd zaproponował wyrównanie [[polskie drogi|polskich dróg]] za pomocą żelazka, jednak projekt został wycofany. |
|||
W przeszłości już w [[VIII]] w. [[Chiny|Chińczycy]] stosowali rondle z rozpalonymi węglami w środku do prasowania [[jedwab|jedwabiu]]. W [[XVIII]] w. żelazko stanowił jednostronnie wygładzony blok [[metal (materiałoznawstwo)|metalu]] ([[żelazo|żelaza]] - stąd nazwa), z uchwytem. Po nagrzaniu, np. na płycie pieca kuchennego, bezwładność cieplna tego bloku pozwalała na utrzymanie przez kilka minut temperatury dostatecznie wysokiej, aby prasowanie było skuteczne. Po ostygnięciu żelazko trzeba było ponownie podgrzać przez postawienie na piecu. Kształt żelazka przypomina stopę, z trójkątnie zakończonym czubem z jednej strony i z płaską krawędzią od strony "pięty"; kształt ten upowszechnił się także w następnych, nowocześniejszych konstrukcjach ze względu na wygodę prasowania. |
|||
* Żelazko jest drugim ulubionym (zaraz po wałku) narzędziem żon, które zniecierpliwione czekają na swych podchmielonych mężów. |
|||
* Przedmiot ten nagrzany do wysokiej temperatury i przyłożony do [[twarz]]y może zostawiać na niej oryginalny ślad. |
|||
Udoskonaleniem żelazka była [[konstrukcja]], w której nad "stopą" umieszczano małe palenisko na [[węgiel drzewny]], co umożliwiało umieszczenie w nim kawałków żaru, podtrzymujących wysoką temperaturę żelazka, bez konieczności odstawiania go co chwilę na płytę kuchenną. Później węgiel drzewny zastąpiono żelazną sztabką (tzw. [[dusza (część żelazka)|duszą]]) rozgrzewaną w palenisku. |
|||
* Żelazko posiada mocny kabel, który jest ulubionym przedmiotem ojców wracających do domu po wywiadówce w szkole. |
|||
* Osobniki używające żelazka do prasowania jeansów uznane są za ordynarnie pedantyczne i traktowane jak subkulturowcy. |
|||
Żelazko elektryczne wynalazł w [[1882]] roku Henry Seeley, umieścił wewnątrz [[elektryczność|elektrycznie]] podgrzewaną spiralę grzejną o [[moc]]y kilkuset [[wat|watów]], zasilaną z domowej sieci elektrycznej. Później dodano do żelazka [[termoregulator]], pozwalający na utrzymanie żądanej [[temperatura|temperatury]] z dokładnością do kilku [[Skala Celsjusza|stopni Celsjusza]], a także urządzenia nawilżające, co pozwala łatwo prasować różne rodzaje tkanin. |
|||
* W dawnych czasach znane było również prostowanie włosów żelazkiem lecz od niedawna weszły na rynek produkty o nazwie "prostownica do włosów" co zepsuło cały efekt. |
|||
* Czasami za względu na słabą jakość filmu na [[YouTube]], autor jest oskarżany o nagrywanie żelazkiem. |
|||
Formą dużego przemysłowego żelazka jest [[magiel]]. |
|||
<!-- Pisz ponad tą linią. --> |
|||
{{stubprze}} |
|||
== Zobacz też == |
|||
| ⚫ | |||
{{commons|Ironing|Żelazko}} |
|||
{{wikisłownik|żelazko}} |
|||
* [[magiel]] |
|||
* [[dusza (część żelazka)]] |
|||
| ⚫ | |||
[[Kategoria:Urządzenia elektryczne]] |
|||
[[ar:مكواة]] |
|||
[[bg:Ютия]] |
|||
[[ca:Planxa de roba]] |
|||
[[cs:Žehlička]] |
|||
[[da:Strygejern]] |
|||
[[de:Bügeleisen]] |
|||
[[et:Triikraud]] |
|||
[[el:Σίδερο (συσκευή)]] |
|||
[[en:Iron (appliance)]] |
|||
[[es:Plancha de ropa]] |
|||
[[eo:Gladilo]] |
|||
[[eu:Lisaburdina]] |
|||
[[fa:اتو]] |
|||
[[fr:Repassage]] |
|||
[[gd:Bòrd-iarnaigidh]] |
|||
[[ko:다리미]] |
|||
[[id:Setrika]] |
|||
[[is:Straujárn]] |
|||
[[it:Ferro da stiro]] |
|||
[[he:מגהץ]] |
|||
[[lb:Streckeisen]] |
|||
[[lt:Laidynė]] |
|||
[[ln:Fɛ́lɔ]] |
|||
[[ml:ഇസ്തിരിപ്പെട്ടി]] |
|||
[[nl:Strijkijzer]] |
|||
[[ja:アイロン]] |
|||
[[no:Strykejern]] |
|||
[[nn:Stryking]] |
|||
[[uz:Dazmol]] |
|||
[[nds:Plättiesen]] |
|||
[[pt:Ferro de passar]] |
|||
[[ro:Fier de călcat]] |
|||
[[ru:Утюг]] |
|||
[[simple:Ironing]] |
|||
[[sl:Likalnik]] |
|||
[[sr:Пегла]] |
|||
[[fi:Silitysrauta]] |
|||
[[sv:Strykjärn]] |
|||
[[ta:இசுத்திரிப் பெட்டி]] |
|||
[[tr:Ütü]] |
|||
[[uk:Праска]] |
|||
[[vi:Bàn là]] |
|||
[[bat-smg:Pruosos]] |
|||
[[zh:熨斗]] |
|||
Wersja z 15:52, 1 lip 2011
Żelazko – urządzenie służące do prasowania, czyli wygładzania tkaniny za pomocą wysokiej temperatury i nacisku. Prasowanie działa, gdyż pod wpływem temperatury rozluźniają się więzy w cząsteczkach polimerów tworzących włókna tkaniny. Kiedy włókna są gorące, rozprostowują się pod naciskiem żelazka i zachowują kształt po ochłodzeniu. Niektóre tkaniny jak np. bawełna wymagają też zastosowania wody.
Historia
W przeszłości już w VIII w. Chińczycy stosowali rondle z rozpalonymi węglami w środku do prasowania jedwabiu. W XVIII w. żelazko stanowił jednostronnie wygładzony blok metalu (żelaza - stąd nazwa), z uchwytem. Po nagrzaniu, np. na płycie pieca kuchennego, bezwładność cieplna tego bloku pozwalała na utrzymanie przez kilka minut temperatury dostatecznie wysokiej, aby prasowanie było skuteczne. Po ostygnięciu żelazko trzeba było ponownie podgrzać przez postawienie na piecu. Kształt żelazka przypomina stopę, z trójkątnie zakończonym czubem z jednej strony i z płaską krawędzią od strony "pięty"; kształt ten upowszechnił się także w następnych, nowocześniejszych konstrukcjach ze względu na wygodę prasowania.
Udoskonaleniem żelazka była konstrukcja, w której nad "stopą" umieszczano małe palenisko na węgiel drzewny, co umożliwiało umieszczenie w nim kawałków żaru, podtrzymujących wysoką temperaturę żelazka, bez konieczności odstawiania go co chwilę na płytę kuchenną. Później węgiel drzewny zastąpiono żelazną sztabką (tzw. duszą) rozgrzewaną w palenisku.
Żelazko elektryczne wynalazł w 1882 roku Henry Seeley, umieścił wewnątrz elektrycznie podgrzewaną spiralę grzejną o mocy kilkuset watów, zasilaną z domowej sieci elektrycznej. Później dodano do żelazka termoregulator, pozwalający na utrzymanie żądanej temperatury z dokładnością do kilku stopni Celsjusza, a także urządzenia nawilżające, co pozwala łatwo prasować różne rodzaje tkanin.
Formą dużego przemysłowego żelazka jest magiel.
Zobacz też
Szablon:Commons Szablon:Wikisłownik
eu:Lisaburdina gd:Bòrd-iarnaigidh is:Straujárn ln:Fɛ́lɔ ml:ഇസ്തിരിപ്പെട്ടി nn:Stryking uz:Dazmol nds:Plättiesen ta:இசுத்திரிப் பெட்டி bat-smg:Pruosos
