Edytujesz „Bruno Jasieński”

{{sur|polskiego pisarza|imię|Bruno}}
[[Plik:Bruno Jasienski.jpg|thumb|200px|Szkieuko w okó]]

'''Bruno Jasieński''', dla przyjaciół '''Wiktor Zysman''' (ur. [[17 lipca]] [[1901]] w Klimontowie, zm. [[17 września]] [[1938]] w <del>[[Moskwa|Moskwie]]</del> Radzyniu Podlaskim) – polski poeta, rewolucjonista i pisarz okresu międzywojnia. Jeden z współtwórców naszego [[futuryzm]]u, chociaż nie przewidział, że zginie z łap swoich kolegów po fachu, co stawia go w niekomfortowej roli hipokryty. Dyslektyk z wyboru<ref>Zbyt awangardowy na coś tak pospolitego jak ortografia</ref> i komunista z przyzwyczajenia.

== Życiorys ==
Jak większość artystów w Polsce, Bruno pochodził z żydowskiej rodziny. Jego ojciec był lekarzem a matka szlachcianką. Pośród mięsa ''glatt'', Talmudu oraz nauk gry na instrumentach smyczkowych, Zysman pisał wiersze. Według wielu analityków literatury oraz poezji najsłynniejszy tomik wierszy Jasieńskiego – ''Nuż w bżuhu'' pochodzi właśnie z tego okresu, kiedy Wiktor miał 9 lat i biegał w łatanych porciętach po lasach, gdyż właśnie wtedy nie znał tajników gramatyki i ortografii. Podczas wojny przebywał w [[Rosja|Rosji]], gdzie osłabiony po ospie, zaraził się twórczością [[Włodzimierz Majakowski|Majakowskiego]].

Po powrocie do Polski rozpoczął naukę na [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytecie Jagiellońskim]], gdzie rozwijał swoją twórczą pasję. Fascynację czerwonym futuryzmem przekuwał w najmniej stosownych momentach, na przykład podczas wystawiania sztuk Szekspira, gdzie Hamlet cytował Marksa. Po wypadku w bibliotece, gdy poślizgnął się na plwocinach arystokraty i na twarz upadły mu dzieła Engelsa, zmienił imię na Bruno.

W Krakowie kontaktował się ze [[Anatol Stern|Sternem]] i kilkoma innymi wannabe-futurystami. Z tych spotkań zrodziła się twórczość poetycka Jasieńskiego, jaką znamy do dzisiaj. Wraz z Anatolem stworzyli ''Jednodńufkę fótórystuf'' oraz tomik ''A jednak się kręci (w lewo)!'' Do 1925 roku prowadził mały holokaust na drzewach, rozprowadzając ulotki po Krakowie. Powstało wówczas powiedzenie ''Czerwone ulotki w ustępie – dzięki Jasieńskiemu wielkie''.

Ożenił się jak każdy dobry komunista z córką bogatego, żydowskiego kupca z Lwowa. Razem wyjechali do [[Paryż]]a, gdzie dalej mącił wodę swoim komunizmem. Napisał przy tym powieść, która została odebrana jako rewolucjonistyczna, a tak naprawdę była to powieść symboliczna o braniu narkotyków importowanych z Chin. We Francji napisał także ''Słowo o [[Jakub Szela|Jakubie Szeli]]'', gdzie chwalił arystokrację i wskazywał miejsce ich głów na tacach w austriackich salonach. Po tych dziełach zdobył tak wielką sławę, że musiał uciekać przed groupies do [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. Tam wstąpił do partii komunistycznej, a także zerwał z żoną. Synowi musiał płacić alimenty, co było bardzo futurystyczne<ref>Opisał to we wierszu ''Płaciłem ci alimęty, (z norzem w) pasibżuhu''</ref>. Ożenił się ponownie tym razem z wzorową, radziecką komunistką.

Okoliczności jego śmierci są niepewne. Prawdopodobnie zastosowano w jego przypadku proces nazywany ''naleśnikiem'' tzn. słodko smarowano, a potem zawinięto jako spalonego i zakopano. Według niektórych historyków była to pomyłka oficera [[NKWD]], który zamiast Jasiński napisał Jasieński, ale ponieważ nikt nie zgłaszał problemów oprócz zainteresowanego, więc wyrok wykonano. Inni mówią, że wraz z [[Stanisław Ignacy Witkiewicz|Wiktacym]] wyjechał na roboty w głąb Rosji i wrócił potem do Radzyminia Podlaskiego. Z miastem tym nic go nie łączyło.

== ''Palę Paryż'' ==
Ta powieść stanowi szczytowe osiągnięcie Jasieńskiego. Opowiada o człowieku, który wkurzony na otyłych ludzi, postanawia wsypać zarazki cholery do wody, dzięki czemu Paryż pozbywa się balastu nazywanego burżuazją i arystokracją. Dzielnice zamieniają się w miniaturowe państwa tworzące związki radzieckie, co przypomina dzisiejszy rozkład społeczny Nowego Jorku. Dalsza fabuła dotyka m.in. Żydów, chińskiego imigranta i oficera ''białych'', który ostatecznie się nawraca. Pomimo dobrych chęci wszyscy giną, ale w końcu bramy więzień otwierają się, aby wypuścić na świat nowe pokolenie, które z odciętego od świata Paryża stworzyło komunistyczny raj w świetle stosów płonących ciał.

Powieść interpretuje się jako pochwałę rewolucji oraz krytykę społeczną. W praktyce to opowieść o perwersji i narkotykach, rodem z amerykańskiej literatury lat 60. Według genderowej interpretacji Paryż to genitalia, dżuma to [[syfilis]], historia P'ana stanowi symbol masochizmu, a zwycięstwo czerwonych jako aluzja do menstruacji – wyższość kobiety nad mężczyzną. 

== Zobacz też ==
* [[Paryż]]

{{przypisy}}

{{stopka}}

{{DEFAULTSORT:Jasieński, Bruno}}
[[Kategoria:Komuniści]]
[[Kategoria:Polscy poeci]]
[[Kategoria:Polityka w latach 1914–1989]]