Edytujesz „Cyrylica”

'''Cyrylica, Цырыљица''' ([[język rosyjski|ros.]] ''Кириллица'', [[język potoczny|pot.]] ''ruskie literki'') – [[alfabet]] [[Słowianie|Słowian]] wschodnich i części południowych, chyba. Używany także do zapisu języków tzw. ''mniej ludzkich'' jak np. tatarski, kiedyś kazachski, abchaski i jakichś tam jeszcze. Oparty na alfabecie greckim. Nazwa pochodzi od Cyryla, który poznał jeden prosty trik jak zostać sławnym.

== Jak rozszyfrować ==
Nie taki diabeł straszny jak go malują. Właściwie, to cyrylica jest prosta jak budowa cepa. No to jedziemy:

* '''Аа''' – „a”;
* '''Бб''' – „b”;
* '''Вв''' – „w” (a tak '''BTW''', [[sztuczka memnograficzna]] pomagająca zapamiętać, że '''B''' '''T'''o '''W''');
* '''Гг''' – oficjalnie „g”, w praktyce dźwięczne „h” (jest co do tego sporo nieścisłości, dlatego wielu [[Ukraińcy|Ukraińców]] mówi na garaż – „haraż”, magazyn – „mahazin”, Gołota – „hołota”, a nawet z angielskiego „girl” mówią „herl”);
* '''Дд''' – „d” (wygląda jak reaktor ją'''d'''rowy, nieprawdaż?);
* '''Ее''' – „je” (okazjonalnie „e”);
* '''Ёё''' – „jo” (tak, ta litera o kształcie [[E]] z [[umlaut]]em naprawdę oznacza „jo”! Spotykana powszechnie na [[Białoruś|Białorusi]] , w Rosji - zdarza się);
* '''Жж''' – „ż”;
* '''Зз''' – „z” (wygląda jak cyfra 3, dlatego wielu zamiast przeczytać KAMAZ czyta KAMA trzy);
* '''Ии''' – „i” (nie „n”, nigdy kurde „n”);
* '''Йй''' – „j” (tym bardziej, o zgrozo, nie „ń”);
* '''Кк''' – „k”;
* '''Лл''' – „ł” (ale takie „kresowe”, trzeba przyłożyć czubek języka do górnych zębów), jak „л” zmiękczymy „ь” (czyli „ль”), to będzie „l” (jako, że trudno zgrabnie to narysować, dopuszczalna jest również pisownia „Λ”);
* '''Мм''' – „m”;
* '''Нн''' – „n” (w żadnym wypadku nie „h”);
* '''Оо''' – czasami „o”, czasami „a”<ref>U ruskich w pierwszej sylabie, chyba że jest akcentowana</ref>, czasami <del>chuj wie co</del> bliżej nieokreślony dźwięk;
* '''Пп''' – „p” (to też łatwe, jeśli uważałeś na [[matematyka|matematyce]]: zapewne słyszałeś o [[liczba Pi|liczbie pi]]?);
* '''Рр''' – „r” (jakiś problem?);
* '''Cc''' – „s” (CS, tak jak [[Counter-Strike]]);
* '''Тт''' – „t”;
* '''Уу''' – „u” (albo „ó” na ópartego);
* '''Фф''' – „f” (nie słyszałeś o złotym podziale?);
* '''Хх''' – „h” albo „ch”, nie „x;”
* '''Цц''' – „c” (to już trochę trudniejsze, ale… wierzę w '''C'''iebie);
* '''Чч''' – „cz” (podobne do 4, no nie? '''cz'''tery);
* '''Шш''' – „sz”;
* '''Щщ''' – rosyjskie „śś”, ukraińskie „szcz”, bułgarskie „szt”… (ogółem to niezły roz{{Cenzura1}}ierdol tam mają…);
* '''ъ''' – „twardy znak”, służy do utwardzania (bynajmniej nie gleby). Po godzinach dorabia jako bramkarz w klubach, oddzielając wymowę sąsiadujących znaków, żeby słowa mniej zalatywały wiejską remizą;
* '''ы''' – „y” (czasem można się pomylić, myśląc, że to dwie literki i czytać je jako „bi”, ale idzie to sobie wbić w beret);
* '''ь''' – „miękki znak” (służy do zmiękczania, ale to nie [[Calgon]]. Nie zdziw się, jeśli zobaczysz „ть”, zmiękczone „т” mów jakby pomiędzy „ć” a „t”);
* '''Ээ''' – „e” (co? Drugi raz? Też tego nie kumam, poza tym to myli się z „Зз”, czyli z „z”; używana w większości w wyrazach obcych);
* '''Юю''' – „ju”;
* '''Яя''' – „ja”<ref>Ciekawostka: po ukraińsku i rosyjsku „Я” to pierwsza osoba liczby pojedynczej, czyli właśnie [[ja]]</ref> (błagam, tylko nie „r”, bo jak coś takiego widzę, to mi się krew gotuje).

Jakby tego było mało, literki pisane wyglądają inaczej. Przykładowo: drukowana litera „T” wygląda normalnie, prawda? Niestety nauczyciele każą pisać coś, co wygląda jak łacińskie pisane „M”, a zamiast „И” trzeba pisać pisane „U”.

== Litery dodatkowe ==
Oczywiście, ten alfabet we wszystkich językach używających cyrylicy nie wygląda tak samo. Niektóre języki mają dodatkowe litery do straszenia dzieci ich liczbą:

* '''Ґґ''' – „g” (na [[Ukraina|Ukrainie]], używana w wyrazach obcych; takie „г” z [[apostrof]]em na górze);
* '''Ђђ''' – [[język serbski|serbskie]] „dź”;
* '''Єє''' – „je” (gatunek „je” na Ukrainie; obrócone Э);
* '''Ѕѕ''' – „dz” (nie „s”; w [[język macedoński|macedońskim]]);
* '''Іі''' – „i” („i” normalne, jak kto woli ''dziesiętne''; używane dawno temu w [[język rosyjski|rosyjskim]] obok „и”, dziś używane w wielu językach rzadziej niż „и”, jednak jest używane na Ukrainie i [[Białoruś|Białorusi]]);
* '''Її''' – „ji” (ukraińskie, jak np. w słowie „jidysz”);
* '''Јј''' – „j” (bo zapamiętanie u Serbów kilku osobnych jotowanych liter to za duży wysiłek…);
* '''Љљ''' – „lj” (nie „ł” oraz nie „ль” które oznacza „l”; serbskie i macedońskie);
* '''Њњ''' – „ń” („nj”) (serbskie i macedońskie; powstała, żeby skrócić czas pisania osobnych liter „н” i „ь”);
* '''Ћћ''' – „ć” (serbskie);
* '''Ќќ''' – podobno miękkie „k”, czytane czasem jako „ć” (macedońskie);
* '''Ўў''' – „u” krótkie, czyli „ŭ” (białoruskie; podobne do angielskiego „w”);
* '''Џџ''' – „dż” (serbsko-macedońskie; w wersji niedrukowanej wygląda jak 'и' z kreską pod spodem);

W językach niesłowiańskich (np. wypisanych wyżej) litery mają coraz to głupsze kształty i wymowę:

* '''Әә''' – szwa (nie „szew” ani „e”; używana m.in. w [[język abchaski|abchaskim]], [[język kazachski|kazachskim]] czy [[język baszkirski|baszkirskim]]); oznacza samogłoskę między 'a' a 'e'
* '''Ғғ''' – o dziwo, mimo iż pochodzi od „г”, czyta się ją jak [[język francuski|francuskie]] „[[r]]”<ref>Właściwie to jest to takie samo dźwięczne ch, ale kto czyta przypisy...</ref> (kazachskie);
* '''Җҗ''' – „dż” ([[język tatarski|tatarskie]] i [[język kałmucki|kałmuckie]]);
* '''Ӏ''' – tzw. ''pałoczka'', praktycznie nie ma wartości fonetycznej; wygląda jak „[[I]]” i nie posiada formy małej litery (to po co ona tam jest?; [[język czeczeński|czeczeńskie]], [[język inguski|inguskie]], języki o nieludzkich nazwach itp.);
* '''Ққ''' – takie-jakby „k” wyrzutowe albo „q” (abchaskie i kazachskie);
* '''Ҝҝ''' – [[język azerski|azerskie]] „g” (u nich „г” czyta się jak „[[q]]”);
* '''Ңң''' – baszkirskie, kazachskie (sporo ten język ma dodatkowych [[litera|liter]]), kirgiskie, kałmuckie „ng”<ref>Ciekawostka: w [[alfabet łaciński|alfabecie łacińskim]] istnieje litera „Ŋŋ” oznaczająca też „ng”; w cyrylicy są jeszcze dwie litery oznaczające „ng”: Ҥҥ (НГнг) i Ӈӈ („н” z takim haczykiem wychodzącym z prawej nogi)</ref>;
* '''Өө''' – kazachskie, [[język mongolski|mongolskie]], [[język buriacki|buriackie]] (nie „burackie”!), [[język jakucki|jakuckie]] „ö” (jak niemieckie);
* '''Үү''' – podobno „«u» proste” (jak [[język niemiecki|niemieckie]] „ü”), ale prościej wymówić zwyczajne, [[język polski|polskie]] „u” (nie mylić z „y”);
* '''Ұұ''' – kazachskie krótkie „u” (nie „y” z kreską ani symbol [[jen]]a);
* '''Ҳҳ''' – abchaskie, karakałpackie (o Jezu), chakaskie, jakieś tam jeszcze „ch”;
* '''Һһ''' – kazachskie, tatarskie, kałmuckie i jakieś tam jeszcze „h” (małe wielkie „h”: Һ);
* '''Ҹҹ''' – pewnie ta kreska nadaje dźwięczności głosce „cz”, skoro czyta się ją jak „dż” (azerskie).

W dawnej cyrylicy istniały też litery, które są dowodem, że cyrylica to bezczelna kalka [[alfabet grecki|alfabetu greckiego]]:

* '''Ҁҁ''' – koppa, przechwycona z greki, oznaczała „q” (jak w staropolskim słowie „[[kurwa (słowo)|qrwa]]”);
* '''Ѹѹ''' – dawne „u”; miało też kształt pionowej litery, gdzie „о” było na dole, a „у” na górze; ostatecznie została skrócona o „о”, żeby za dużo nie pisać (litera pochodzi od greckiego [[dwuznaki|dwuznaku]] „ου”, który czyta się jak „u”);
* '''Ѡѡ''' – [[Ω|omega]], czyli „o” (bezczelne zerżnięcie z alfabetu greckiego);
* '''Ѣѣ''' – jać; wymawia się, jak kto chce, np. „je”, „e”, „ja”…
* '''Ѥѥ''' – stare „je”;
* '''Ѧѧ''' – niby „ą”, a jednak „ę”, choć u ruskich oczywiście musiało być oryginalniej, bo „ja”…
* '''Ѩѩ''' – „ję”;
* '''Ѫѫ''' – „ą” (kto by na to wpadł?);
* '''Ѭѭ''' – „ją”;
* '''Ѯѯ''' – kolejna ściąga z greckiego; tym razem „ks”;
* '''Ѱѱ''' – jw.; „ps”;
* '''Ѳѳ''' – znowu greka; „t” szczękowe (czytane jak „th” w angielskim „think”);
* '''Ѵѵ''' – iżyca (łatwo zapamiętać, bo kojarzy się z wyrazem „rzyć”, czyli „dupa” – w końcu skądś kształt tego znaku musiał się wziąć…), oznacza to samo co „ы”, ale tylko w słowach pochodzących z greki, tak dla ułatwienia nauki czytania u średniowiecznych wieśniaków… Hurraaaa!

Oczywiście istnieją także inne, mało zrozumiałe i całkowicie głupie litery mało znanych języków, jednak niewiele czcionek potrafi je odtworzyć.

== W praktyce ==
Powyższa ściąga przyda się do czytania w języku ukraińskim, który wbrew pozorom jest podobny do [[język polski|polskiego]], a także w białoruskim (chyba jeszcze bardziej podobnym), serbskim, macedońskim czy nawet mongolskim oraz w innych mniej znanych językach. Po rosyjsku też sobie wprawdzie możesz poczytać, ale nic nie zrozumiesz, więc szkoda się męczyć.

== Przydatność ==
Uwielbiany przez [[pokemon (osoba)|pokemony]], które odkryły wspaniałą aplikację „[[Tablica znaków]]” w folderze „Akcesoria/Narzędzia systemowe”. Wykorzystują podobne allograficznie literki cyrylicy do alfabetu łacińskiego nie zważając na ich realne odpowiedniki, np. do wpisywania swoich nazwisk na [[Nk.pl|Naszej-klasie]]. Cyrylica pełni także funkcję rozweselającą: prawie każdy, kto zobaczy tekst napisany cyrylicą od razu idiotycznie się śmieje. W czasach II wojny światowej używana była jako szyfr, który po pakcie Ribbentrop-Mołotow miał służyć do zapisu [[Język niemiecki|języka niemieckiego]], jednak nie udało się stworzyć najtrudniejszego kodu świata.

== Spotykalność ==
{{Słownik|[[Słownik:grażdanka|grażdanka]]}}
* Zapewne masz w domu jakiś solidny radziecki [[piekarnik]], [[telewizor]], [[radio]], czy coś tam. Teraz idź i szpanuj! Podpisy pod przełącznikami nie stanowią już zagadki!
* W amerykańskich filmach cyrylica pojawia się na wrogich torpedach czy przechwyconych wiadomościach. Ciekawe, dlaczego?
* Jak przypadkiem studiujesz jakiś prymitywny język w rodzaju serbskiego, to znajomość cyrylicy przyda się całkiem całkiem.
* Popularna wśród uczniów piszących na tablicy wyzwiska pod adresem nauczyciela. Uczniowie nie zważają na to, że nauczyciele w znakomitej większości znają cyrylicę.
* Jako ciekawostkę można podać fakt, iż jeśli słowo ''cipka'' przeczytamy za pomocą znaków ukraińskiej cyrylicy, nabierze ono całkiem nowego znaczenia (''sirka'', czyli siarka), wyjaśniającego to i owo u ukraińskich prostytutek.

== Zobacz też ==
* [[język kirgiski]]
* [[język rosyjski]]
* [[hangul]]

{{przypisy}}

[[kategoria:alfabety]]

[[da:Kyrillisk]]
[[en:Cyrillic script]]
[[es:Cіяїlісо]]
[[fr:Alphabet cyrillique]]
[[hr:Ćirilica]]
[[ja:キリル誤字]]
[[ko:러시아어 (언어)]]
[[pt:Alfabeto cirílico]]
[[ru:Кириллица]]
[[sv:Kyrilliska alfabetet]]