Edytujesz „Rzeczpospolita Obojga Narodów”
Z Nonsensopedii, polskiej encyklopedii humoru
Uwaga: Nie jesteś zalogowany. Jeśli wykonasz jakąkolwiek zmianę, Twój adres IP będzie widoczny publicznie. Jeśli zalogujesz się lub utworzysz konto, Twoje zmiany zostaną przypisane do konta, wraz z innymi korzyściami.
Ta edycja może zostać anulowana. Porównaj ukazane poniżej różnice między wersjami, a następnie zapisz zmiany.
Aktualna wersja | Twój tekst | ||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Inkubator otwarty}} |
|||
{{Państwo infobox |
{{Państwo infobox |
||
|symbol = Flaga Rzeczypospolitej Obojga Narodow ogolna.svg |
|||
|symbol nazwa = Flaga Rzeczpospolitej. Już wiemy, od kogo Austriacy zerżneli pomysł na flagę… |
|||
|państwo = Rzeczpospolita Obojga Narodów |
|państwo = Rzeczpospolita Obojga Narodów |
||
|stolica = [[Kraków]], później [[Warszawa]] |
|stolica = <del>spalony</del> [[Kraków]], później [[Warszawa]] |
||
|król = |
|król = Pierwszy: [[Zygmunt II August|Drugi Zyziu]]<br /> Ostatni: [[Stanisław August Poniatowski|Stasiu alias Aug z Poniatowic]] |
||
|ustrój = [[Król| |
|ustrój = [[Król|Monarchia]] <del>[[Konstytucja 3 Maja|Konstytucyjna]]</del> [[Szlachta|Szlachecko]]-[[Korupcja|korupcyjna]] |
||
|język = [[Język polski| |
|język = [[Język polski|Polski]], [[Język łaciński|Łacina]], <small>[[Język rosyjski|Ruski]]</small> |
||
|powierzchnia = |
|powierzchnia = W c{{cenzura3}}j duża |
||
|ludność = |
|ludność = Ok. 14 milionów, z czego:<br /> – 7 milionów Polaków;<br /> – 4 miliony Litwinów;<br /> – 3 miliony jakieś [[Bieda|hołoty]] |
||
|religia = [[Kościół katolicki]] |
|religia = [[Kościół katolicki|Mafia kościelna]] i jej odmiany |
||
|waluta = |
|waluta = Różna w różnych częściach kraju, głównie [[1 złoty|złote]] [[1 grosz|grosze]] |
||
}} |
}} |
||
⚫ | '''Rzeczpospolita Obojga Narodów''' (znana także jako '''Rzeczpospolita''', '''I Rzeczpospolita''' oraz '''Nasza wielka Polska''') – państwo <del>imperialne</del>, jaką była Polska w latach [[1596]]–[[1795]]. Polska w ówczesnym okresie była wielkim mocarstwem znajdującym się w centrum Europy podzielonym między skłóconą szlachtą Korony (patrz: Polską) i Litewską. Co ciekawe, w nazwie pojawia się termin „Obojga Narodów”, chociaż krajem rządzili również [[Węgrzy]], [[Rosjanie|Ruski]], [[Niemcy (naród)|Germańce]] i tym podobni.<br /> |
||
{{cytat|''Szlachta nie pracuje!''|Popularna do dziś dewiza '''Rzeczpospolitej'''}} |
|||
Rzeczpospolita charakteryzowała się całkiem sporą ilością różnic kultur, z których każde wniosło coś w rodzaju tradycji politycznych, różnych instytucji, inny dorobek cywilizacyjny itp. itd. etc. |
|||
⚫ | '''Rzeczpospolita Obojga Narodów''' (znana także jako '''Rzeczpospolita''', '''I Rzeczpospolita |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
=== Początki === |
=== Początki === |
||
Pierwszym krokiem do utworzenia wspólnego państwa polsko-litewskiego była zawarta w [[1385]] unia w Krewie. Na przestrzeni całych dwóch wieków unia ta była na zmianę zacieśniana, osłabiana, przepijana, przegrywana w kartach, a nawet zrywana. Dopiero w drugiej połowie XVI |
Pierwszym krokiem do utworzenia wspólnego państwa polsko-litewskiego była zawarta w [[1385]] unia w Krewie. Na przestrzeni całych dwóch wieków unia ta była na zmianę zacieśniana, osłabiana, przepijana, przegrywana w kartach, a nawet zrywana. Dopiero w drugiej połowie XVI w., kiedy nagle wszyscy uświadomili sobie, że [[Zygmunt II August|Zyziu Drugi August]] nie ma syna, przystąpiono do działań mających na celu utrwalenie międzypaństwowego związku. Federacyjna Rzeczpospolita Obojga Narodów<ref>„''Mój Boże, jak to brzmi!''”</ref> powstała w efekcie unii <del>europejskiej</del> lubelskiej z [[1569]]. Zawarcie unii między Polską i Litwą było jednym z głównych osiągnięć króla Zyzia Augusta. Po jego śmierci w [[1572]] doszło do [[Anarchia|bezkrólewia]], podczas którego zreformowano system prawny kraju. Znacznie zwiększyły się wpływy szlachty, a także wprowadzono wolną <del>erekcję</del> elekcję jako sposób wyboru monarchy. |
||
=== U szczytu potęgi === |
|||
Złoty wiek Rzeczypospolitej przypadł na koniec [[XVI wiek|XVI]] i początek [[XVII wiek]]u. W tym okresie skutecznie opieraliśmy się atakom [[Szwecja|Szwecji]], [[Rosja|Rosji]] i Tatarów. W [[1654]] roku [[Rosjanie|Ruskie]] uchlali się na tyle, że zaatakowali Polsce, a w [[1655]] roku rozpoczął się [[potop szwedzki]]. Szwedzi splądrowali, spalili i zgwałcili większość kraju, a król [[Jan Kazimierz]] został zmuszony do ucieczki na Śląsk. Wprawdzie Szwedzi ostatecznie wycofali się z Rzeczypospolitej, ale państwo zostało osłabione, a także utraciło zwierzchność nad Inflantami i Prusami Książęcymi. Jedynie częściowym powodzeniem zakończyła się wojna z Rosją, w efekcie której straciliśmy liczne ziemie na wschodzie, ze [[Smoleńsk]]iem na czele. Dalszy upadek pozycji państwa wiązał się z rządami [[Michał Korybut Wiśniowiecki|Michała Korybuta Wiśniowieckiego]] i wojną z [[Imperium Osmańskie|Imperium Osmańskim]], po której tym razem straciliśmy w 1672 roku Podole i [[Ukraina|Ukrainę]]. |
|||
=== Nagła zmiana === |
|||
[[Plik:Bitwa pod Wiedniem Brandt.jpg|250px|thumb|''Janek, słuchaj no mnie, coś ty zrobił?!'']] |
|||
Pod koniec [[XVII wiek]]u, doszło do dość nietypowej sytuacji: otóż na froncie polsko-osmańskim był sobie hetman [[Jan III Sobieski]], którego nie obchodziła polityka. Jednakże niespodziewanie przyszła do niego królewska delegacja z oświadczeniem, że <del>król Michał udławił się [[Ogórek kiszony|ogórkiem kiszonym]]</del> został wybrany na nowego [[król]]a. Za jego panowania Rzeczpospolita zawarła sojusz z [[Austria|Habsburgami]] i razem z nimi przystąpiła do walki z Imperium Osmańskim. W [[1683]] Osmanie zostali [[Bitwa pod Wiedniem|pokonani pod Wiedniem]], co zakończyło okres ich ekspansji w [[Europa|Europie]]. Po pokoju w Karłowicach w [[1699]] odzyskaliśmy utracone kiedyś ziemie, ale nie udało się przejąć żadnych innych terytoriów. |
|||
=== Problemy wewnętrzne === |
|||
W latach 1648–1657 trwało jedno z wielu powstań kozackich, konkretnie powstanie Chmielnickiego. Hetman [[Bohdan Chmielnicki]] nawoływał szlachtę do opamiętania się, szanowania [[Ukrainiec|Ukraińców]] (w szczególności Kozaków), słuchania się króla, i zaprzestanie grabieżczych działań niszczących Rzeczpospolitą. Odpowiedź szlachty była dość jednoznaczna: spi{{cenzura3}}alaj. W końcu po latach krwawego mordowania się na wzajem, powstanie stłumiono. |
|||
=== Zmierzch Rzeczpospolitej === |
|||
Gdzieś tak koło końca [[XVII wiek]]u zaczęły narastać jeszcze większe niż dotychczas problemy wewnętrzne. Wszystko zaczęło się pieprzyć, kiedy na tron zasiadła saksońska dynastia Augustów – tylko jeden z nich zrobił pożytek dla narodu rozwijając jedyną w Europie i drugą na świecie produkcję porcelany; reszta zrobiła tyle, co nic, a nawet mniej. Całkowicie zdestabilizowane państwo otoczone przez całkiem mocne systemy władzy było europejskim wyjątkiem i w wyniku nijakich intryg zaczęło wchodzić w strefę wpływów Rosji. W [[1772]] doszło do jego I rozbioru, dokonanego przez [[Rosja|Rosję]], [[Niemcy|Prusy]] i [[Austria|Austrię]]. |
|||
Próbę radykalnej reformy Rzeczypospolitej podjęto za czasów [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta Poniatowskiego]]. W latach [[1788]]–[[1792]] obradował Sejm Czteroletni, który w [[1791]] uchwalił [[Konstytucja 3 Maja|Konstytucję 3 Maja]]. Próba ta jednak nie powiodła się i konstytucja została <del>podarta</del> <del>spalona</del> odwołana po wojnie z Rosją. Od [[1768]] roku Rzeczpospolita była formalnie protektoratem Imperium Rosyjskiego. Jej ostateczna likwidacja nastąpiła w [[1795]] wraz z III rozbiorem po abdykacji Poniatowskiego. |
|||
== Władza == |
|||
=== Szlachta === |
|||
[[Plik:Andrzej Golota 2014.jpg|thumb|200px|Szlachcic w swej pełnej okazałości]] |
|||
Najbardziej znana jest szlachta, gdyż znana jest z ekranizacji ''[[Pan Tadeusz|Pana Tadeusza]]'' i trylogii [[Henryk Sienkiewicz|Sienkiewicza]]. Z informacji w niej podanych szlachta to leniwa banda, którzy [[nic]], tylko jedzą, tańczą, piją, <del>fajki palą</del>, ewentualnie idą trochę pomachać szabelkami. Szlachtę polsko-litewską można porównać do [[Samuraj|samurajów]], którzy również walczyli o ziemie i honor. Różnica tkwi w tym, że Polacy nie popełniali z byle błahostki [[Samobójstwo|''harakiri'']] czy ''seppuku'' oraz że byli religijni. Poza tym polska magnateria miała w zwyczaju wraz magnaterią litewską ciągnąć tyle [[Pieniądze|pieniędzy]] od króla, ile wlazło. Kiedy zaś król chciał wprowadzić jakiś podatek, odpowiedź brzmiała prawie zawsze tak samo: ''[[liberum veto]]''. |
|||
== Administracja == |
|||
[[Plik:Polish-Lithuanian Commonwealth (1619) compared with today's borders PL.png|thumb|250px|Oto, jak daleko sięgnęliśmy granicami!]] |
|||
Administracja była jasna i prosta jak budowa cepa: ile szlachta kupiła/szantażowała/zdobyła, tyle miała. Z ziem szlachty składały województwa, a z województw powstawały prowincje. Oprócz tego RON była tak ładna, że powstały tak zwane krainy, których było trzynaście. Wśród nich znalazły się również [[Inflanty]] (Łotwa, Estonia i tym podobne), [[Prusy]], [[Ruś]] oraz kolonie na [[Trynidad i Tobago|Tobago]] i w [[Gambia|Gambii]]. |
|||
== Gospodarka == |
|||
Gospodarka była taka jak dzisiaj, a nawet gorsza. Charakteryzowała się handlem (głównie kupnem i wydawaniem pieniędzy), [[Rolnictwo|rolnictwem]] i produkcją [[Piwo|piwa]]/[[Wódka|wódki]] – w zależności od regionu. Dodatkowo, jako jedyni w Europie RON wytwarzał porcelanę na masową skalę. Było też górnictwo. I tyle. Przy rozważaniu filozoficznego pytania: ''Dlaczego Rzeczpospolita nie upadła od razu po utworzeniu?'' odpowiedź może być tylko jedna – dzięki ukraińskiemu [[Zboże|zbożu]] (i husarii). Oczywiście olbrzymie dochody z handlu zbożem nie szły do skarbu państwa na inwestycje, tylko do mieszków szlachciców. |
|||
== Wojsko i wojny == |
|||
Wojsko Rzeczypospolitej składało się głównie z szlachty, która grała rolę nowoczesnego rycerza. Poza tym armia składała się także z biednej i marnej piechoty, świetnej konnicy, husarii, najemników i paru pijaków żądnych przygód. Największą rolę odgrywała tutaj husaria, która była tak mocna, że przeciwnicy na własnej skórze musieli się przekonać o tym, jaka jest wyku{{cenzura3}}sta. Można było też usłyszeć o lisowczykach, [[Kozacy|kozakach]] i wojsku kwarcianym, ale [[Nikogo to nie obchodzi|nikogo oni nie obchodzą]]. Pomimo husarii dzięki <del>sprawnemu</del> dowództwu RON przegrał najważniejsze wojny. A nawet jeśli wygrywała to nic nie dawała, jak pokazuje chociażby historia odsieczy wiedeńskiej. Pokonując marnymi kilku setkami husarii wielodziesięciotysięczną armię Turków i wyzwalając Wiedeń dostała (dzięki naszej wspaniałej dyplomacji) od tamtejszego cesarza dokładnie to, co zrobiły mu pod murami konie. |
|||
== Teoria spiskowa == |
|||
Istnieje teoria spiskowa mówiąca o tym, że Rzeczpospolita Obojga Narodów nie była obojga, a nawet trojga narodów. Otóż nieliczni twierdzą, że w [[1685]] [[oni]] doprowadzili do powstania trzeciego narodu: Wielkiego Księstwa Ruskiego. [[Polacy|Jedni]] uważają to za herezję, [[Litwini|drudzy]] za podstęp i korupcję, [[Rosjanie|trzeci]] za niepodważalną prawdę, a resztę nikogo nie obchodzi. |
|||
== Zobacz też == |
|||
* [[Bitwa pod Wiedniem]] |
|||
* [[Potop szwedzki]] |
|||
* [[Sarmatyzm]] |
|||
{{Europa}} |
|||
{{stopka}} |
|||
[[Kategoria:Nowożytność w Polsce]] |
|||
[[Kategoria:Historia Ukrainy]] |
|||
[[Kategoria:Litwa]] |
|||
[[Kategoria:Białoruś]] |
|||
[[Kategoria:Dawne państwa]] |
|||
{{przypisy}} |
|||
[[en:Polish-Lithuanian Empire]] |
|||
[[Kategoria:Artykuły w inkubatorze – historia|Rzeczpospolita Obojga Narodów]] |