Rzeczpospolita Obojga Narodów

Z Nonsensopedii, polskiej encyklopedii humoru

Szlachta nie pracuje!

Popularna do dziś dewiza Rzeczpospolitej

Rzeczpospolita Obojga Narodów (znana także jako Rzeczpospolita, I Rzeczpospolita, Rzplita oraz Nasza wielka Polska) – państwo imperialne, jaką była Polska w latach 15961795. Wtedy Polska była wielkim mocarstwem znajdującym się w centrum Europy podzielonym między skłóconą szlachtą Korony i Litwy. Co ciekawe, w nazwie pojawia się termin „Obojga Narodów”, chociaż w kraju żyli również Rusini, Moskale, Niemcy, Węgrzy, Ormianie i tym podobni.

Historia[edytuj • edytuj kod]

Początki[edytuj • edytuj kod]

Pierwszym krokiem do utworzenia wspólnego państwa polsko-litewskiego była zawarta w 1385 unia w Krewie. Na przestrzeni całych dwóch wieków unia ta była na zmianę zacieśniana, osłabiana, przepijana, przegrywana w kartach, a nawet zrywana. Dopiero w drugiej połowie XVI wieku, kiedy nagle wszyscy uświadomili sobie, że Zygmunt II August nie ma syna, przystąpiono do działań mających na celu utrwalenie międzypaństwowego związku. Federacyjna Rzeczpospolita Obojga Narodów powstała w efekcie unii lubelskiej z 1569. Zawarcie unii między Polską i Litwą było jednym z głównych osiągnięć króla Zygmunta Augusta. Po jego śmierci w 1572 doszło do bezkrólewia, podczas którego zreformowano system prawny kraju. Znacznie zwiększyły się wpływy szlachty, a także wprowadzono wolną elekcję jako sposób wyboru monarchy. Jako pierwszego wybrano Henryka z Francji, który i tak wolał swoją ojczystą ziemię zamiast Polski, przez co został zadźgany nożem.

U szczytu potęgi[edytuj • edytuj kod]

Złoty wiek Rzeczypospolitej przypadł na koniec XVI i początek XVII wieku. W tym okresie skutecznie opieraliśmy się atakom Szwecji, Rosji i Tatarów. W 1654 roku Ruskie uchlali się na tyle, że zaatakowali Polsce, a w 1655 roku rozpoczął się potop szwedzki. Szwedzi splądrowali, spalili i zgwałcili większość kraju, a król Jan Kazimierz został zmuszony do ucieczki na Śląsk. Wprawdzie Szwedzi ostatecznie wycofali się z Rzeczypospolitej, ale państwo zostało osłabione, a także utraciło zwierzchność nad Inflantami i Prusami Książęcymi. Jedynie częściowym powodzeniem zakończyła się wojna z Rosją, w efekcie której straciliśmy liczne ziemie na wschodzie, ze Smoleńskiem na czele. Dalszy upadek pozycji państwa wiązał się z rządami Michała Korybuta Wiśniowieckiego i wojną z Imperium Osmańskim, po której tym razem straciliśmy w 1672 roku Podole i Ukrainę.

Nagła zmiana[edytuj • edytuj kod]

Janek, słuchaj no mnie, coś ty zrobił?!

Pod koniec XVII wieku, doszło do dość nietypowej sytuacji: otóż na froncie polsko-osmańskim był sobie hetman Jan III Sobieski, którego nie obchodziła polityka. Jednakże niespodziewanie przyszła do niego królewska delegacja z oświadczeniem, że król Michał udławił się ogórkiem kiszonym został wybrany na nowego króla. Za jego panowania Rzeczpospolita zawarła sojusz z Habsburgami i razem z nimi przystąpiła do walki z Imperium Osmańskim. W 1683 Osmanie zostali pokonani pod Wiedniem, co zakończyło okres ich ekspansji w Europie. Po pokoju w Karłowicach w 1699 odzyskaliśmy utracone kiedyś ziemie, ale nie udało się przejąć żadnych innych terytoriów.

Problemy wewnętrzne[edytuj • edytuj kod]

W latach 1648–1657 trwało jedno z wielu powstań kozackich, konkretnie powstanie Chmielnickiego. Hetman Bohdan Chmielnicki nawoływał szlachtę do opamiętania się, szanowania Ukraińców (w szczególności Kozaków), słuchania się króla, i zaprzestanie grabieżczych działań niszczących Rzeczpospolitą. Odpowiedź szlachty była dość jednoznaczna: spiCenzura2.svgalaj. W końcu po latach krwawego mordowania się na wzajem, powstanie stłumiono.

Zmierzch Rzeczpospolitej[edytuj • edytuj kod]

Gdzieś tak koło końca XVII wieku zaczęły narastać jeszcze większe niż dotychczas problemy wewnętrzne. Wszystko zaczęło się pieprzyć, kiedy na tron zasiadła saksońska dynastia Augustów – tylko jeden z nich zrobił pożytek dla narodu rozwijając jedyną w Europie i drugą na świecie produkcję porcelany; reszta zrobiła tyle, co nic, a nawet mniej. Całkowicie zdestabilizowane państwo otoczone przez całkiem mocne systemy władzy było europejskim wyjątkiem i w wyniku nijakich intryg zaczęło wchodzić w strefę wpływów Rosji. W 1772 doszło do jego I rozbioru, dokonanego przez Rosję, Prusy i Austrię.

Próbę radykalnej reformy Rzeczypospolitej podjęto za czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego. W latach 17881792 obradował Sejm Czteroletni, który w 1791 uchwalił Konstytucję 3 Maja. Próba ta jednak nie powiodła się i konstytucja została podarta spalona odwołana po wojnie z Rosją. Od 1768 roku Rzeczpospolita była formalnie protektoratem Imperium Rosyjskiego. Jej ostateczna likwidacja nastąpiła w 1795 wraz z III rozbiorem po abdykacji Poniatowskiego.

Władza[edytuj • edytuj kod]

Szlachta[edytuj • edytuj kod]

Szlachcic w swej pełnej okazałości

Najbardziej znana jest szlachta, gdyż znana jest z ekranizacji Pana Tadeusza i trylogii Sienkiewicza. Z informacji w niej podanych szlachta to leniwa banda, którzy nic, tylko jedzą, tańczą, piją, fajki palą, ewentualnie idą trochę pomachać szabelkami. Szlachtę polsko-litewską można porównać do samurajów, którzy również walczyli o ziemie i honor. Różnica tkwi w tym, że Polacy nie popełniali z byle błahostki harakiri czy seppuku oraz że byli religijni. Poza tym polska magnateria miała w zwyczaju wraz magnaterią litewską ciągnąć tyle pieniędzy od króla, ile wlazło. Kiedy zaś król chciał wprowadzić jakiś podatek, odpowiedź brzmiała prawie zawsze tak samo: liberum veto.

Administracja[edytuj • edytuj kod]

Oto, jak daleko sięgnęliśmy granicami!

Administracja była jasna i prosta jak budowa cepa: ile szlachta kupiła/szantażowała/zdobyła, tyle miała. Z ziem szlachty składały województwa, a z województw powstawały prowincje. Oprócz tego RON była tak ładna, że powstały tak zwane krainy, których było trzynaście. Wśród nich znalazły się również Inflanty (Łotwa, Estonia i tym podobne), Prusy, Ruś oraz kolonie na Tobago i w Gambii.

Gospodarka[edytuj • edytuj kod]

Gospodarka była taka jak dzisiaj, a nawet gorsza. Charakteryzowała się handlem (głównie kupnem i wydawaniem pieniędzy), rolnictwem i produkcją piwa/wódki – w zależności od regionu. Dodatkowo, jako jedyni w Europie RON wytwarzał porcelanę na masową skalę. Było też górnictwo. I tyle. Przy rozważaniu filozoficznego pytania: Dlaczego Rzeczpospolita nie upadła od razu po utworzeniu? odpowiedź może być tylko jedna – dzięki ukraińskiemu zbożu (i husarii). Oczywiście olbrzymie dochody z handlu zbożem nie szły do skarbu państwa na inwestycje, tylko do mieszków szlachciców.

Wojsko i wojny[edytuj • edytuj kod]

Wojsko Rzeczypospolitej składało się głównie z szlachty, która grała rolę nowoczesnego rycerza. Poza tym armia składała się także z biednej i marnej piechoty, świetnej konnicy, husarii, najemników i paru pijaków żądnych przygód. Największą rolę odgrywała tutaj husaria, która była tak mocna, że przeciwnicy na własnej skórze musieli się przekonać o tym, jaka jest wykuCenzura2.svgsta. Można było też usłyszeć o lisowczykach, kozakach i wojsku kwarcianym, ale nikogo oni nie obchodzą. Pomimo husarii dzięki sprawnemu dowództwu RON przegrał najważniejsze wojny. A nawet jeśli wygrywała to nic nie dawała, jak pokazuje chociażby historia odsieczy wiedeńskiej. Pokonując marnymi kilku setkami husarii wielodziesięciotysięczną armię Turków i wyzwalając Wiedeń dostała (dzięki naszej wspaniałej dyplomacji) od tamtejszego cesarza dokładnie to, co zrobiły mu pod murami konie.

Teoria spiskowa[edytuj • edytuj kod]

Istnieje teoria spiskowa mówiąca o tym, że Rzeczpospolita Obojga Narodów nie była obojga, a nawet trojga narodów. Otóż nieliczni twierdzą, że w 1685 oni doprowadzili do powstania trzeciego narodu: Wielkiego Księstwa Ruskiego. Jedni uważają to za herezję, drudzy za podstęp i korupcję, trzeci za niepodważalną prawdę, a resztę nikogo nie obchodzi.

Zobacz też[edytuj • edytuj kod]