Otwarcie szachowe

Otwarcie szachowe

Tort zamiast szachownicy dla graczy grubszych (jakby nie wystarczyło, mają jeszcze arbuza)

Otwarcie szachowe (zwane też Debiutem szachowym) – pierwsze ruchy wykonywane przez graczy (bądź gracza) w każdej partii szachów. Stanowią zasadniczą część gry i jest to najbardziej emocjonująca część gry (z powodu szybkości wymiany pierwszych ruchów), później robi się nudno. W tym artykule nie przedstawimy jednak typowych, standardowych otwarć, których uczą się młodzi kujoni (aka nowicjusze gry w szachy), tylko wybór nieregularnych i nietypowych otwarć wraz z ich historią.

Notacja algebraiczna

W artykule używana będzie notacja algebraiczna – x oznacza zbicie, # oznacza mata, a + oznacza szach. Natomiast kombinacje cyfr i liter oznaczają konkretne pola. Jeśli nie ma przed nimi litery, oznacza to ruch pionem, R oznacza wieżę, N oznacza skoczka, B – gońca, Q – hetmana i K – króla.

Debiut Stalina

„Joe” Stalin zdobył tytuł arcymistrza już w 1922 i był nie do pokonania przez innych rywali – tylko niewielu udawało się uzyskiwać remisy w pojedynczych partiach i to zawsze „za obustronną zgodą” (po czym w kolejnej partii Stalin zawsze wygrywał).

Znudzony passą ciągłych zwycięstw za pomocą wręcz sztampowego otwarcia zwanego gambitem hetmańskim, Stalin, w 1936 roku, po raz pierwszy użył słynnego (jak sam go nazwał) Debiutu Wielkiej Czystki, który później nazwany został po prostu Debiutem Stalina.

Debiut Stalina: 1. xa8 xb7 xc8 xe7 xg8 czarne rezygnują

Stalin siał w ten sposób postrach wśród szachistów aż do 1938, kiedy to FIDE dopatrzyła się w Debiucie Stalina naruszenia zasad gry w szachy. W efekcie Stalin złożył dżentelmeńską obietnicę, że więcej owego debiutu nie zastosuje.

Debiut NKWD

W cieniu gry Stalina zniknęło wielu arcymistrzów szachowych. Jeden z nich (nieznany z nazwiska) zaproponował alternatywną metodę rozpoczynania partii. Poniższy diagram przedstawia debiut zwany później Debiutem NKWD.

Debiut NKWD: 1.b2-f7+

Już na początku partii podstępne zagranie białych – wprowadzają swojego piona w szereg pionów przeciwnika! Natychmiast białe pozbawiają roszady czarnego króla i mogą łatwiej go atakować. Fakt, że Stalin nigdy nie przegrał w ten sposób był spowodowany tym, że Stalin zawsze zaczynał (nawet gdy grał czarnymi).

Debiut arystokracji

Bardzo popularny swego czasu, szczególnie wśród graczy z wyższych sfer był tzw. debiut arystokracji – jak wiadomo wszyscy arystokraci pogardzali plebsem, w związku z czym gracze z tej sfery w pierwszym ruchu pozbywali się wszystkich swoich pionów, gdyż twierdzili, że plebs jest niepotrzebny. W efekcie szybko przegrywali, po czym uznawali swoje zwycięstwo twierdząc, że plebs nie może wygrać z wysoko urodzonym.

Debiut arystokracji: 1. xa2 xb2 xc2 xd2 xe2 xf2 xg2 xh2

Znany jest przypadek zwycięstwa z tym debiutem – nastąpił on w meczu Martina Luthera Kinga z graczem z drużyny Ku Klux Klan. King usunął wszystkie swoje piony, twierdząc, że nie będzie trzymał w swojej drużynie białych rasistów. W odpowiedzi gracz KKK rzucił swoim pionkiem w Kinga i wyszedł. King awansował tym samym do czwartej rundy Memphis Open – Knock-Out, w której przegrał przez szewskiego mata z Jamesem E. Rayem.

Pospolite ruszenie

To piękny polski wkład w historię szachów – wymyślony w Polsce już w XIII wieku debiut pospolite ruszenie pokazał alternatywną metodę prowadzenia gry – zgodnie z filozofią tego debiutu – dobrze użyty pion wart więcej niż cała armia biskupów i rycerzy w wieżach.

Pospolite ruszenie – układ początkowy

Jednak dopiero w 1956 FIDE oficjalnie uznała ten debiut za dopuszczalny, gdyż uznała, że wartość 8 pionów wymienionych za 8 figur jest niższa, a każdy gracz ma prawo utrudniać sobie grę.

FIDE popełniła jednak błąd – w efekcie mało znany polski szachista Władysław Gomułka wygrał tym otwarciem serię spotkań ze znacznie lepszymi graczami i w krótkim czasie został arcymistrzem. Błąd FIDE polegał na tym, że pozwoliło również na wymianę króla – w efekcie czarne nie miały kogo zamatować. Konsekwentnym i solidnym ustawianiem się białe łatwo wygrywały, a nawet jeśli popełniły błąd, to najgorszym co czekało białe był remis, gdyż po utracie ostatniego piona mata wciąż nie było, a białe nie mogły wykonać żadnego prawidłowego ruchu. Wkrótce FIDE zabroniło podmiany, ranking szachowy Gomułki został zmniejszony do poziomu nowicjusza, a samego Gomułkę pozbawiono nagród zdobytych w wygranych turniejach.

Gomułka w okresie swojej dominacji często powtarzał, że siła jego gry tkwi w równości wszystkich bierek po jego stronie. Gomułka znany był z łączenia ideologii komunistycznej z grą w szachy. Zauważył, że podobnie jak w przypadku rewolucji komunistycznej, tak samo w szachach dąży się do obalenia monarchii.

Gambit królewski (stary)

Polski wkład w szachy nie kończy się tylko na pospolitym ruszeniu. Wartą odnotowania innowację wprowadził król Władysław Warneńczyk, który wymyślił pierwszą wersję gambitu królewskiego, który dziś w ogóle nie przypomina wersji zaproponowanej przez Warneńczyka.

Gambit królewski stary

W dzisiejszej wersji gambitu królewskiego (i tak rzadko używanej), chwilowo poświęca się piona. W wersji Polaka – poświęca się króla. Słabość tego rozwiązania jest oczywista, ale jakże widowiskowa.

Gambit królewski (stary): 1. e3 Nc6 2. Ke2 f6 3. Ke5+ … Po tym zagraniu białe ukazują swoje bojowe nastawienie. Ten stary, niepopularny dziś ruch (szarża królem) został zapoczątkowany właśnie przez Warneńczyka. W tym momencie białe stawiają gambit królewski. Czarne mogą go przyjąć 3… Nxe5 (co wiąże się z automatyczną porażką białych) lub odrzucić 3… Nb8.

Debiut bin Ladena

Bardzo popularny debiut szczególnie wśród mistrzów z regionu Bliskiego Wschodu. Polega na błyskawicznym, zaskakującym ataku pionami na obie wieże, jak przedstawiono poniżej.

Debiut bin Ladena: 1. b2xa8 !? 2. g2xh8 Kxe8

W związku z błyskawicznym i brutalnym atakiem, czarne chowają swojego króla. Pierwszy raz owo otwarcie zostało użyte 11 września 2001 roku podczas partii Osamy bin Ladena z Georgem W. Bushem. Bush schował swojego króla (zwanego w USA prezydentem) i poddał partię. Był to półfinał turnieju New York Masters. W finale zmierzył się z Robertem Stenbergiem z Pentagonu – bin Laden wygrał turniej.

Debiut chiński

Chińczycy nie znoszą oporu. W efekcie w swoim szybkim i skutecznym dążeniu do celu niszczą wszystkie przeszkody na swojej drodze. Po raz pierwszy debiutu chińskiego użył Mao Zedong w meczu towarzyskim z Zhangiem Wentianem.

Debiut chiński. Białe matują w siedmiu ruchach

Debiut Biedronia

Robert Biedroń również znalazł swoje miejsce wśród słynnych szachistów, którzy wprowadzili swoje debiuty szachowe. Pierwszy raz Debiut Biedronia mogliśmy zobaczyć w 2009 roku podczas partii w ramach turnieju Warsaw (in)Equality pomiędzy Robertem Biedroniem właśnie a Januszem Korwin-Mikkem. Niesnaski pomiędzy oboma graczami dodały smaczku całemu pojedynkowi. Biedroń wyszedł ze swoim debiutem już w pierwszej partii tego pojedynku.

Otwarcie Biedronia: 1.Kxd1

Biedroń podmienił swoją królową na drugiego króla, gdyż stwierdził, że nawet w szachach musi być miejsce dla par homoseksualnych. Jednocześnie jest to bardzo dobre posunięcie, gdyż jak wiadomo ciężko zamatować dwa króle jednocześnie, przynajmniej w początkowej fazie. Jednocześnie debiut niesie ze sobą pewne niekorzyści – mianowicie ciężko z niego coś urodzić.

Korwin-Mikke przyjął debiut Biedronia ze spokojem i przeszedł do obrony sycylijskiej. Korwin-Mikke szybko osiągnął przewagę, ale gra przeszła do bezpionowego zakończenia, w którym Korwin-Mikke miał króla, wieżę i skoczka, a Biedroń obu królów. Korwin-Mikke, dzięki błędowi Biedronia zdołał 145. … Ne5 146. Kh4?? Ng6!!# To był jeden z niewielu w historii (obok przypadków mata Beniowskiego) przypadków mata samym skoczkiem.

Mat Korwin-Mikkego: 146. … Ng6#

Na powyższym diagramie widzimy, że skoczek robi podwójnego mata – Biedroń wprawdzie może uciec jednym królem, ale drugi wciąż jest w szachu, a żeby wygrać partię szachów, wystarczy zamatować jednego króla (o czym zapomniał Biedroń, a Korwin-Mikke pamiętał). Między innymi dlatego ten debiut nie zyskał na popularności. Korwin-Mikke partię ostatecznie wygrał 6-0, w ostatniej partii kompromitując Biedronia, gdyż Korwin-Mikke, chcąc dać przeciwnikowi fory, rozpoczął partię od otwarcia Amara (Nh3) (skrót od: Absolutely Mad And Ridculous). Biedroń uparcie stosował jednak swój debiut i za każdym razem musiał polec.

Dwóch homosiów na planszy – to się nie mogło udać. – skwitował Korwin-Mikke.

Jakby nie spojrzeć królowa jest też zwana „hetmanem”, więc w sumie w polskich szachach każdy związek króla i hetmana będzie homoseksualny – nie przypominam sobie o kobietach-hetmanach. – skomentował Biedroń.

Korwin-Mikke zaczął coś mówić o grze z dziurą w płocie i został zdjęty z anteny.

Obrona Kaddafiego

Tuż przed swoją tragiczną śmiercią Muammar Kaddafi wymyślił bardzo sprytną obronę przeciwko wszystkim niemal (włączając część powyższych) otwarciom. Mianowicie po pierwszym ruchu białych 1. … K? !!! Świetna odpowiedź. Nie ma króla – nie ma mata. Jest to jednak tylko ruch pozwalający wyczekiwać – ostatecznie do mata dochodzi, gdyż król zostaje na ogół ukryty w wieży.

Obrona Kaddafiego

Kaddafi długo utrzymywał się w grze w swojej słynnej partii z Andersem Foghem Rasmussenem mimo przewagi materialnej Duńczyka. Ostatecznie Kaddafi przegrał zostając z jednym pionem.

Inne otwarcia

• 

  1.Kxe8# – białe remisują w pierwszym ruchu zbijając króla przeciwnika, jednocześnie dając mata swojemu

• 

  Zergling rush!

Zobacz także

• Garri Kasparow
• Szachy