Otwarcie szachowe
Otwarcie szachowe (zwane też Debiutem szachowym) – pierwsze ruchy wykonywane przez graczy (bądź gracza) w każdej partii szachów. Stanowią zasadniczą część gry i jest to najbardziej emocjonująca część gry - z powodu szybkości wymiany pierwszych ruchów - później robi się nudno. W tym artykule nie przedstawimy jednak typowych, standardowych otwarć, których uczą się młodzi kujoni (aka nowicjusze gry w szachy), tylko wybór nieregularnych i nietypowych otwarć wraz z ich historią.
Notacja algebraiczna
W artykule używana będzie notacja algebraiczna - x oznacza zbicie, #oznacza mata, a + oznacza szach. Natomiast kombinacje cyfr i liter oznaczają konkretne pola. Jeśli nie ma przed nimi litery – oznacza to ruch pionem, R oznacza wieżę, N oznacza skoczka, B – gońca, Q – hetmana i K – króla.
Debiut Stalina
„Joe” Stalin zdobył tytuł arcymistrza już w 1922 i był nie do pokonania przez innych rywali - tylko niewielu udawało się uzyskiwać remisy w pojedynczych partiach i to zawsze „za obustronną zgodą” (po czym w kolejnej partii Stalin zawsze wygrywał.
Znudzony passą ciągłych zwycięstw za pomocą wręcz sztampowego otwarcia gambitem hetmańskim, Stalin, w 1936 roku, po raz pierwszy użył słynnego (jak sam go nazwał) Debiutu Wielkiej Czystki, który później nazwany został po prostu Debiutem Stalina.
Stalin siał w ten sposób postrach wśród szachistów aż do 1938, kiedy to FIDE dopatrzyła się w Debiucie Stalina naruszenia zasad gry w szachy. W efekcie Stalin złożył dżentelmeńską obietnicę, że więcej owego debiutu nie zastosuje.
Debiut NKWD
W cieniu gry Stalina zniknęło wielu arcymistrzów szachowych. Jeden z nich (nieznany z nazwiska) zaproponował alternatywną metodę rozpoczynania partii. Poniższy diagram przedstawia debiut zwany później Debiutem NKWD.
Już na początku partii podstępne zagranie białych - wprowadzają swojego piona w szereg pionów przeciwnika (!) - mat już przed rozpoczęciem rozgrywki!
Fakt, że Stalin nigdy nie przegrał w ten sposób był spowodowany tym, że Stalin zawsze zaczynał (nawet gdy grał czarnymi).
Debiut artystokracji
Bardzo popularny swego czasu, szczególnie wśród graczy z wyższych sfer był tzw. debiut arystokracji - jak wiadomo wszyscy arystokraci pogardzali plebsem, w związku z czym gracze z tej sfery w pierwszym ruchu pozbywali się wszystkich swoich pionów, gdyż twierdzili, że plebs jest niepotrzebny. W efekcie szybko przegrywali, po czym uznawali swoje zwycięstwo twierdząc, że plebs nie może wygrać z wysoko urodzonym.
Znany jest przypadek zwycięstwa z tym debiutem - nastąpił on w meczu Martina Luthra Kinga z graczem z drużyny Ku-Klux-Klan - King usunął wszystkie swoje piony, twierdząc, że nie będzie trzymał w swojej drużynie białych rasistów - w odpowiedzi gracz KKK rzucił swoim pionkiem w Kinga i wyszedł. King awansował tym samym do czwartej rundy Memphis Open - Knock-Out, w której przegrał przez szewskiego mata z Jamesem E. Rayem.
Pospolite ruszenie
To piękny polski wkład w historię szachów - wymyślony w Polsce już w XIII wieku debiut pospolite ruszenie pokazał alternatywną metodę prowadzenia gry - zgodnie z filozofią tego debiutu - dobrze użyty pion wart więcej niż cała armia biskupów i rycerzy w wieżach.
Jednak dopiero w 1956 FIDE oficjalnie uznała ten debiut za dopuszczalny, gdyż uznała, że wartość 8 pionów wymienionych za 8 figur jest niższa – a każdy gracz ma prawo utrudniać sobie grę.
FIDE popełniła jednak błąd - w efekcie mało znany polski szachista Władysław Gomułka wygrał tym otwarciem serię spotkań ze znacznie lepszymi graczami i w krótkim czasie został arcymistrzem. Błąd FIDE polegał na tym, że pozwoliło również na wymianę króla – w efekcie czarne nie miały kogo zamatować. Konsekwentnym i solidnym ustawianiem się białe łatwo wygrywały. Wkrótce FIDE zabroniło podmiany, ranking szachowy Gomułki został zmniejszony do poziomu nowicjusza, a samego Gomułkę pozbawiono nagród zdobytych w wygranych turniejach.
Gomułka w okresie swojej dominacji często powtarzał, że siła jego gry tkwi w równości wszystkich bierek po jego stronie. Gomułka znany był z łączenia ideologii komunistycznej z grą w szachy - zauważył, że podobnie jak w przypadku rewolucji komunistycznej - tak samo w szachach dąży się do obalenia monarchii.
Gambit królewski (stary)
Polski wkład w szachy nie kończy się tylko na pospolitym ruszeniu - wartą odnotowania innowację wprowadził król Władysław Warneńczyk, który wymyślił pierwszą wersję gambitu królewskiego, który dziś w ogóle nie przypomina wersji zaproponowanej przez Warneńczyka.
W dzisiejszej wersji gambitu królewskiego (i tak rzadko używanej), chwilowo poświęca się piona. W wersji Polaka - poświęca się króla. Słabość tego rozwiązania jest oczywista, ale jakże widowiskowa.
Gambit królewski (stary): 1. e3 Nc6 2. Ke2 f6 3. Ke5+ ... Po tym zagraniu białe ukazują swoje bojowe nastawienie - ten stary, niepopularny dziś ruch - szarża królem, został zapoczątkowany właśnie przez Warneńczyka. W tym momencie białe stawiają gambit królewski. Czarne mogą go przyjąć 3... Nxe5 (co wiąże się z automatyczną porażką białych) lub odrzucić 3... Nb8.
Debiut bin Ladena
Bardzo popularny debiut szczególnie wśród mistrzów z regionu Bliskiego Wschodu. Polega na błyskawicznym, zaskakującym ataku pionami na obie wieże, jak przedstawiono poniżej.
W związku z błyskawicznym i brutalnym atakiem, czarne chowają swojego króla. Pierwszy raz owo otwarcie zostało użyte 11 września 2001 roku podczas partii Osamy bin Ladena z Georgem W. Bushem. Bush schował swojego króla (zwanego w USA prezydentem) i poddał partię. Był to półfinał turnieju New York Masters. W finale zmierzył się z Robertem Stenbergiem z Pentagonu - bin Laden wygrał turniej.
Debiut chiński
Chińczycy nie znoszą oporu. W efekcie w swoim szybkim i skutecznym dążeniu do celu niszczą wszystkie przeszkody na swojej drodze. Po raz pierwszy debiutu chińskiego użył Mao Zedong w meczu towarzyskim z Zhangiem Wentianem.
Obrona Kaddafiego
Tuż przed swoją tragiczną śmiercią Muammar Kaddafi wymyślił bardzo sprytną obronę przeciwko wszystkim niemal (włączając część powyższych) otwarciom. Mianowicie po pierwszym ruchu białych 1. ... K? !!! Świetna odpowiedź. Nie ma króla - nie ma mata. Jest to jednak tylko ruch pozwalający wyczekiwać - ostatecznie do mata dochodzi, gdyż król zostaje na ogół ukryty w wieży.
Kaddafi długo utrzymywał się w grze w swojej słynnej partii z Andersem Foghem Rasmussenem mimo przewagi materialnej Duńczyka. Ostatecznie Kaddafi przegrał zostając z jednym pionem.
Inne otwarcia
Białe wygrywają w 1.Kxe8#
Zergling rush!
