Kowalewo Pomorskie

Kowalewo Pomorskie – wioska z prawami miejskimi w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie golubsko-dobrzyńskim, na Ziemi Chełmińskiej, co widać nawet po nazwie miasteczka. Siedziba gminy Kowalewo Pomorskie.

Historia

Miasto krzyżackie

Tyle zostało z murów obronnych. A Krzyżakom zbudowanie tego zajęło pół XIV wieku…

Historia Kowalewa Pomorskiego zaczyna się w XIII wieku. Wówczas te tereny od Konrada Mazowieckiego otrzymał pewien biskup. Ów oczywiście wolał podlizać się swoim i szybko odsprzedał miejscówkę zakonowi krzyżackiemu. Ci w 1275 roku przyznali Kowalewu prawa miejskie, tłumacząc się tym, że w okolicy nie było większych pipidów, poza tym ta miała mury. O zgrozo, dokument zachował ważność do XIX wieku. Zakonnicy zbudowali zamek, z czym w bardzo skromnej wersji udało im się wyrobić do 1300 roku. Ot, żeby się nikt nie czepiał. W XIV wieku tę wersję demo bardziej poszerzono. W ogóle, cały XIV wiek Niemcy coś tam budowali. Gdy skończyli zamek, wzięli się za kościół, a później jeszcze poprawili mury obronne.

Miasto polskie

Krzyżacy nie posiedzieli sobie w odpicowanym Kowalewie zbyt długo. Już w 1455 roku Polacy przejęli kontrolę nad miastem i włączyli je w swoje granice dzięki II pokojowi toruńskiemu. Wówczas Kowalewo liczyło sobie tylko 300 mieszkańców, ale nowi właściciele popisali się brakiem umiejętności liczenia i nie odebrali miejscowości praw miejskich. Ba, z ich potomkami było jeszcze gorzej, bowiem w 1611 roku wojewoda chełmiński wybrał sobie tę tysięczną już pipidówę na coś a la dzisiejsze miasto wojewódzkie. Ba, nie przeprowadził się nawet po rozjechaniu miasta w potopie szwedzkim. I mimo tego, że koledzy z Brodnicy, Grudziądza i Radzynia chcieli wojewodę przenieść do siebie, a zamek zaczął podupadać, urzędnicy tkwili w Kowalewie jak kołki do 1772. Wtedy wiocha liczyła około 30 domów i została zagarnięta przez Prusy.

Miasto, a nawet wieś pod zaborami

Parowozownia w Kowalewie, prezent od Niemców

Mimo wszystko, to zaborcy w sprawie Kowalewa postąpili, jak należy. Przynajmniej, jeśli chodzi o prawa miejskie, których w 1833 roku wiochę pozbawili. Oficjalnie za bidę z nędzą w skarbcu, ale i tak wiadomo, że chodzi o liczbę mieszkańców godną wsi. Wcześniej jednak ustanowili wysokie podatki, a wszystkich facetów wcielili do armii. No, prawie wszystkich. Bo jak inaczej wytłumaczyć to, iż powstaniem w 1806 roku dowodziło dwóch facetów? W każdym bądź razie, udało się przynajmniej na trochę podłączyć pod Księstwo Warszawskie. Niemcy zaś miasta oddać nie chcieli i zbudowali od cholery manufaktur. Typowa wazelina, aby podlizać się mieszkańcom. Nie udało się, w 1920 Kowalewo przyłączyło się do niepodległej Polski.

Miasto za RP od II do IV i PRL

Trzytysięczne Kowalewo w radości z powrotu do Polski powołało do władzy murarzy i aptekarzy. Co zatem oczywiste, rządzili oni wręcz perfekcyjnie, doprowadzając do głodówy z biedoty pół wsi. Rozebrano chałupy od Niemców, będące, jak na ironię, miejscem zatrudnienia sporego ludu. I jak tu się nie dziwić, że w 1930 mieszkańców było jeszcze więcej? W międzyczasie władze polskie przywróciły Kowalewu prawa miejskie, bo co związane z zaborami, przecież musi być złe. Mimo tego, tuż przed II wojną światową fabryki zostały na szybko odnowione. Jeśli chodzi o samą wojnę, to w takiej pipidówie, jak Kowalewo, praktycznie nic się nie działo. W 1939 Niemcy zajęli miasto, w 1945 Ruscy je odbili. Ot, tyle. Za PRL-u wiele się nie zmieniało, prócz tego, że co reforma, to inne województwo. Aha, jeszcze liczba mieszkańców przekroczyła magiczne 4000. Aktualnie spada, teraz możemy tylko czekać, aż z tego powodu Kowalewo Pomorskie utraci kiedyś prawa miejskie…

Zwiedzanie

Przez Kowalewo przebiega droga krajowa nr 15. Jest tam ona tak kręta, że wystarczy się przejechać w jedną i w drugą stronę, żeby zwiedzić większość miasta. Jeśli jednak ktoś jest uparty i chce zobaczyć całość, wystarczy, że wysiądzie z samochodu w kilku miejscach:

• Pozostałości zamku krzyżackiego – czytaj zarośnięte fundamenty. Główna atrakcja miasta.
• Gotycki kościółek – wprawdzie też wyprodukowany przez Krzyżaków, ale, w przeciwieństwie do zamku, stoi w jednym kawałku. Starsza część ludu musi się gdzieś modlić.
• Fragmenty murów miejskich – stoi baszta… i to na tyle.
• Urząd Miejski.

Położenie

Kowalewo Pomorskie, jak sama nazwa wskazuje, leży na Ziemi Dobrzyńskiej. Prawdziwe Pomorze zaczyna się jakieś 40–50 kilometrów dalej na zachód. Ale czy kogoś to obchodzi? Nie, wszyscy przyjezdni uważają, że są na Pomorzu, bo to przecież Kowalewo Pomorskie!

Zobacz też

• Golub-Dobrzyń
• Wąbrzeźno