Kowalewo Pomorskie

Kowalewo Pomorskie – wioska z prawami miejskimi w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie golubsko-dobrzyńskim, na Ziemi Chełmińskiej, co widać nawet po nazwie miasteczka. Siedziba gminy Kowalewo Pomorskie.

Historia

Miasto krzyżackie

Tyle zostało z murów obronnych. A Krzyżakom zbudowanie tego zajęło pół XIV wieku...

Historia Kowalewa Pomorskiego zaczyna się w XIII wieku. Wówczas te tereny od Konrada Mazowieckiego otrzymał pewien biskup. Ów oczywiście wolał podlizać się swoim i szybko odsprzedał miejscówkę Zakonowi Krzyżackiemu. Ci w 1275 roku przyznali Kowalewu prawa miejskie, tłumacząc się tym, że w okolicy nie było większych pipidów, poza tym ta miała mury. O zgrozo, dokument zachował ważność do XIX wieku. Zakonnicy zbudowali zamek, z czym w bardzo skromnej wersji udało im się wyrobić do 1300 roku. Ot, żeby się nikt nie czepiał. W XIV wieku tę wersję demo bardziej poszerzono. W ogóle, cały XIV wiek Niemcy coś tam budowali. Gdy skończyli zamek, wzięli się za kościół, a później jeszcze poprawili mury obronne.

Miasto polskie

Krzyżacy nie posiedzieli sobie w odpicowanym Kowalewie zbyt długo. Już w 1455 roku Polacy przejęli kontrolę nad miastem i włączyli je w swoje granice dzięki II pokojowi toruńskiemu. Wówczas Kowalewo liczyło sobie tylko 300 mieszkańców, ale nowi właściciele popisali się brakiem umiejętności liczenia i nie odebrali miejscowości praw miejskich. Ba, z ich potomkami było jeszcze gorzej, bowiem w 1611 roku wojewoda chełmiński wybrał sobie tę tysięczną już pipidówę na coś a la dzisiejsze miasto wojewódzkie. Ba, nie przeprowadził się nawet po rozjechaniu miasta w potopie szwedzkim. I mimo tego, że koledzy z Brodnicy, Grudziądza i Radzynia chcieli wojewodę przenieść do siebie, a zamek zaczął podupadać, urzędnicy tkwili w Kowalewie jak kołki do 1772. Wtedy wiocha liczyła około 30 domów i została zagarnięta przez Prusy.

Miasto, a nawet wieś pod zaborami

Parowozownia w Kowalewie, prezent od Niemców

Mimo wszystko, to zaborcy w sprawie Kowalewa postąpili, jak należy. Przynajmniej, jeśli chodzi o prawa miejskie, których w 1833 roku wiochę pozbawili. Oficjalnie za bidę z nędzą w skarbcu, ale i tak wiadomo, że chodzi o liczbę mieszkańców godną wsi. Wcześniej jednak ustanowili wysokie podatki, a wszystkich facetów wcielili do armii. No, prawie wszystkich. Bo jak inaczej wytłumaczyć to, iż powstaniem w 1806 roku dowodziło dwóch facetów? W każdym bądź razie, udało się przynajmniej na trochę podłączyć pod Księstwo Warszawskie. Niemcy zaś miasta oddać nie chcieli i zbudowali od cholery manufaktur. Typowa wazelina, aby podlizać się mieszkańcom. Nie udało się, w 1920 Kowalewo przyłączyło się do niepodległej Polski.

Miasto za RP od II do IV i PRL

Trzytysięczne Kowalewo w radości z powrotu do Polski powołało do władzy murarzy i aptekarzy. Co zatem oczywiste, rządzili oni wręcz perfekcyjnie, doprowadzając do głodówy z biedoty pół wsi. Rozebrano chałupy od Niemców, będące, jak na ironię, miejscem zatrudnienia sporego ludu. I jak tu się nie dziwić, że w 1930 mieszkańców było jeszcze więcej? W międzyczasie władze polskie przywróciły Kowalewu prawa miejskie, bo co związane z zaborami, przecież musi być złe. Mimo tego, tuż przed II wojną światową fabryki zostały na szybko odnowione. Jeśli chodzi o samą wojnę, to w takiej pipidówie, jak Kowalewo, praktycznie nic się nie działo. W 1939 Niemcy zajęli miasto, w 1945 Ruscy je odbili. Ot, tyle. Za PRL-u wiele się nie zmieniało, prócz tego, że co reforma, to inne województwo. Aha, jeszcze liczba mieszkańców przekroczyła magiczne 4000. Aktualnie spada, teraz możemy tylko czekać, aż z tego powodu Kowalewo Pomorskie utraci kiedyś prawa miejskie...

Zwiedzanie

Przez Kowalewo przebiega droga krajowa nr 15. Jest tam ona tak kręta, że wystarczy się przejechać w jedną i w drugą stronę, żeby zwiedzić większość miasta. Jeśli jednak ktoś jest uparty i chce zobaczyć całość, wystarczy, że wysiądzie z samochodu w kilku miejscach:

• Pozostałości zamku krzyżackiego – czytaj zarośnięte fundamenty. Główna atrakcja miasta.
• Gotycki kościółek – wprawdzie też wyprodukowany przez Krzyżaków, ale, w przeciwieństwie do zamku, stoi w jednym kawałku. Starsza część ludu musi się gdzieś modlić.
• Fragmenty murów miejskich – stoi baszta... i to na tyle.
• Urząd Miejski.

Położenie

Kowalewo Pomorskie, jak sama nazwa wskazuje, leży na Ziemi Dobrzyńskiej. Prawdziwe Pomorze zaczyna się jakieś 40-50 kilometrów dalej na zachód. Ale czy kogoś to obchodzi? Nie, wszyscy przyjezdni uważają, że są na Pomorzu, bo to przecież Kowalewo Pomorskie!