Habsburgowie

Habsburgowie (znani również jako Hamburgerowie) – najbardziej przedsiębiorcza rodzina w dziejach mafijnej, czyli feudalnej Europy. Zdobywcy rekordu Guinessa w zdobywaniu stołków przez łóżko. Cesarze rzymsko-niemieccy, cesarze Austrii, jeden cesarz Meksyku, królowie Czech, Węgier, Chorwacji, Hiszpanii, Portugalii, książęta Burgundii, wielcy książęta Siedmiogrodu, władcy Niderlandów, książęta Mediolanu, państewek niemieckich i włoskich, Śląska, a i do Polski się pchali.

Początki

Habichtsburg

Zaczęło się od pewnego bogatego hrabiego z południowo-zachodnich Niemiec, Guntram Bogaty się zwał. Gdy zmarł w 973 roku, jego synalek zbudował za pieniądze tatusia zamek, który nazwał Habichtsburg, znaczy się Jastrzębi Gród. Nazwa ta została w okolicy uznana za beznadziejną, a okoliczni hrabiowie zaczęli przezywać nieszczęsnego budowniczego Habsburgiem. I się przyjęło.

W 1273 jeden z habsburskich hrabiów, Rudolf I, został kandydatem podczas elekcji nowego króla Niemiec – 19 lat bezkrólewia wykończyło cierpliwość Niemców. Miał za rywala potężnego króla Czech, Przemysła II. I… wygrał, bo Czechowi nie chciało się dojechać, a Niemcom – dłużej czekać. Przed śmiercią zapewnił potomkom bogatą przyszłość. Oddał im we władanie Austrię i tereny na południe od niej – Styrię.

Rudolf IV

W 1358 władzę nad księstwem Austrii objął Rudolf IV. Chłopina miał kompleksy na punkcie tego, że jest zaledwie księciem niemieckiego państewka. Jeszcze w tym samym roku został wójtem Alzacji. I od tego się zaczęło. Ogłosił się wikariuszem niemieckim w rzeczonej Alzacji, a zimą sporządził kilka wozów dokumentów, w których władcy tacy, jak Juliusz Cezar i Neron nadawali dziesiątki tytułów Rudolfowi i jego rodzinie. Oczywiście wszystkie zostały cofnięte, Rudolf stracił też wójtostwo alzackie. Zachował sobie jedynie, niepotwierdzony przez cesarza wprawdzie, tytuł arcyksiążęcy.

Dwie linie, wersja pierwsza

Mniej więcej w tym samym okresie Habsburgowie podzielili się na dwie linie. Albertyńska usilnie próbowała wepchnąć się na tron Czech i Węgier, a gdy już im się to udało, wymarli po 20 latach. Leopoldyńska zaś spokojnie rządziła dziedziczną Austrią, i w 1440 na 300 lat objęli tron cesarski. Potem ta linia też wygasła.

Mariaże

Herb pierwszych Habsburgów

Od tego zaczęła się habsburska hegemonia. Otóż, Maksymilian I Habsburg wydał siebie i paru innych członków swojego rodu w małżeństwa z władcami połowy Europy. I tak, w 1526 roku imperium habsburskie zawierało Austrię, Hiszpanię, Niderlandy, posiadłości we Włoszech i Niemczech, Czechy, Węgry i Chorwację. I hiszpańskie kolonie jako skromny dodatek i ciepłe gniazdko na emeryturę (zaraz… czy cesarze przechodzą na emeryturę? hm…). Cesarz Karol V Habsburg, władca tego zglobalizowanego interesu, z oczywistych względów stał się kosmopolitą. Chwalił się, że z Bogiem rozmawia po hiszpańsku, z mężczyznami po francusku, z kobietami po włosku (a może na odwrót…), a po niemiecku gada ze swoim koniem. Przyjaciel zwierząt, to się chwali! Karol kupił bratu, Ferdynandowi, tron niemiecki (ile zapłacił elektorom nie wiadomo, tajemnica handlowa).

Dwie linie, wersja druga

Imperium sypło się do końca w 1556. Wówczas abdykował Karol V, którego wykończyły wieczne strajki niemieckich książąt. Skutkiem tego Habsburgowie podzielili swoje tereny na dwie części – i dwie dynastie. Hiszpanię z Niderlandami i koloniami wziął Filip II, syn Karola, a Austrię, Czechy, Węgry, Chorwację i kupiony wcześniej bilet na tron cesarski w Niemczech wziął sobie Ferdynand I – brat Karola.

Habsburgowie hiszpańscy

Filip II

Filip II zaczął nieźle, nawet udało mu się dołączyć do kolekcji swoich ziem Portugalię. Niestety – był katolikiem. I to zagorzałym katolem. A to w okresie reformacji nie rokowało dobrze. Otóż, nauka Jana Kalwina spodobała się w Niderlandach. Niderlandczycy uznali, że zagorzały katolik nie będzie nimi rządził, więc strzelili focha. Zaczęły się bunty ze strony kalwińskiej. Filip odparł atak najsilniej, jak mógł – nakładając dodatkowe podatki i patrząc na tłumy wymachujące widłami. Wojna i tak się rozpoczęła. Oczywiście, hiszpańscy wielcy obrońcy wiary katolickiej przegrali. Tak powstało państwo Niderlandów.

Utrata Portugalii

Wkrótce urwała się również Portugalia. A wszystko zaczęło się w Katalonii, gdzie latem 1640 roku wybuchło powstanie. Podczas, kiedy wojska hiszpańskie jako tako je tłumiły, rebelia pojawiła się i na drugim końcu półwyspu – w Portugalii. Tutaj ze stłumieniem poszło już gorzej – buntownicy ogłosili niepodległość i wynieśli na tron własnego króla.

Habsburgowie austriaccy

Tron polski

Tymczasem Habsburgowie austriaccy próbowali włączyć do swoich terenów Polskę. Co nie udało się w 1573 roku, prawie doszło do skutku w 1587. Wówczas Maksymilian III Habsburg był, prócz Zygmunta Wazy, najpoważniejszym kandydatem do tronu, a nawet go nim ogłosili. Problem w tym, że Waza został władcą trzy dni wcześniej. Habsburg zebrał wojska i ruszył na Kraków, gdzie zastał bramy zamknięte na cztery spusty. Stwierdziwszy, że ma za mało woja do oblężenia, ruszył ku granicy polsko-czeskiej, gdzie pustoszył wsie, rabował dobra i gwałcił dziewice. Wszystko po to, aby udowodnić, że będzie dobrze rządził krajem. Po około dwóch miesiącach Jan Zamoyski dokopał Maksymilianowi i wziął go jako jeńca. Habsburg i tak uważał się za króla, co znudziło mu się w 1598.

Wojna trzydziestoletnia

Austriakom zależało na połączeniu rozbitego na malutkie księstewka cesarstwa w jedną całość. Niestety, większość Niemiec było pod wpływami reformacji, a Austriacy – wręcz przeciwnie, religią państwową był katolicyzm kontrreformowany. Wojna była nieunikniona. Przeciw Habsburgom walczyły luterańskie Niemcy, Dania, Szwecja, kalwińskie Niderlandy, focha strzeliły Czechy, a w obronie własnej wiary protestantom pomogła katolicka Francja. Austriakom pomogli kuzyni z Hiszpanii, jeszcze wraz z Portugalią, a także Elektorat Bawarii i Liga Katolicka. Jaki był efekt? Habsburgowie (jedni i drudzy) dostali wpierdol, Portugalczycy ogłosili niepodległość, Francja stała się potęgą, a Niderlandy odłączyły się od cesarstwa. Czechy i Węgry też przez jakiś czas próbowały się uwolnić, z mizernym skutkiem. Przynajmniej to dla cesarzy na plus.

Kazirodztwa

W 1665 roku tron hiszpański objął Karol II Habsburg – człowiek nieprzeciętnego zdrowia i urody. U młodego króla były one zdecydowanie poniżej przeciętnej. Czemuż? No, na to wpłynęło chociażby to, że wspomniany wyżej Filip II był dla Karola zarówno pradziadkiem, jak i prapradziadkiem. Habsburgowie kombinowali na granicy kazirodztwa, byleby przedłużyć dynastię. Choroby genetyczne w przypadku Karola spiętrzyły się tak bardzo, że z wyglądu przypominał karłowatego żebraka. Był bezpłodny, ślinił się, szybko wyłysiał i stracił wszystkie zęby, a jego żuchwa przypominała żuchwę małpoluda. Aby go pocieszyć, wybrano mu najpiękniejsze i najpłodniejsze żony. Wbrew ich woli.

Wojna o sukcesję hiszpańską

Karol II zmarł w 1700 roku, nie pozostawiając żadnego łysego karła, znaczy się potomka. Na następcę wyznaczył jednak Filipa, wnuka Ludwika XIV Burbona. Obśliniony tron wymieniono, Filip przygotowywał się do objęcia władzy. Wówczas o swoich prawach przypomniał Leopold I Habsburg, ówczesny cesarz. Stwierdziwszy, że przyznanie się do nienajurokliwszego krewniaka jest odpowiednią ceną za ponowne objęcie tronu w Madrycie, wysunął kandydaturę swojego syna, arcyksięcia Karola. Wzorem cesarza, paru innych władców zażądało swoich praw, ale zostali ogólnie olani. Austriacy zawiązali sojusz z Prusami i resztą cesarstwa, aby wyeliminować Francuzów. Jak zwykle w tamtych czasach, skończyło się wojną. Początkowo wszystko przemawiało za Habsburgami, ba, nawet Portugalia znów zaczęła się łasić. A jak się skończyło? Wygrali prawi i sprawiedliwi, czyli w tym wypadku – Burboni. Czemu? W Anglii zbuntowali się chłopi, podobnie na Węgrzech, żołnierze strzelili focha i nie chcieli podbijać Niderlandów Hiszpańskich, „bo i tak dostaną je Holendrzy”, a gdy arcyksiążę Karol został cesarzem, nagle wszystkim sprzymierzeńcom Habsburgów odechciało się na mapie potęgi takiej, jaką miał już Karol V.

Sankcja pragmatyczna i Maria Teresa

Cesarz Karol nie mógł doczekać się męskiego potomka. Aby nie stracić tronu, ogłosił w 1713 roku sankcję pragmatyczną. Według niej, jeśli nie doczeka się syna, tron obejmie jego najstarsza córka, Maria Teresa Habsburg. Tak czy siak, brak męskiego potomka oznaczał upadek dynastii, tylko po sankcji pragmatycznej nikt tego nie zauważy. Rzeczywiście, Karol syna się nie doczekał, a tron objęła Maria Teresa wraz ze swym mężem, cesarzem Franciszkiem. Założyli oni już wcześniej nową dynastię, zwaną Domem Habsbursko-Lotaryńskim. Z objęciem tronu pojawił się jednak mały problem, bowiem prawa Marii Teresy do władzy zostały poddane w wątpliwość. Fryderyk II Wielki, król pruski zaproponował pomoc, w zamian zażądał Śląska. Nie czekając na odpowiedź, rzeczony Śląsk zajął, dając zresztą sygnał innym krajom, żeby też przygarnęły do siebie jakiś fajny kawałek Austrii. Zaczęła się wojna o sukcesję, austriacką tym razem, z której zwycięsko wyszli Habsburgowie, a właściwie już Dom Habsbursko-Lotaryński. W 1756 po raz kolejny Fryderyk zaatakował Śląsk, rozpoczynając wojnę siedmioletnią. I tym razem mu się udało.

Rozbiory Polski

Maria Teresa zawsze twierdziła, że lubi Polskę. Co nie stało na przeszkodzie, aby uczestniczyć w rozbiorach. Austriacy zainteresowani byli wyłącznie Małopolską i Galicją, nie chcieli przesadnie pchać się za Karpaty. Cel najpierw Maria, później jej wnuk, Franciszek II, zrealizowali.

Cesarstwo Austriackie

Bójcie się, Habsburgowie!

Panowanie Franciszka przypadło na okres, w którym po Europie szalał Napoleon. Dom Habsbursko-Lotaryński, jako główna przeciwsiła, nie miał możliwości wymigania się od wojny. Franciszek został przywódcą sojuszu antyfrancuskiego. A gdy Napoleon został Cesarzem Francuzów, władca Austrii stwierdził, że nie będzie gorszy. Choć miał już jeden tytuł cesarski, ogłosił się Cesarzem Austrii. Jednak był gorszy. Pod koniec 1805 roku musiał oddać Francji spory kawał kraju, a w 1806 państwa niemieckie zostały zmuszone do olania cesarza – Cesarstwo Niemieckie przestało istnieć.

Utrata Niemiec i Włoch

Po odesłaniu Napoleona na Wyspę Świętej Helenę władcy europejscy spotkali się w Wiedniu na imprezie z okazji powrotu Marii Ludwiki, córki marnotrawnej, do domu ojca. Car Rosji i szef brytyjskiego Foreign Office zaproponowali Franciszkowi, żeby został na powrót cesarzem Rzeszy Niemieckiej, ale zanim ten zdążył odpowiedzieć, jego kanclerz, książę Klemens von Metternich, odrzucił ofertę dla żartu – chciał rozbawić towarzystwo. Niestety pijane królewskie łby wzięły odpowiedź na poważnie i Rzeszy Niemieckiej nie reanimowano. Książęta niemieccy, którym się głupio zrobiło po upadku korsykańskiego kurdupla, mimo wszystko wybrali cesarza Austrii na idola i powstał Związek Niemiecki. Jak przystało na idoli, cesarze Austrii przestali cokolwiek robić i z biegiem czasu sondaże im spadły. W 1866 roku dali się pokonać Prusakom, których nie doceniali zostali nominowani do opuszczenia jednocześnie niemieckiego i włoskiego Big Brothera. Odtąd Austria przestała być częścią Niemiec. Niemcy podbiły Prusy, a Włochy Piemont.

Upadek Cesarstwa Austriackiego

Wówczas wszystko zaczęło się sypać. Cesarstwo Austriackie zostało w 1867 roku zamienione w Austro-Węgry. Też cesarstwo wprawdzie, ale już Węgry miały nieco większe znaczenie. Do tego Niemcy uzależniły od siebie cesarstwo, a kilku kolejnych następców tronu zdążyło umrzeć przed objęciem władzy. Prawdopodobnie dlatego, że Franciszek Józef I rządził 68 lat. Gdy zmarł w 1916, młody Karol I dostał rozkładające się państwo w połowie wojny światowej. Po wojnie został zmuszony do wycofania się z polityki, a następnie do ucieczki do Szwajcarii. Austria stała się republiką, a Węgry zachowały monarchię, ale z admirałem jako regentem.

Dom Habsbursko-Lotaryński dzisiaj

Nie znaczy to jednak, że Habsburgów już nie ma. Żyją sobie, a głową Domu jest niejaki Karol Tomasz Robert Maria Franciszek Jerzy Bahman von Habsburg, w skrócie Karol Tomasz Habsburg. Żyje spokojnie ze swoją żoną w Salzburgu, a w międzyczasie napłodził parę małych Habsburżątek i ród przetrwa jeszcze parę dekad. Więc jak będziecie chcieli kiedyś zobaczyć żywego Z Bożej łaski Cesarza Austrii, Apostolskiego Króla Węgier, Króla Czech, Chorwacji, Slawonii, Galicji i Lodomerii, Wielkiego księcia Krakowa to macie jeszcze szansę.

Zobacz też

• Austria
• Faraon
• Niemcy

HZobacz więcej artykułów w portalu o historii.