Sum: Różnice pomiędzy wersjami
Znacznik: zrewertowane |
|||
| Linia 27: | Linia 27: | ||
[[Plik:sum_w_Polsce.jpg|thumb|150px|Występowanie suma na terenie Polski]] |
[[Plik:sum_w_Polsce.jpg|thumb|150px|Występowanie suma na terenie Polski]] |
||
{{Cytat|Cogito ergo sum (Myślę, więc jestem <del>sumem</del>)|[[Kartezjusz]]}} |
{{Cytat|Cogito ergo sum (Myślę, więc jestem <del>sumem</del>)|[[Kartezjusz]]}} |
||
'''Sum''' ([[Łacina|łac.]] ''Sumus glanis magnificae'') jest rodzajem [[ryba|ryby]] [[morze|słono –]] jak i [[jezioro|słodkowodnej]], występującym obficie w [[Europa|Europie]] Środkowej, i szczątkowo we wschodniej [[Azja|Azji]]. Charakteryzuje się podługowatą budową ciała, zdolnościami nawigacyjnymi [[Marco Polo]] i srebrzystozielonym kolorem łusek. |
'''Sum''' ([[Łacina|łac.]] ''Sumus glanis magnificae'') jest rodzajem [[ryba|ryby]] [[morze|słono –]] jak i [[jezioro|słodkowodnej]], występującym obficie w [[Europa|Europie]] Środkowej, i szczątkowo we wschodniej [[Azja|Azji]]. Charakteryzuje się podługowatą budową ciała, zdolnościami nawigacyjnymi [[Marco Polo]] i srebrzystozielonym kolorem łusek. Ma silne płetwy i słabe hamulce. |
||
== Budowa ciała i biologia == |
|||
Sum jako ryba jest stworzeniem ściśle [[woda|wodnym]], choć bez preferencji co do stanu tejże zasolenia. Potrafi osiągać imponujące wymiary – największe odnalezione na początku [[XX wiek]]u osobniki miały ponad pięć [[metr]]ów długości i około metra obwodu. Największe obecnie spotykane okazy nie przekraczają trzech metrów długości<ref>Należy przy tym zauważyć, że sum tych rozmiarów stanowi jeszcze poważne zagrożenie dla człowieka.</ref>. |
|||
Przedni [[koniec]] suma wyposażony jest w otwór gębowy oraz [[wąsy]] nawigacyjne. Otwór gębowy zawiera od osiemnastu do dwudziestu dwóch par silnych [[zęby|zębów]] służących do rozrywania pokarmu, i mimo że sum jest roślinożerny, także do obrony przed drapieżnikami i wrogami naturalnymi (choć sum posiada ich niewiele, najgroźniejsze z nich to [[koliber]], oraz rzadko spotykana ryba zwana nadżerką). Wąsy nawigacyjne stanowią istotną część zmysłu kierunkowego suma. Rekompensuje to słabo rozwinięte [[oko|oczy]] – nawet w przejrzystej wodzie sum nie jest w stanie widzieć dalej niż na kilkanaście metrów. |
|||
Po bokach ciała i na grzbiecie sum posiada w wiotkie [[płetwy]]. Tylny koniec suma zawiera otwór [[Dupa|odbytowy]] i [[ogon]]. Ogon służy sumowi do zmiany kierunku ruchu. Wadą suma są słabe hamulce. |
|||
Sum odżywia się przede wszystkim roślinnością podwodną, niekiedy jest w stanie połakomić się na [[Meduza|meduzę]]. Sum trawi [[mięso]], jednakże nie jest ono niezbędne do jego przeżycia. Sumy w niewoli można karmić zwykłą trawą i sałatą, jednakże należy powiedzieć, że ryba ta je dość dużo (metrowy osobnik potrzebuje ok. pięciu kilogramów pokarmu dziennie). Sum żyje przeciętnie do [[Czterdziestolatek|czterdziestu]], maksymalnie około sześćdziesięciu lat. |
|||
[[Seks|Tarło]] dwa razy do roku (na przełomie [[Zima|zimy]] i [[Wiosna|wiosny]] oraz w połowie [[Jesień|jesieni]], [[matka]] przeciętnie rodzi od pięciu do osiemnastu małych, które pozostają pod opieką rodziców maksymalnie dwa lata. |
|||
== Historia == |
== Historia == |
||
Wersja z 16:50, 29 paź 2021
| Klasyfikacja | |
|---|---|
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | kręgowce |
| Podtyp | ryby |
| Gromada | torpedokształtne |
| Rząd | Pod wodą |
| Rodzina | jednogłowe |
| Gatunek | sum prawdziwy |
Cogito ergo sum (Myślę, więc jestem sumem)
Sum (łac. Sumus glanis magnificae) jest rodzajem ryby słono – jak i słodkowodnej, występującym obficie w Europie Środkowej, i szczątkowo we wschodniej Azji. Charakteryzuje się podługowatą budową ciała, zdolnościami nawigacyjnymi Marco Polo i srebrzystozielonym kolorem łusek. Ma silne płetwy i słabe hamulce.
Historia
Suma znano już w starożytności, rozpowszechniony był on zarówno w antycznej Grecji, jak i Rzymie, jednakże nie odkryto jeszcze wtedy wszystkich jego właściwości. Jest nade wszystko pewne, że suma posiadał już Arystoteles (słynny Sumus Aristotelis), i że na nim oparł słynny filozof część swych dociekań ontologicznych. Uważał on, a po nim wielu jego następców, suma za stworzenie doskonałe i był zwolennikiem tezy, że świat w istocie ma wydłużony kształt i jest nieco śliski[1]. Sam Pliniusz miał nadto rzec Sumus quod sumus (łac. Jesteśmy takim sumem), a Katon Starszy - Delenda Carthago (łac. Trzeba zburzyć Kartaginę). Wolno dociekać, że sumy były w owym czasie licznie odławiane i ich pogłowie spadało z wieku na wiek.
W średniowieczu, po upadku świata antycznego, odwrócono się od tych teorii, a sum, przez piętno herezji, został zapomniany i stracił zupełnie na znaczeniu, stał się zwierzęciem wręcz pogardzanym. Wielu biologów uważa, że dzięki temu populacja suma w Europie miała szansę odrodzić się.
Pierwszymi, którzy de novo odkryli suma byli nawigatorzy morscy. Zauważyli oni, iż sumy nigdy nie gubią raz obranego kierunku i potrafią poruszać się pod osłoną nocy z wielką precyzją. Zasada, dlaczego taki fakt zachodzi, nie została odkryta aż do XVII wieku (szerzej w dalszej części artykułu). Odkrywcy geograficzni, tacy jak Krzysztof Kolumb potajemnie zaopatrywali się w sumy i korzystali z tych cech, jednocześnie kryjąc się starannie przed Hiszpańską inkwizycją, sum bowiem nadal znajdował się na czarnej liście Watykanu[2].
Znaczenie suma
Wspomniano o zadziwiających umiejętnościach wyznaczania kierunku, jakimi dysponuje sum. Otóż przeprowadzono po raz pierwszy w XVII wieku badania tych stworzeń, i wtedy ustalono, że sum posiada naturalne zdolności wykrywania kierunków magnetycznych na Ziemi (na tej samej zasadzie, co igła kompasu). Bierze się to ze spożywania pokarmów o dużej zawartości żelaza, które odkłada się w specjalnej przestrzeni wewnątrz ciała suma (zwykle w 1/3 długości ciała). Magnetyzacja i jonizacja odbywa się przez trening w czasie pływów (można te procesy oczywiście też wywołać sztucznie, jednakże wtedy zdolności te są słabsze i ryba potrzebuje się z nimi oswoić; sztucznie przystosowane do nawigacji młode sumy znajdywane są niekiedy porzucone na trasie rajdu Paryż-Dakar).
Prócz zastosowania w nawigacji sum jest niekiedy spożywany w Chinach, ze względu na przeludnienie i niedobory pożywienia; ale powiedzmy sobie szczerze – co nie jest spożywane w Chinach?
Literatura
- Arystoteles: De partibus animalium. Ateny, 330 p. n. e.
- Arystoteles: De mundo. Ateny, 327 p. n. e.
- Tomasz z Akwinu: Summa Theologiae. Rzym-Florencja-Neapol, 1265-1274.
- Clancy, Tom: The sum of all fears. Nowy Jork, 1991.
