Język szwedzki

Język szwedzki, svenska språk – jeden z tych dziwnych języków, którym mówi się nie tylko w kraju, z którego nazwą się kojarzy, ale i w niektórych innych, takich jak Finlandia a, jak chcą niektórzy, nawet Norwegia, gdyż język szwedzki do tego stopnia przypomina norweski, że czasem nie da się ich odróżnić. Wśród znanych osobistości władających szwedzkim są m. in. Waltteri Bottas (oczywiście Fin), Linus Torvalds (też Fin), Pippi Långstrump i cała banda dzieci z Bullerbyn. W Skandynawii jest tak, że jeśli wyrzucili nas w środku nocy z samolotu i z powodu licznych śladów reniferów jesteśmy w Skandynawii, najbezpieczniej będzie się odezwać po szwedzku. Po pierwsze, tym mówi najwięcej ludzi, po drugie – jest największa szansa na zrozumienie. Jedyny minus jest taki, że istnieje spore prawdopodobieństwo, że dostaniemy w mordę, jeśli wylądowaliśmy poza Szwecją, bo (może poza Danią) Szwedów tak naprawdę mało kto lubi.

Geografia

Walka z językiem szwedzkim w Finlandii

Szwedzki ma to do siebie, że brzmi inaczej w zależności od miejsca, w którym się nim mówi (coś tak jak angielski, tylko odległości są mniejsze). I tak inaczej brzmi w Sztokholmie, jeszcze inaczej na Wyspach Alandzkich, a już wersja fińska jest zupełnie niepodobna do żadnej innej i stanowi mieszankę akcentu Lapończyków, reniferów, Finów po litrze wódki i kogoś jeszcze, ale na pewno nie Szwedów. Zresztą w Finlandii szwedzki jest zwalczany przez większość fińską, która ma go głęboko w odbycie nie chce się go uczyć i uważa za zawracanie głowy.

Gramatyka i wymowa

Z innych języków germańskich (nie licząc oczywiście skandynawskich) szwedzki jest najbardziej podobny do niemieckiego, jednak jeśli powiedz to Szwedowi prosto w oczy, gotów jest cię udusić i powiedzieć djävle fitta (nie wiemy, co gorsze). Krótki dowód

• egentligen' – niem. eigentlich (właściwie)
• verklighet – niem. Wirklichkeit (rzeczywistość)
• möjligt – niem. möglich (możliwie)

c.b.d.u.

Czasy

Dobrze się domyśliłeś. De satt och sov – oni siedzieli i spali

Z rzeczy gramatycznych najciekawszy i unikalny w skali światowej jest czas znany jako Present / Past Continuous – teraźniejszy (albo przeszły) ciągły. Co robi Szwed, by powiedzieć, że rzecz dzieje się w tej chwili? No, jak myślicie? Oczywiście szuka drugiego czasownika, takiego bardziej statycznego, po przecież jak człowiek np. gada przez telefon to z reguły znajduje się w jakimś stanie, niekoniecznie po alkoholu. Zdziwieni? W praktyce wygląda to tak:

• Han sitter och pluggar – on się w tej chwili uczy (dosłownie: siedzi i się uczy)
• Han står och pratar i telefon – on właśnie rozmawia przez telefon (dosłownie: on stoi i rozmawia przez telefon)
• De låg och sov – oni właśnie spali (dosłownie: oni leżeli i spali, śpiących na stojąco w takim przypadku się pomija).  

Problemem są czynności w ruchu. Ale i to Szwedzi umieją obejść:

• Vi är och handlar mat – w tej chwili robimy zakupy spożywcze (dosłownie: jesteśmy i kupujemy jedzenie).
• Hon haller på och diskar – ona jedzie z tym koksem i zmywa naczynia.

Fleksja

Inne curiosum jeżyka szwedzkiego to nagromadzenie końcówek, które jest nie do pomyślenia w języku, w którym tak naprawdę nic się nie odmienia. Jeśli by to z czymś porównać, to z trzydziestoma gatunkami papieru toaletowego, które można kupić w każdym supermarkecie – każdy niby jest wyjątkowy, a wszystkie i tak są do du... No sami popatrzcie:

• kvinna – kobieta
• kvinnor – kobiety
• kvinnorna – kobiety (wiadomo które)
• kvinnan – kobieta (wiadomo, która)
• denna kvinna – ta kobieta (wiadomo, która)
• den här kvinnan – ta kobieta (patrz wyżej)
• en vacker kvinna – piękna kobieta
• den här vackra kvinnan – ta piękna kobieta
• de där vackra kvinnorna – tamte piękne kobiety

Rozumie to ktoś? Może gdyby nie der die das, byliby Niemcy z nas, ale gdyby nie te cholerne końcówki i ksiądz Kordecki, dawno språkalibyśmy, a nie mówili.

Prozodia

Szwedzki chrząszcz w trzcinie czyli sjukskoterska (pielęgniarka)

Pierwsza pomoc dla uczących się szwedzkiej wymowy

Nieważne, że nie wiesz, co to są prozodia. Kiedyś się dowiesz... Mimo że szwedzki jest pokrewny językowi niemieckiemu, statystyczny Szwed nie brzmi jak Helga pod jednostką wojskową. Gorzej, Szwedzi mówiąc śpiewają – no, prawie śpiewają. Język szwedzki jest tak zwanym językiem tonicznym (podobnie jak np. chiński), to znaczy znaczenie wyrazu zależy od tego, z jakim akcentem muzycznym (melodią) jest wypowiedziany i na jakiej wysokości. To stosunkowo mało śmieszne a raczej dość zawiłe, zatem wyjątkowo (żeby mi to było ostatni raz) zainteresowanych odsyłamy do Wikipedii. Przy okazji wydało się, dlaczego ABBA tak ładnie śpiewa. Mało jest w języku szwedzkim dźwięków nie do wymówienia, ale kilka się znajdzie. Radzimy zwracać uwagę na wyrazy zaczynające się od sj– i sk–.

Jest jeszcze pewna specyficzna cecha języka szwedzkiego, wyjątkowa na całym świecie (no może spotykana w jakichś narzeczach zuluskich), mianowicie Szwedzi mówią na wdechu! Nie wszystko oczywiście, ale takie krótkie wyrażenia jak skit! (trzeba tłumaczyć?), ja, helvete mówi się wciągając powietrze do płuc. Spróbujcie! Fachowo to się nazywa pulmonic ingressive airstream i nawet Chuck Norris tak nie potrafi! O dziwo, lokalne kroniki nie zanotowały żadnego przypadku uduszenia (w przeciwieństwie do posługujących się językiem duńskim)

Jak odróżnić szwedzki od innych języków skandynawskich

Oni opanowali język szwedzki do perfekcji

W piśmie łatwo. Jest a z kółkiem (å) i umlauty (ä i ö) – zestaw unikalny w skali światowej. Gorzej z językiem mówionym, bo odróżnić go od norweskiego niepodobna, zwłaszcza kiedy mówiący jest po alkoholu, co w przypadku Szwedów i Norwegów jest nagminne. No może po roku mieszkania w Sztokholmie ci się to uda. Natomiast od duńskiego odróżnić go łatwo – samogłoski brzmią jak samogłoski a spółgłoski jak spółgłoski, jest śpiewny, niebełkotliwy i, jeśli znasz niemiecki, czasem idzie coś zrozumieć.

Mini słowniczek

• God morgon (wym. /gumorron/) – dzień dobry
• Djupa – głębokie
• Hej! – cześć!
• Hej då! – papa!
• Helvete! – cholera
• i – w
• och – i
• Tack (wym. tak) – dziękuję
• Tack – proszę (kiedy prosimy o coś)
• Varsågod (czytaj warszagud) – to nie jest pochwała naszej stolicy a uprzejme "proszę" (kiedy coś komuś dajemy)
• ö – wyspa. Liczba mnoga öar a w formie określonej öarna

Zobacz też

• język duński
• język fiński
• język norweski
• Szwecja