Język kataloński
Język kataloński (Català) – język urzędowy w Andorze. Kiedyś też w Katalonii, ale zonk, bo Katalonii już nie ma. Powstał na przełomie XII i XIII wieku i dzieli się na kilka dialektów: północny, południowy, zachodni, wschodni, północno-zachodni, południowo-zachodni, północno-wschodni i południowo-wschodni. Jest zrozumiały dla około 9 milionów ludzi, spośród których 60% nie przyznaje się do niego.
Język kataloński jest uważany przez Katalończyków za jedyny język urzędowy. Za posługiwanie się w Katalonii językiem kastylijskim grozi kara od 8 miesięcy do 3 lat więzienia. Za wykrzykiwanie haseł „¡Viva España!” lub „Hala Madrid!” grozi kara dożywotniego pozbawienia wolności. Kar owych można uniknąć poddając się procesowi resocjalizacji. Polega ona na nauce na pamięć takich fraz, jak: „Estat Espanyol terrorista”, „Visqui Catalunya!”(Walencki odpowiednik to Visca València!), „Setze jutges d´un jutjat mengen fetge d´un penjat”, „Visca el Barca!”, „Visca el Leo!” czy też „Puta Madrid!”.
Pomimo, że kataloński jest językiem odrębnym od castellano, to wiele słów języka hiszpańskiego można łatwo przełożyć na kataloński, nie znając ani jednego ani drugiego. Należy w tym celu postępować według następujących zasad:
- końcówki -ón przechodzą zawsze na -ó:
opinión->opinió
comunicación->comunicació
traducción->traducció
Aragón->Aragó
internacionalización->internacionalització
botellón->botelló - podobnie redukują się końcówki: -án do -à (catalán->català), ín do í (Martín->Martí)
- najczęściej występującą[1] literą w katalońskim jest L, występująca w wariantach: L , LL, TL, L·L, TLL, LLTLL, LL·LL[2]. Przykłady:
librería->llibreria
leyenda->llegenda
luna->lluna
colaboración->col·laboració
solicitar->sol·licitar
billetes->bitllets
latin->llatí.
Głównie ze względu na tę regułę do dziś trwają spory, czy język kataloński powinien nazywać się català, a czy nie przypadkiem raczej catallà, catal·là, catatlà, catalltllà.
LL wymawia się nieco inaczej jak w castellano, mianowicie jest to miękkie l' , często upodabniające się do polskiego dź, np. lliure (wolny) – wymawia się /dziure/ albo wręcz /dziura/ (zależy od dialektu) - w katalońskim nie występuje hiszpańskie ñ (zamienia się w ny, np. España->Espanya), za to występuje tureckie cz, czyli ç, dla zmyłki czytane jak s. Ch, pomimo że istnieje, często jest zastępowane przez x. Garść przykładów:
chorizo->xoriço
dulces->dolços
San Lorenzo->San Llorenç
manzana->maçana. - Końcówki liczby mnogiej -as przechodzą w -es. Zawsze. Przykłady:
Las Arenas->Les Arenes
salsas->salses
lenguas->llengües
escuelas->escoles
Valencianas->Valencianes
Fallas->Falles. - Końcówka -dad przechodzi w -tat
comunidad->comunitat
faculdad->facultat
novedad->novetat
edad->etat.
Osoby zamieszkujące Comunitat Valenciana posługują się językiem walenckim[3] – valenciano (valencià). Język ten, mimo że jest dialektem katalońskiego, to jednak każdy rodowity walencjanin twierdzi że to jest odrębny język i unosi się świętym oburzeniem gdy powie się do niego że mówi po katalońsku. Różnice w istocie sprowadzają się do kilku różnych słów (np: wyjście: cat – sortida, val – eixida) oraz do nieco różnej wymowy (np: końcówka -nt wymawiana jest w Katalonii jak -n, a w Walencji jak -nt). Język valenciano to w istocie 10% języka katalońskiego i 90% lokalnego patriotyzmu. Podobnie rzecz się ma na Balearach, gdzie dialekt balear przez co bardziej zatwardziałych fanatyków jest nawet rozbijany na odrębne języki (a jakże!) minorquinyo, mallorquinyo, eivissenyo, santaeulaliano, palmademallorquinyo, formenterà).
