Język fiński

Szablon:Tjęzyk z grupy ugrofińskich, rzekomo spokrewniony z językiem węgierskim i estońskim, coraz popularniejszy w Polsce ze względu na otwarcie rynku pracy przez UE. Niezwykle trudny, co skutkuje tym, że Polaków w Finlandii nie ma zbyt wielu. Jedyną pociechą jest to, że drugim językiem urzędowym w Finlandii jest o wiele łatwiejszy szwedzki.

Alfabet

Bez liter występujących w zapożyczeniech wygląda następująco:

A D E G H I J K L M N O P R S T U V Y Ä Ö.

W wyrazach zapożyczonych używa się też: B C F Q Z Å Š.

Gramatyka

Co to znaczy?
To tylko jedno miejsce parkingowe!

Najbardziej charakterystyczne dla języka fińskiego jest osiemnaście przypadków, co zresztą jest liczbą przybliżoną, bo sami Finowie nie mogą się ich doliczyć i podają liczbę między 15 a 20. Najdziwniejszy z przypadków to „komitatyw”, który pozwala powiedzieć, że Fin idzie gdzieś nie z żoną, a z żonami (Tulen vaimoineni). Tak więc w warstwie językowej w Finlandii obowiązuje beztroska poligamia.

Dla Finów kategoria liczby nie jest zresztą tak oczywista, jak dla reszty świata. Ogólnoświatowe wezwanie Dwa piwa! (Kaksi olutta) to po fińsku liczba pojedyncza! Stąd bierze się plaga alkoholizmu, gdyż po pięciu piwach Fin czuje się dalej, jakby wypił jedno.

Nazwy przypadków pochodzą z łaciny, co nie utrudnia nauki fińskiego. Angielskie czasy, których jest szesnaście, są jednak o wiele bardziej skomplikowane.

Język fiński jest jedynym językiem na świecie w którym słowo „nie” odmienia się przez osoby:

• nie – ei
• ja nie – en
• ty nie – et
• on nie – ei
• my nie – emme
• wy nie – ette
• oni nie – eivät

Zastosowanie fińskich przypadków w polszczyźnie

Nazwa przypadka	Pytania	Liczba pojedyncza	Liczba mnoga
Nominativus	kto? co?	książka	książkat
Partitivus	ile (czego)? kogo? czego?	książkaa	książkoja
Genetivus	kogo? czego?	książkan	książkien
Accusativus I	kogo? co?	= Gen	= Nom
Accusativus II	kogo? czego?	= Nom	= Gen
Essivus	jako kto? jako co?	książkana	książkoina
Translativus	w kogo? w co?	książkaksi	książkoiksi
Comitativus	z kim? z czym?	–	książkoineen
Prolativus	jak? którędy?	–	książkitse
Abessivus	bez kogo? Bez czego?	książkatta	książkoitta
Instructivus	jak? kim? czym?	książkan	książkoin
Inessivus	w kim? w czym? gdzie?	książkassa	książkoissa
Elativus	od kogo? od czego? skąd?	książkasta	książkoista
Illativus	w kogo? w co? dokąd?	książkaan	książkoihin
Adessivus	na kim? na czym? gdzie?	książkalla	książkoilla
Ablativus	znad (od) kogo? czego? skąd?	książkalta	książkoilta
Allativus	na kogo? na co? dokąd?	książkalle	książkoille

Przykłady

• Nie czytaj tego książkasta! (z książki)
• Zrób z tych notatek książkaksi. (dosł. zamień te notatki w książkę)

A teraz przetłumacz samodzielnie (pamiętając o takich drobiażdżkach jak „astevaihtelu” i „loppukahdennus”):

• Jakieś zwierzakoja siedzą lampallani.
• On ma to wszystko dupassa.
• Weź rękasi z brzuchaltani.
• On zmienił mieszkanien stodołaksi.
• Pogadam siostroineni.
• Pójdę tam kurwattasi.

Gramatyczne konsekwencje deklinacji

Łatwo zauważyć, że ofiarą tak rozbudowanego systemu przypadków stały się przyimki. System deklinacyjny nie obejmuje niestety wszystkich możliwości położenia przedmiotu, więc gdy Fin zorientuje się, że tego, co myśli nie da się wyrazić przypadkiem, jest już najczęściej za późno. Dlatego wynaleziono poimki.

Przykłady:

• Talon ympäri – naokoło domu (dosł. domu naokoło)
• Tunnin jälkeen – po godzinie (dosł. godzinie po)

Czasy i takie inne

Język fiński nie zna czasu przyszłego, zatem jedyną radą dla emigrantów jest No future!. Zresztą z Finem jest równie trudno dogadać się, co z reniferem. Liczba tych ostatnich jest większa niż ludzi w Finlandii, ponieważ dla określenia Fina używa się jednego wyrazu (Suomalainen), a dla renifera aż dwóch: poro i hirvi (z tym, że hirvi to właściwie łoś, którego także można spotkać na drogach).

Język fiński jest aglutynacyjny, co oznacza, że do wyrazu dołącza się wszelkie końcówki, prefiksy itp. I tak Sanon vaimollenikin oznacza Powiem też mojej żonie. Taka oszczędność wyrazów wpływa zapewne na ogólnonarodowe skąpstwo.

Przykład aglutynacji:

• żona
• żonalla – na żonie
• żonallani – na mojej zonie
• żonallanikin – też na mojej żonie.

Zatem zamiast powiedzieć On leży też na mojej żonie, Fin powie: On leży 'żonallanikin.

Vokaaliharmonia

W języku fińskim obowiązuje vokaaliharmonia, czyli harmonia samogłosek: Jeżeli w jakimś słowie występują ä, ö albo y, nie mogą wystąpić w nim a, o, ani u. Odnosi się to też do końcówek, mówimy więc

• domkat Słupskissa

ale

• Szczebrzeszynissä chrząszcz brzmi trzcinissä

Samogłoski i oraz e są neutralne – ale jeżeli w jakimś słowie występują tylko te samogłoski, w końcówce używa się ä, ö albo y.

Jeśli przeczytamy gdzieś słowo które zawiera zarówno etuvokaaleja jak i takavokaaleja, to oznacza że jest to słowo złożone – do gógla tłumacza wrzucamy obydwie części osobno, wtedy jest jakaś szansa że przetłumaczy chociaż jedną z nich na angielski albo szwedzki.

Plusem języka fińskiego dla Polaków jest łatwa i przejrzysta wymowa – pisze się prawie zawsze tak, jak się czyta, z wyjątkiem zjawiska nazywanego prosto i łatwo „loppukahdennus”.

Kilka pożytecznych wyrażeń

• No niin
• Vodka Finlandia on paras!
• Vittu!
• Kiitosaauu!
• Painu vittuun!
• Perkele!
• Saatana
• Portto!
• Huora!
• Voi, vittujen kevät ja kyrpien takatalvi!
• En puhu suomea
• Ei aavistustakaan
• perselleen!
• Joulupukki
• Jokerit
• sauna
• tottelemattomuudessansakaan
• Vahingoittamis tarkoituksessa
• papu
• liukuluku
• Paska

Przypisy

Język fiński