Język chorwacki

Judita – XVI-wieczna modlitwa chorwacka o urodzajność pól jęczmiennych

Język chorwacki

Język chorwacki (hrvtsk jzk) – język południowosłowiański, którym posługują się mieszkańcy Chorwacji, studenci chorwatologii oraz językoznawcy-hobbyści.

Ogólna charakterystyka

Język chorwacki charakteryzuje się przede wszystkim ubogością samogłosek, a w zasadzie ich brakiem. Biedni Chorwaci łamią sobie język, wymawiając zbitki spółgłoskowe, ale nic na to poradzić nie mogą.

Alfabet

Alfabet chorwacki jest unikalny, gdyż (z uwagi na brak samogłosek) nie zaczyna się – jak wszystkie normalne alfabety – od litery „A”, ale od „B”. Niektórzy językoznawcy zastanawiają się nawet nad możliwością zmiany jego nazwy na „balfabet”, "bet" , "becadło" lub nawet "bcdł" ("bcdlj" w transliteracji chorwackiej).

Kolejność i wymowa liter

• B b – jak dowolnie wybrane „b” w wyrazie Bóbr
• C c – jak dowolnie wybrane „c” w wyrazie cyc
• Č č – jak „cz” w wyrazie czyrak
• Ć ć – jak „ć” w wyrazie ćma
• D d – jak „d” w wyrazie... dupa
• Dž dž – jak „dż” w wyrazie dżdżu
• Đ đ – jak „dź” w wyrazie dźwięk
• F f – jak „f” w wyrazie filodendron
• G g – jak „g” w wyrazie gazrurka
• H h – jak „h” w popularnym wyrazie, który piszę się zazwyczaj przez trzy litery, a powinno przez cztery
• J j – jak „j” w wyrazie jajecznica na boczku ze szczypiorkiem
• K k – jak „k” w wyrazie konstantynopolitańczykowianeczka
• L l – jak „l” w wyrazie lewarek
• Lj lj – jak „lj” w wyrazie... no, takie miękkie „l”, kresowe...
• M m – jak „m” w wyrazie metatetrahydrobenzen
• N n – jak „n” w wyrazie nocnik
• Nj nj – jak „ń” w wyrazie okoń
• P p – jak „p” w wyrazie piwowarnia
• R r – jak „r” w wyrazie rozparcelowywanie
• S s – jak „s” w wyrazie smorodinówka
• Š š – jak „sz” w wyrazie szambonurek
• T t – jak „t” w wyrazie teściowa
• V v – jak „w” w wyrazie wyindywidualizowany
• Z z – jak „z” w wyrazie zdenerwowany
• Ž ž – jak „ż” w wyrazie żmija

Budowa języka

Język chorwacki wykazuje znaczne podobieństwo do pozostałych języków słowiańskich, jeśli chodzi o gramatykę i składnię. Ma standardową ilość koniugacji, deklinacji, przypadków, trybów, etc.

Teściosłowy (tsćslv)

Tym, co wyróżnia język chorwacki pośród języków słowiańskich, jest niezwykła wprost ilość słów określających teściowe. Słowa te Chorwaci nazywają tsćslv. Wyrażają one niezwykłe przywiązanie do osoby teściowej, świadomość jej wielkiej roli w kształtowaniu oblicza rodziny, wychowaniu wnuków, ale także jej niewątpliwy powab i dostojność oraz niekłamane piękno duszy i ciała.

Oto wybór niektórych z tych określeń (w nawiasie przybliżone znaczenie polskie):

• „žmj” (ukochana mamusia)
• „vjđm” (opiekunka rodziny)
• „plzjc plz” (ta, która jest blisko nas)
• „krtnk” (ta, która zawsze nam dobrze radzi)
• „bzmzgj jtj” (nasza jedyna)
• „vrjtk” (pomysłowa, kreatywna)
• „kčkdn” (kobieta z klasą)
• „str drn ršpl” (mądra i urodziwa)
• „vžd n nšj rđnj” (błogosławieństwo naszej rodziny)

Historia języka chorwackiego

Język chorwacki powstał „nie-wiadomo-jak-dawno-temu” na terenach obecnego Tybetu, na co wskazują pewne związki z tamtejszym językiem. Najnowsze hipotezy zakładają, że starożytni Chorwaci przywędrowali do Europy ok. 1234 roku p.n.e. Podbiwszy zamieszkujące podówczas teren obecnej Chorwacji plemiona Chorwatów, osiedlili się tam i pozostają w tym miejscu do dnia dzisiejszego.

Wczesne zabytki języka chorwackiego

Pierwsze zdanie w języku chorwackim zostało zanotowane na glinianej tabliczce odnalezionej w grocie na południu Chorwacji.

Brzmiało ono:

„khnj, pvjđ tvj hlrnj mmsj, žb s vršcj zmknl!”

co ma oznaczać:

„najdroższa, jakże miły jest mym uszom głos Twej rodzicielki!”

Istotnym jest, że zdanie to rzuca nowe światło na stosunki panujące w pierwotnych rodzinach.

Reforma Rolno-Ortograficzna „(Rfrm Rln-Rtgrfjčn)”

W roku 1337 władca ówczesnego Królestwa-Chorwacji-I-Państw-Ościennych-Które-I-Tak-Za-Parę-Lat-Zostaną-Przyłączone-Do-Chorwacji „(Krlstv Hrvcj j pnjstv scjnnh ktr jtk zprlt zstn pžlčn d-Hrvcj)”, Kzmjž Njdž (Kazimierz Nieduży), ogłosił Reformę Rolno-Ortograficzną (Rfrm Rln-Rtgrfjčn), która w ogromnym stopniu usprawniła i przyśpieszyła produkcję rolną. Reforma polegała na zastąpieniu słowa „tkj-zbž-ktr-mžn-dć-j-knjm-j-krvm-j-jnnj-gđjnj” (takie-zboże-które-można-dać-i-koniom-i-krowom-i-innej-gadzinie) słowem „jnčmjn” (to samo, tylko krócej; przybliżone znaczenie polskie – jęczmień). W ślad za Chorwacją, reformę przyjęły stopniowo pozostałe kraje europejskie.

Dzieła literatury chorwackiej

Literatura chorwacka jest niezwykle bogata. Przez wieki Chorwacja wydała wielu wybitnych poetów i pisarzy. Najwybitniejszym z nich, jest narodowy wieszcz chorwacki („nrdv vjšč hrvtskj)” Dm Mckjvč (Damazy Mackiewicz; także „Adamazy Macka, Macek, Macuś, Adaś od Chlewa”). Twórca wielu wierszy, poematów, a także porywającej prozy, zasłynął przede wszystkim swą epopeją Pn Tdš (Pan Tadaszi). Kolejne roczniki poruszonych uczniów, uczą się na pamięć początkowych wersów tego dzieła:

Hrvcj, Jčzn mj, Tjsts jk zdrvj
Jl Cj tžb cnć, tn tlk sj dvj
Kt Cj strcjl...

Tekst epopei opisuje cierpienia młodego Chorwata, który czekając na granicy na opóźniającą się odprawę paszportową, wzdycha do swej ojczyzny.

Poza tym mają jeszcze Thnks fr th mmrs.

Mini rozmówki chorwacko-polskie

• „Đndbr!” – Dzień dobry!
• „Čsć lsk!” – Witam młodą damę!
• „Jksmš?” – Jak się masz?
• „Mvš phrvtsk?” – Czy mówisz po chorwacku?
• „Vskkj z tlfn!” – Czy nie wiesz która godzina?
• „Sppžj!” – Miłego dnia!
• „Krv!” – szeroki wachlarz znaczeń

Podobieństwa językowe

Niektóre słowa w języku chorwackim są bardzo podobne do polskich. Przykładem jest chorwackie słowo "listopad" ("lstpd") które nie znaczy nic innego, jak "październik", "błagajnik" ("bgjnk") które oznacza "kasjer", czy "godina" ("gdn") które oznacza, a jakże, nic innego jak "rok".

Zobacz też

• Chorwacja
• język serbsko-chorwacki
• język słoweński