Język fiński
Szablon:Strona kandydująca Język fiński – język z grupy ugrofińskich, rzekomo spokrewniony z językiem węgierskim, coraz popularniejszy w Polsce ze względu na otwarcie rynku pracy przez UE. Niezwykle trudny, co skutkuje tym, że Polaków w Finlandii nie ma zbyt wielu. Jedyną pociechą jest to, że drugim językiem urzędowym w Finlandii jest o wiele łatwiejszy szwedzki. Przeciętny Fin mówi również po angielsku, używając trzech czasów.
Alfabet
Bez liter występujących w zapożyczeniech wygląda następująco:
W wyrazach zapożyczonych używa się też: B C F Q Z Å Š.
Gramatyka
Najbardziej charakterystyczne dla języka fińskiego jest osiemnaście przypadków, co zresztą jest liczbą przybliżoną, bo sami Finowie nie mogą się ich doliczyć i podają liczbę między 15 a 20. Najdziwniejszy z przypadków to „komitatiw”, który nie pozwala powiedzieć, że Fin idzie gdzieś z żoną, a tylko z żonami (Tulen vaimoineni). Tak więc w warstwie językowej w Finlandii obowiązuje beztroska poligamia.
Dla Finów kategoria liczby nie jest tak oczywista, jak dla reszty świata. Ogólnoświatowe wezwanie Dwa piwa! (Kaksi olutta) to po fińsku liczba pojedyncza! Stąd bierze się plaga alkoholizmu, gdyż po pięciu piwach Fin czuje się dalej, jakby wypił jedno[3].
Nazwy przypadków pochodzą z łaciny, co nie utrudnia nauki fińskiego. Angielskie czasy, których jest szesnaście[4], są jednak o wiele bardziej skomplikowane.
Język fiński jest jedynym językiem na świecie w którym słowo „nie” odmienia się przez osoby:
- nie – ei
- ja nie – en
- ty nie – et
- on nie – ei
- my nie – emme
- wy nie – ette
- oni nie – eivat
Zastosowanie fińskich przypadków w polszczyźnie
| Nazwa przypadka | Pytania | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|---|---|
| Nominativus | kto? co? | książka | książkat |
| Parittivus | ile (czego)? kogo? czego? | książkaa | książkoja |
| Genetivus | kogo? czego? | książkan | książkoin |
| Accusativus I | kogo? co? | = Gen | = Nom |
| Accusativus II | kogo? czego? | = Nom | = Gen |
| Essivus | jako kto? jako co? | książkana | książkoina |
| Translativus | w kogo? w co? | książkaksi | książkoiksi |
| Comitativus | z kim? z czym? | – | książkoineen |
| Prolativus | jak? którędy? | – | książkitse |
| Abessivus | bez kogo? Bez czego? | książkatta | książkoitta |
| Instructivus | jak? kim? czym? | książkan | książkoin |
| Inessivus | w kim? w czym? gdzie? | książkassa | książkoissa |
| Elativus | od kogo? od czego? skąd? | książkasta | książkoista |
| Illativus | w kogo? w co? dokąd? | książkahan | książkoihin |
| Adessivus | na kim? na czym? gdzie? | książkalla | książkoilla |
| Ablativus | znad (od) kogo? czego? skąd? | książkailla | książkoilla |
| Allativus | na kogo? na co? dokąd? | książkalle | książkoille |
Przykłady
- Nie czytaj tego książkasta! (z książki)
- Zrób z tych notatek książkaksi. (dosł. zamień te notatki w książkę)
A teraz przetłumacz samodzielnie (pamiętając o takich drobiażdżkach jak „asteenvaihtelu” i „loppunkahdennus”):
- Jakieś zwierzakoja siedzą lampallani.
- On ma to wszystko dupassa.
- Weź rękasi z brzuchaltani.
- On zmienił mieszkanien stodołaksi.
- Pogadam siostroineni.
- Pójdę tam kurwattasi.
Gramatyczne konsekwencje deklinacji
Łatwo zauważyć[5], że ofiarą tak rozbudowanego systemu przypadków stały się przyimki. System deklinacyjny nie obejmuje niestety wszystkich możliwości położenia przedmiotu, więc gdy Fin zorientuje się, że tego, co myśli nie da się wyrazić przypadkiem, jest już najczęściej za późno. Dlatego wynaleziono poimki.
Przykłady:
- Talon ympäri – naokoło domu (dosł. domu naokoło)
- Tunnin jälkeen – po godzinie (dosł. godzinie po)
Czasy i takie inne
Język fiński nie zna czasu przyszłego, zatem jedyną radą dla emigrantów jest No future!. Zresztą z Finem jest równie trudno dogadać się, co z reniferem. Liczba tych ostatnich jest większa niż ludzi w Finlandii, ponieważ dla określenia Fina używa się jednego wyrazu (Suomalainen), a dla renifera aż dwóch: poro i hirvi.
Język fiński jest aglutynacyjny, co oznacza, że do wyrazu dołącza się wszelkie końcówki, prefiksy itp. I tak Sanon vaimollenikin oznacza Powiem też mojej żonie. Taka oszczędność wyrazów wpływa zapewne na ogólnonarodowe skąpstwo.
Przykład aglutynacji:
- żona
- żonalla – na żonie
- żonallani – na mojej zonie
- żonallanikin – też na mojej żonie.
Zatem zamiast powiedzieć On leży też na mojej żonie, Fin powie: On leży 'żonallanikin.
Jedyny plus języka fińskiego dla Polaków to łatwa i przejrzysta wymowa – pisze się prawie zawsze tak, jak się czyta, z wyjątkiem zjawiska nazywanego prosto i łatwo „loppukahdennus”.
Przykład zastosowania
Główny artykuł: Suomi
Kilka pożytecznych wyrażeń
- Vodka Finlandia on paras!
- Vittu!
- Kiitosaauu!
- Painu vittuun!
- Perkele!
- Portto!
- Huora!
- En puhu suomea
- perselleen!
- Joulupukki
- Jokerit
- sauna
- tottelemattomuudessansakaan
Przypisy
