Świdnik

Plan gminy miejskiej Świdnik

Świdnik – miasto i gmina w południowo-wschodniej Polsce, w województwie lubelskim, w powiecie świdnickim, około 10 km na wschód od Lublina. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa lubelskiego.

Prawa miejskie Świdnik uzyskał w roku 1954.

Według danych z 31 grudnia 2008, miasto liczyło wtedy 40 050 mieszkańców.

Miasto jest szerzej znane z wytwórni śmigłowców WSK PZL Świdnik, produkującej m.in. śmigłowce PZL W-3 Sokół, Anakonda oraz SW-4, a w przeszłości także Mi-1 (dawniej zwany SM-1) i motocykle WSK. Obecnie jest znany również z kolonii susłów perełkowanych na lotnisku.

Geografia

Położenie

Świdnik położony jest na Płaskowyżu Świdnickim (wg J. Kondrackiego), należącym do Wyżyny Lubelskiej. Jest to równina denudacyjna, ulegająca erozji i wietrzeniu, pozbawiona pokrywy lessowej, w przeciwieństwie do okolicznych mezoregionów.

Historycznie Świdnik położony jest na ziemi lubelskiej i zarazem w Małopolsce. Znajduje się około 10 km na wschód od Lublina oraz kilkadziesiąt kilometrów od przejść granicznych z Ukrainą (w Dorohusku) i Białorusią (w Terespolu). Położony jest również niedaleko terenów wypoczynkowych Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, około 30 km na południowy zachód.

Przyroda

W granicach Świdnika znajduje się kilka lasów (należących do Nadleśnictwa Świdnik). Dominuje przede wszystkim Las Świdnicki (Rejkowizna), położony na zachód od zabudowy miejskiej. W samym środku lasu znajduje się gajówka. Cały las położony jest w obrębie gminy.

Drugim lasem w Świdniku jest Las Poszpitalny (Wilcze Doły), położony na północ od zakładu WSK PZL Świdnik. W obrębie gminy znajduje się tylko niewielka część lasu, przed ul. Mełgiewską. Razem z budową WSK, od reszty Lasu Poszpitalnego oddzielono również niewielką część lasu na południu zakładu, który obecnie funkcjonuje jako przyzakładowy park leśny.

Na południe od zabudowy miejskiej, w obrębie Kol. Krępiec, znajduje się również niewielki kilkuczęściowy Las Bażantaria.

Zieleń miejska

Pomimo iż Świdnik nie posiada większego parku miejskiego, w samym mieście, a szczególnie w jego centrum posadzonych jest wiele przydrożnych drzew. Szczególnie zazieleniona jest główna ulica miasta, ul. Niepodległości, która stanowi swego rodzaju aleję drzew (choć nie posiada zabytkowego charakteru). Sporo również w mieście zagajników i trawników z krzewami.

W mieście funkcjonuje także kilka skwerów: na rogu ulic Niepodległości i kard. Wyszyńskiego, oraz na rogu ul. Niepodległości i Al. Lotników Polskich.

Kolonia susła perełkowanego

Na trawiastym lotnisku w Świdniku od pewnego czasu zadomowił się suseł perełkowany, będący gatunkiem zagrożonym i pod ochroną. Z tego powodu obszar lotniska został zgłoszony do programu Natura 2000 w celu ochrony gatunku.

O ile dwa lata temu populacja susłów wynosiła około 12 tysięcy, o tyle w ostatnim czasie drastycznie spadła do zaledwie około tysiąca.

Topografia i osiedla

Powierzchnia gminy miejskiej Świdnik wynosi 20,35 km² .

Śródmieście, stanowiące centrum miasta, zabudowane jest trzypiętrowymi (przy ul. Niepodległości) i dwupiętrowymi blokami z epoki socrealizmu. W południowym i wschodnim otoczeniu Śródmieścia znajdują się nowsze osiedla blokowe: Racławickie, Kościuszki i Kopernika. Także w jeszcze dalszym otoczeniu (za ul. Racławicką i Kosynierów) znajdują się osiedla podobnego wieku: Lotnicze, Brzeziny (I i II) i Wschód. Za Brzezinami I i II rozciąga się jedno z najmłodszych osiedli wielorodzinnych, Brzeziny-Kalina, natomiast za os. Lotniczym budowane jest os. Polesie. Również po drugiej stronie ul. Kusocińskiego od Brzezin II położone jest jednorodzinne osiedle Kusocińskiego.

Na zachód od Śródmieścia i os. Lotniczego (za Al. Lotników Polskich) znajduje się duża dzielnica jednorodzinna, Adampol. Przy nim znajduje się również nieco nowsze i bardziej regularne osiedle jednorodzinne Radość. Na północ od Adampola, za torami a przed lotniskiem, położone jest osiedle Żwirki i Wigury, zaś na południe od Adampola znajduje się przy lesie niewielkie wielorodzinne osiedle Słoneczne.

Za torami funkcjonują również tereny sportowe Avii Świdnik, a za nimi znajduje się trawiaste lotnisko sportowe i zakłady WSK PZL Świdnik.

Na południe i południowy zachód od zwartego obszaru miejskiego położona jest Kolonia Krępiec, zaś na północny zachód - Kolonia Świdnik Mały i dalej Kolonia Biskupie (sięgająca także za Las Świdnicki). Na wschodzie z kolei znajdują się grunty należące do Nowego Krępca.

Demografia

Główny artykuł: Ludność Świdnika

Dane z 31 grudnia 2008:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	40 050	100	20 820	52	19 230	48
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1968		1023,1		945

Według danych z roku 2005, średni dochód na mieszkańca wynosił 1466.05 zł.

Historia

Dawna historia (do 1935)

Pierwsze wzmianki o Świdniku pochodzą z roku 1392, kiedy w źródłach pojawia się nazwa Świdnika Wielkiego (Maior Świdnik, bądź Magna Swydnyk). W tym roku król Władysław II Jagiełło nadał sołectwo królewskie Piotrowi z Moszny, zaś wieś została ulokowana na prawie niemieckim. W latach 1393-1421 pojawia się nazwa Świdnika Małego (Świdnik Minor), który w 1442 roku został przez Władysława III Warneńczyka zapisany czterem braciom z Hadynowa (Podlasie). W roku 1450 pojawia się nazwa kolejnej wsi, Świdniczek.

W 1795 roku wsie o wspólnej nazwie Świdnik zostają włączone do zaboru austriackiego. Następnie w roku 1809 zostają przyłączone do Księstwa Warszawskiego, jednak od 1815 roku znajdują się w Królestwie Kongresowym (zabór rosyjski). Pierwszą kolej poprowadzono przez Świdnik w 1877 roku, wraz z budową Kolei Nadwiślańskiej.

Na przełomie XIX i XX wieku zauważono w Świdniku specyficzny mikroklimat, który sprzyjał wypoczynkowi i pomagał w leczeniu reumatyzmu. Dlatego też w pobliskiej wsi Adampol, przy stacji kolejowej Świdnik (tzw. "stara stacja", obecnie nieczynna) powstało letnisko i uzdrowisko, które później, w wyniku inwestycji lotniczych i II wojny światowej przestało istnieć.

Inwestycje lotnicze, wojna i początki miasta (1935-1954)

Dawna szkoła pilotów L.O.P.P. w budowie

Z powodu widma nadciągającej II wojny światowej, w 1935 roku rozpoczęto budowę lotniska w Świdniku, którą ukończono w roku 1937. Jeszcze w tym samym roku rozpoczęto przy lotnisku budowę szkoły Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, która miała szkolić pilotów. Uroczyste otwarcie Cywilnej Szkoły Pilotów L.O.P.P. im. Marszałka Śmigłego-Rydza nastąpiło 4 czerwca 1939 roku. Wydarzenie to zadecydowało o lotniczym charakterze przyszłego miasta. Lotnisko i szkoła pilotów zostały jednak już 2 września 1939 roku zbombardowane przez Niemców, którym później podczas wojny służyły do celów wojskowych. Tuż przed wkroczeniem oddziałów radzieckich do Lublina i Świdnika w lipcu 1944 roku, Niemcy zdążyli zniszczyć lotnisko.

Po wojnie w 1949 roku rozpoczęto wyrąb lasu pod budowę Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego o profilu lotniczym (rozpoczęto ją rok później), która została otwarta w roku 1951. Pierwsi pracownicy wytwórni mieszkali w barakach w obecnym przyzakładowym parku i na Franciszkowie. W roku 1951 stanęły pierwsze bloki mieszkalne przy ulicach Świerczewskiego i Sławińskiego (obecnie Okulickiego i Niepodległości). Osiedle rozwijało się na tyle szybko, że 7 października 1954 roku wydano rozporządzenie w sprawie nadania mu i Adampolowi statusu miasta. Rozporządzenie to weszło w życie 13 listopada 1954 roku, nazwę miasta ustalono na Świdnik. Miasto liczyło wtedy 7 tys. mieszkańców.

Szybki rozwój (1954-1980)

Możliwość pracy w nowym zakładzie sprawiała, że do Świdnika przyjeżdżało dużo ludzi. W związku z tym miasto rozwijało się bardzo szybko. Świdnik należy uznać za miasto planowane (nie zaś naturalne), które z założenia miało być miastem typowo socjalistycznym.

Świdnik zaczął się rozwijać w kierunku południowym i wschodnim. W latach 50., 60. i 70. powstawały nowe osiedla: Racławickie, Kopernika, Kościuszki, a także dalsze: Sławińskiego-Wschód (obecnie Wschód), Lotnicze, Brzeziny, jak również osiedla domków jednorodzinnych: Radość, Żwirki i Wigury, oraz Olimpijczyków (obecnie Kusocińskiego). Także Adampol był coraz bardziej intensywnie zabudowywany.

Wraz z przestrzennym rozwojem oddawano do użytku kolejne instytucje: szkoły, przychodnie, szpital, kino, natomiast pierwszy kościół wybudowano w roku 1977 (po 20 latach odkąd zaczęto zbierać podpisy domagając się jego budowy). W roku 1960 liczba mieszkańców wynosiła 11 tys., zaś w 1970 już 20 tys.

Strajki i opór (1980-1989)

8 lipca 1980 roku w WSK PZL Świdnik wybuchł strajk określany ogólnie mianem Świdnickiego Lipca, który tym samym rozpoczął Lubelski Lipiec '80, a następnie Sierpień '80. Wydarzenia te doprowadziły do powstania NSZZ "Solidarność". Strajk z lipca 1980 roku wywołał również wiele innych strajków w regionie, natomiast na WSK i w innych zakładach regionu zaczęły powstawać komitety założycielskie.

13 grudnia 1981 roku wprowadzono stan wojenny i doszło do pacyfikacji zakładu WSK Świdnik. Wielu działaczy "Solidarności" aresztowano i internowano, dlatego też "S" zeszła do działalności podziemnej. Również sami mieszkańcy miasta protestowali przeciw wprowadzeniu stanu wojennego. 13 dnia każdego miesiąca wielu mieszkańców zapalało świece w oknach swoich mieszkań.

Ponadto protestem były tzw. świdnickie spacery, czyli masowe wychodzenie świdniczan na spacer w porze nadawania dziennika. Spowodowało to wprowadzenie przez milicję wcześniejszej niż normalnie godziny policyjnej, oraz liczne represje. Komisja Krajowa "Solidarność" w 1982 roku nagrodziła społeczność Świdnika za tę postawę.

W roku 1985 Świdnik liczył już 37 tys. mieszkańców.

Po transformacji ustrojowej (od 1989)

Po transformacji ustrojowej w roku 1989 Świdnik rozbudował się o kilka nowych osiedli. Pod koniec lat 90. oddano do użytku osiedle Słoneczne, natomiast po 2000 roku - osiedle Brzeziny-Kalina, oraz część osiedla Polesie (dalej w budowie).

W przyszłości planowana jest budowa portu lotniczego Lublin-Świdnik.

Atrakcje

Zabytki

Śmigłowiec SM-1 na stelażu, stojący przy głównym rondzie Świdnika

Świdnicka fontanna

Świdnik, jako bardzo młode i planowane od podstaw miasto, nie posiada zbyt wielu zabytków. Wszystkie znajdują się na Adampolu, stanowiącym dawniej odrębną wieś (a także letnisko i uzdrowisko) i będącym jednocześnie najstarszą dzielnicą miasta. Wśród zabytków znajdujących się na Adampolu są:

• zespół starego dworca kolejowego Świdnik (tzw. "stara stacja"), z lat 1905-1914, obecnie nieczynny i zaadaptowany na mieszkanie. W skład zespołu wchodzi dworzec i dom zawiadowcy, zbudowane z czerwonej szamotowej cegły.
• drewniana willa "Bożenna", z roku 1910 - ul. Wojska Polskiego 36.
• drewniana willa "Grażyna", z lat 1915-1917 - ul. Kruczkowskiego 40.

Ponadto na Adampolu znajduje się szereg drewnianych zabytkowych domów.

Żaden ze wspomnianych obiektów nie został jak dotąd wpisany do rejestru zabytków.

Miejsca reprezentacyjne i miejsca pamięci

Przy rondzie Świdnickiego Lipca '80 (głównym rondzie miasta) na środku Al. Lotników Polskich znajduje się ustawiony na żelaznym stelażu śmigłowiec SM-1, stanowiący symbol i wizytówkę Świdnika.

Centralnym punktem miasta jest plac Konstytucji 3 Maja (potocznie zwany placem Bolka i Lolka - od pomnika, na którym znajduje się rzeźba dwóch żołnierzy). Plac znajduje się w południowo-wschodnim rogu skrzyżowania ulic Niepodległości i kard. Wyszyńskiego. Składa się on z trzech stopni: najwyższego (przy ul. Niepodległości), średniego i najniższego, na których znajdują się odpowiednio:

• Grób Nieznanego Żołnierza z pomnikiem,
• zegar miejski (pokazujący godzinę, datę i temperaturę powietrza),
• pomnik Konstytucji 3 Maja.

Po przeciwnej stronie skrzyżowania ul. Niepodległości i kard. Wyszyńskiego znajduje się niewielki plac, na którym ustawiona jest miejska fontanna. Przy placu ustawiony jest również głaz z tabliczką upamiętniającą tzw. świdnickie spacery.

Na końcu Al. Lotników Polskich przy bramie zakładu PZL Świdnik postawiony jest pomnik Zygmunta Puławskiego. Ponadto na terenie zakładu znajduje się pomnik NSZZ "Solidarność", który upamiętnia strajki z lipca 1980 roku.

Na terenie cmentarza komunalnego w Kolonii Krępiec znajduje się pomnik "W hołdzie żołnierzom". Tu również znajdują się groby żołnierzy różnych nacji z czasów I i II wojny światowej, które zostały tu przeniesione ze starego cmentarza wojennego w Lesie Poszpitalnym, z powodu planowanej budowy portu lotniczego na tym obszarze.

Komunikacja

Tranzyt

Świdnik znajduje się tuż przy krajowej drodze nr 17 (ulica Piasecka) z Warszawy do Kijowa. Trasa ta omija samo miasto, z którym jest skomunikowana aleją Lotników Polskich i ulicą kard. S. Wyszyńskiego, a w przyszłości będzie skomunikowana również aleją NSZZ Solidarność i ulicą J. Kusocińskiego. Przez teren gminy przebiegać będzie także przyszła obwodnica lubelska, część projektowanej trasy ekspresowej S-17. Na terenie Świdnika znajdą się dwa węzły tej trasy: Witosa i Mełgiewski.

Komunikacja autobusowa

Miasto Świdnik, jako część aglomeracji lubelskiej, jest najlepiej skomunikowane właśnie z Lublinem. Sam Świdnik nie posiada jednak dworca autobusowego (był planowany przy stacji kolejowej Świdnik Miasto), autobusy objeżdżają całe miasto. Ze Świdnika do Lublina (i na odwrót) jeżdżą autobusy następujących linii:

• Świdnik-Kalinówka-Lublin – przez Kalinówkę i dzielnicę Majdanek na lubelski PKS Południowy,
• Świdnik-Zadębie-Lublin – przez dzielnicę Zadębie na lubelski PKS Główny,
• linia 80 – przez Kalinówkę trasą W-Z, na aleję Kraśnicką pod sklep Tesco,
• linia 88 – przez Kalinówkę, dzielnice Felin i Majdanek, pod szpital wojskowy na Alejach Racławickich,
• linia "Olimpijczyków" – z ulicy Olimpijczyków i ulicą kard. S. Wyszyńskiego w Świdniku, przez Kalinówkę, dzielnicę Majdanek i aleją Unii Lubelskiej na lubelski PKS Główny.

Ponadto funkcjonuje linia z Lublina przez Świdnik do Łęcznej.

Komunikacja kolejowa

Przez Świdnik przebiega linia kolejowa nr 7, z Warszawy do Dorohuska. Na tej trasie znajdują się następujące stacje i przystanki kolejowe: Świdnik (obecnie nieczynna i zabytkowa, popularnie "stara stacja"), główna stacja Świdnik Miasto oraz przystanek Świdnik Wschód.

Komunikacja lotnicza

Główny artykuł: Port lotniczy Lublin-Świdnik

Obecnie w Świdniku funkcjonuje trawiaste lotnisko Aeroklubu Świdnik, funkcjonuje tu również lotnicze przejście graniczne. W przyszłości powstanie natomiast port lotniczy Lublin-Świdnik, którego planowane ukończenie przewiduje się na rok 2012. Położone będzie tuż za zakładami WSK "PZL-Świdnik", zostanie do niego doprowadzona droga ze Świdnika i linia kolejowa przyszłej lubelskiej SKM.

Gospodarka

Świdnik jest ważnym ośrodkiem przemysłu lotniczego; znajdują się tu PZL produkujące śmigłowce. W 2009 firmę nabył od Skarbu Państwa włosko-brytyjski koncern AugustaWestland, wcześniej kooperujący z PZL Świdnik przez 13 lat.

Religia

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące Kościoły i wspólnoty:

Katolicyzm

• Kościół Rzymskokatolicki - cztery parafie:
  • p.w. NMP Matki Kościoła - ul. Wyszyńskiego 32
  • p.w. Chrystusa Odkupiciela - ul. Kosynierów 6
  • p.w. św. Józefa - ul. Partyzantów 64
  • p.w. św. Kingi - ul. Klonowa 16

Protestantyzm ewangeliczny

• Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej: zbór "Koinonia" - ul. Polna 24 (ok. 100 osób)
• Kościół Jezusa Chrystusa Wiary Chrześcijańskiej - ul. Warsztatowa 3 (ok. 50 osób)

Inne wspólnoty

• Świadkowie Jehowy - ul. Kamińskiego 18 (ok. 450 osób)
• Wolni Badacze Pisma Świętego - ul. Jagiełły 17 (ok. 30 osób)

Oświata

Szkoły średnie

• I Liceum Ogólnokształcące

im. Władysława Broniewskiego

21-040 Świdnik, ul. Okulickiego 13 tel. 81 751-57-14, fax 81 751 57 13 liceum@exe.pl http://www.1lo.swidnik.pl Dyrektor: Stanisław Stefańczyk

• II Liceum Ogólnokształcące

im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Zespole Szkól Ogólnokształcących nr 1

21-040 Świdnik, ul. Wojska Polskiego 27 tel. 81 751-42-47/48, fax 81 751-15-20 zso1.swidnik@dmk.com.pl http://www.2loswidnik.pl Dyrektor: Ryszard Borowiec

• Powiatowe Centrum Edukacji Zawodowej

im. Zygmunta Puławskiego

21-040 Świdnik, ul. Szkolna 1 tel. 81 751-26-71, fax 81 759-11-53 pcez@zst.swidnik.pl http://www.zst.swidnik.pl Dyrektor: Anna Goral

• Zespół Szkół Nr 1

im. Cypriana Kamila Norwida

21-040 Świdnik, ul. Okulickiego 13 tel./fax 81 751-23-94 sekretariat@zsnorwid.swidnik.pl http://www.zsnorwid.swidnik.pl Dyrektor: Małgorzata Warszyńska

Gimnazja:

Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II

21-040 Świdnik, ul. Kopernika 9 21-040 Świdnik tel. 81 468-77-00 (do 02) fax: 81 468-77-02 zarosinska@interia.pl http://www.gm1.swidnik.edu.pl Dyrektor: Krystyna Zarosińska

Gimnazjum nr 3 im. Noblistów Polskich ul. Jarzębinowa 6,

21-040 Świdnik tel. 81 468-89-65 fax: 81 468-93-15 swidnik_gimn_3@edu.apple.pl www.gimnazjum3.swidnik.prv.pl Dyrektor: Waldemar Białowąs

Sport

W Świdniku działa kilka klubów wywodzących się tradycjami z dawnego Fabrycznego Klubu Sportowego Avia: klub siatkarski ASPS Avia Świdnik, trzecioligowy klub piłkarski FKS Avia Świdnik, Klub Tenisowy Avia Świdnik, Gminno-Powiatowe Towarzystwo Bokserskie Avia Świdnik, Klub Pływacki Avia Świdnik. Oprócz nich działa Lubelski Klub Sportów Walki Dan Świdnik (taekwondo i kick-boxing), filia Lubelskiego Klubu Karate Kyokushin, SKS Shiroikaj - Judo, Aeroklub Świdnik, TKKF Świt (strzelectwo sportowe), oraz Klub Motorowy Champion.

Zobacz też

• Elektrociepłownia "GIGA" Sp. z o.o. w Świdniku

Linki zewnętrzne

• Świdnik online: http://www.swidnik.pl/
• Spacerkiem po mieście online: http://www.swidnik.pl/spacerkiem/index.html
• Projekt Świdnik na kartach historii: http://www.historia.swidnik.net/