Gówno: Różnice pomiędzy wersjami

Z Nonsensopedii, polskiej encyklopedii humoru
M (Przywrócono przedostatnią wersję, jej autor to Emdegger. Autor wycofanej wersji to 193.34.3.1.)
M (Świetny żart, nie ma co!)
Linia 1: Linia 1:
{{HisPolski chronologia}}
[[Grafika:Niewdepniesz.jpg|right|thumb|200px|Chyba nie chcesz wdepnąć?]]
'''Historia Polski (do 1138)''' – w okresie do [[1138]] r. na ziemiach między [[Odra|Odrą]] i [[Bug]]iem powstało scentralizowane [[państwo]] rządzone przez dynastię [[Piastowie|Piastów]], od przełomu [[X wiek|X]] i [[XI wiek|XI w.]] nazywane Polską. Według powszechnej tezy struktura państwowa wywiodła się z plemienia lub związku plemiennego znanego w polskiej historiografii pod nazwą [[Polanie|Polan]] i prawdopodobnie dzięki sile militarnej, organizacji podatkowo-skarbowej, działalności misyjnej i polityce koligacyjnej pozwoliła scalić w jeden twór wiele słowiańskich organizmów plemiennych.
[[grafika:Bananashit.jpg|thumb|right|[[Banan]] w kształcie kupy]]
[[Grafika:Gownojestzjadliwe.jpg|thumb|right|200px|Taak? To smacznego!]]
[[Plik:Kupa3.jpg|thumb|right|200px|Polskie gówno]]


W [[966]] r. jego pierwszy historyczny władca, [[Mieszko I|Mieszko]], przyjął [[chrzest]]. Zarówno on, jak i jego następcy prowadzili walki z [[Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego|Niemcami]], [[Czechy|Czechami]] i [[Ruś Kijowska|Rusią Kijowską]], a także z [[Plemiona słowiańskie|plemionami słowiańskimi]] osiadłymi między Odrą a [[Łaba|Łabą]]. Największy zasięg terytorialny państwo osiągnęło za czasów [[Bolesław I Chrobry|Bolesława I Chrobrego]], który zajął [[Łużyce Górne|Milsko]], [[Łużyce]], [[Morawy]], [[Grody Czerwieńskie]], [[Słowacja|Słowację]], a przejściowo także Czechy. Wczesne (ok. 1000 r.)<ref>Biskupstwo w [[Praga|Pradze]] dla porównania uzyskało status archidiecezji w roku 1344</ref> powstanie polskiej [[metropolia (religia)|metropolii kościelnej]], w rezultacie starań Bolesława Chrobrego przy poparciu cesarza [[Otton III (cesarz rzymski)|Ottona III]], miało kluczowe znaczenie dla przetrwania wczesnośredniowiecznej monarchii Piastów, jak i dla zjednoczenia królestwa po okresie [[rozdrobnienie feudalne|rozbicia dzielnicowego]].
{{cytat|'''Kupa kupa''', bardzo śmierdzi, '''kupa kupa''', strzelę sobie ją... ''' |[[Gracjan Roztocki]] o '''kupie'''}}


W późniejszym czasie krajem kilkakrotnie wstrząsały spory wewnętrzne, które dwukrotnie – za czasów [[Mieszko II Lambert|Mieszka II]] i [[Kazimierz I Odnowiciel|Kazimierza Odnowiciela]] prowadziły do rozkładu instytucji państwowych. Opisywany okres kończy się panowaniem [[Bolesław III Krzywousty|Bolesława Krzywoustego]]. Władca ten ponownie objął swoim zwierzchnictwem Pomorze, a następnie wobec niepowodzenia swojej polityki węgierskiej zdecydował się zostać [[hołd lenny|lennikiem]] cesarskim. Przed śmiercią wydał on [[Ustawa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego|ustawę sukcesyjną]], która zapoczątkowała w Polsce okres [[Polska w okresie rozbicia dzielnicowego|rozbicia dzielnicowego]].
{{cytat|'''Kupa, kupa, kupa,''' dużo '''kupy'''!|[[Czesio]] o '''kupie'''}}


== Słowianie na ziemiach dzisiejszej Polski ==
{{cytat|Wy '''gówniane gówna'''!|Wyraz uznania Maślany dla Anusiaka i Konieczki}}
{{wikisource|la:Geographus Bavarus|Geografa Bawarskiego z wykazem plemion słowiańskich}}
Zgodnie z najlepiej obecnie uzasadnioną źródłowo hipotezą dotyczącą początków etniczności i kultury [[Słowianie|Słowian]], prawdopodobnie w drugiej połowie [[VI wiek|VI]] lub najpóźniej w początkach [[VII wiek|VII w.]] plemiona słowiańskie rozprzestrzeniły się na zachód i północ od linii górnej [[Wisła|Wisły]], która wcześniej stanowiła północno-zachodnią granicę ich zasięgu<ref>Jest to tak zwana koncepcja allochtonistyczna, która sformułowana została już w XIX w., była silnie propagowana w okresie międzywojennym przez badaczy niemieckich, a współczesnym najbardziej znanym jej wyrazicielem był [[Kazimierz Godłowski]] (''Z badań nad zagadnieniem rozprzestrzeniania Słowian w V-VII w. n.e.'', Kraków 1979). Najwięcej argumentów przemawiających za tą koncepcją przedstawił współcześnie prof. [[Michał Janusz Parczewski|Michał Parczewski]] z Uniwersytetu Jagiellońskiego, uczeń i współpracownik Kazimierza Godłowskiego. Oprócz argumentów archeologicznych, hipoteza ta opiera się na informacjach podawanych przez źródła pisane, a mianowicie na przekazie [[Jordanes]]a z połowy VI w., który podaje, że zachodnia granica zasięgu [[Sklawinowie|Sklawenów]] (Słowian) to tereny w rejonie (górnej) Wiskli (Wisły). Przeciwna, aktualnie wspierana przez mniej liczną grupę badaczy, koncepcja autochtoniczna zakładała stałe, trwające od starożytności osadnictwo przodków Polaków na części dzisiejszych ziem Polski. Jej gorącym zwolennikiem był m.in. [[Józef Kostrzewski]] (''Zagadnienie ciągłości zaludnienia ziem polskich w pradziejach'', Poznań 1961) i jego uczniowie, tacy jak profesorowie [[Konrad Jażdżewski]], [[Zdzisław Rajewski]] czy [[Witold Hensel]]. Współcześnie wyrazicielami tej koncepcji są przede wszystkim profesorowie [[Lech Leciejewicz]] i [[Zofia Hilczer-Kurnatowska|Zofia Kurnatowska]]. Bibliografię zagadnienia od Kostrzewskiego do Godłowskiego podaje [[Jerzy Lesław Wyrozumski|J. Wyrozumski]] w ''Historia Polski do roku 1505'', s. 44-48 i 63. Skrótową prezentację obydwu koncepcji przedstawił [[Jerzy Strzelczyk|J. Strzelczyk]] w ''Od Prasłowian do Polaków'', s. 1-37. Z nowszych prac zob. też: [[Piotr Kaczanowski|Kaczanowski P.]], [[Janusz Krzysztof Kozłowski|Kozłowski J.]] ''Najdawniejsze dzieje ziem polskich'', s. 325-352.</ref>. Stosunkowo późne zainteresowanie Słowian migracjami w tym kierunku wynikało najprawdopodobniej z faktu, że ich pierwotny, południowy kierunek ekspansji, prowadzący w strefę naddunajską i na teren [[Cesarstwo Bizantyńskie|Cesarstwa Bizantyjskiego]], przestał być dla nich atrakcyjny ze względu na przybycie do Europy koczowniczych [[Awarowie|Awarów]], którzy w połowie [[VI wiek|VI w.]] podporządkowali sobie Słowian zamieszkujących wzdłuż północnego brzegu [[Dunaj]]u (na terenie dzisiejszej [[Rumunia|Rumunii]]), zmuszając od tej pory Słowian do uczestnictwa w swoich wyprawach łupieżczych przeciwko [[Cesarstwo Bizantyńskie|Bizancjum]] i w znacznym stopniu uniemożliwiając im samodzielne działanie. Okres dominacji Awarów w strefie naddunajskiej (ok. [[558]] – ok. [[626]]) jest zatem prawdopodobnie okresem, kiedy Słowianie podjęli ekspansję w kierunku północno-zachodnim, w tym i na ziemie dzisiejszej Polski. Potwierdzeniem tej daty ekspansji Słowian na ziemie dzisiejszej zachodniej Polski mogą być trzy przekazy historyczne:
* [[Prokopiusz z Cezarei]], piszący w połowie [[VI wiek|VI w.]] n.e., opisując wędrówkę [[Herulowie|Herulów]] z [[Panonia|Panonii]] do kraju [[Warnowie|Warnów]] (nad środkową [[Łaba|Łabą]]) w roku [[512]], stwierdza, że przeszli oni przez wszystkie plemiona Sklawenów, a następnie przez znaczny obszar pustego kraju;
* ''[[Historia Franków]]'' [[Grzegorz z Tours|Grzegorza z Tours]] opisuje wyprawę Awarów przeciwko [[Frankowie|Frankom]] w roku [[566]] (która przeszła przez ziemie południowej Polski, co potwierdzają pojedyncze znaleziska awarskie) i wspomina, że Awarowie, kiedy dotarli wreszcie do Franków byli wygłodzeni, co jest interpretowane jako dowód na to, że ich wyprawa przechodzić musiała przez opustoszałe tereny;
* [[Teofilakt Symokatta]] opisuje schwytanie Słowian pod murami [[Konstantynopol]]a w roku [[592]], którzy zeznali, że pochodzą znad Oceanu Północnego (Morza Bałtyckiego), skąd podróż zająć im miała ponad rok.
Te trzy przekazy interpretowane są najczęściej obecnie przez historyków jako dowód na to, że w 566 r. Słowianie jeszcze nie zamieszkiwali zachodniej części dzisiejszej Polski, natomiast w 591 r. ich osadnictwo sięgało już [[Pomorze|Pomorza]]. Taka interpretacja nie jest sprzeczna z wymową źródeł archeologicznych.


Na terenach między [[Odra|Odrą]] i [[Bug]]iem Słowianie utworzyli prawdopodobnie kilkadziesiąt niewielkich organizmów plemiennych. Istnienie większości z nich domniemywane jest w oparciu o badania archeologiczne. Jedynie kilkanaście zostało wymienionych we wczesnośredniowiecznych źródłach historycznych: tzw. ''[[Geograf Bawarski|Geografie Bawarskim]]'' (połowa IX w.) oraz w dokumencie biskupstwa praskiego wystawionym w [[1086]] (odtwarzającym stan granic z [[973]]/[[974]]). Zgodnie z tymi źródłami na ziemiach polskich prawdopodobnie mieli swoje siedziby [[Pyrzyczanie]], [[Wolinianie]], [[Ślężanie]], [[Dziadoszyce (plemię)|Dziadoszanie]], [[Opolanie]], [[Golęszycy|Gołęszyce]], [[Wiślanie]], [[Lędzianie]], [[Trzebowianie]] i [[Bobrzanie]]. Siedziby większości z wymienionych plemion są lokalizowane jedynie hipotetycznie, podobnie ich zlatynizowane nazwy są tłumaczone na język polski w różnych formach. Stosunkowo pewna jest lokalizacja plemion śląskich, wymienionych także w późniejszej [[kronika Thietmara|kronice]] biskupa [[Merseburg|merseburskiego]] [[Thietmar z Merseburga|Thietmara]]. Z kolei najwięcej wątpliwości budzi określanie siedzib, a nawet istnienia plemion takich jak Lędzianie, [[Goplanie]] i Bobrzanie.
{{cytat|Jak cię dorwę, to tak cię kopnę w dupę, że ci '''gówno''' zęby wybije|Pies do [[Krecik]]a o sile rażącej gówna (przeróbka [[IVONA (syntezator mowy)|IVONĄ]] na [[Youtube]])}}


== Początek państwowości Polan (do ok. 960) ==
{{cytat|Jeśli się teraz zesramy, to będzie '''gówno'''.|[[Jacek Kuroń]] podczas kampanii wyborczej w 1997 roku}}
Spośród plemion zamieszkujących ziemie dzisiejszej Polski z czasem najwyższą pozycję uzyskały dwa: Wiślanie na południu skupieni wokół ośrodków grodowych w [[Kraków|Krakowie]] i [[Wiślica|Wiślicy]], oraz [[Polanie]] na północy, wywodzący się prawdopodobnie z okolic Gniezna<ref>Alternatywna koncepcja uznaje za "ojcowiznę" Piastów i pierwotne centrum ich państwa zespół grodowy w okolicach [[Kalisz]]a ([[Zofia Hilczer-Kurnatowska|Kurnatowska Z.]] ''Wielkopolska w X wieku i formowanie się państwa polskiego'' [w:] ''Ziemie polskie w X wieku...'', s. 99-111).</ref>. Ośrodek południowy rozwinął się wcześniej i stał przypuszczalnie na wyższym poziomie, jednak w [[IX wiek]]u toczył walki z [[Państwo wielkomorawskie|państwem wielkomorawskim]], a następnie wpadł w orbitę wpływów [[Czechy|czeskich]]<ref>Ze względu na brak szerszych źródeł pisanych i niejasność źródeł archeologicznych, nie jest możliwe bezsporne określenie relacji między państwem Wiślan i Wielkimi Morawami, a następnie Czechami. Według większości dzisiejszych historyków pierwsze nigdy nie opanowały terytorium na północ od Karpat, choć badania archeologiczne sugerują, że takie próby mogły być podejmowane. Supremacja Czech nad państwem Wiślan jest przyjmowana jako znacznie pewniejsza, choć przeważa twierdzenie, że miała ona charakter nominalny i mogła ograniczać się do bardzo małego terytorium, być może jedynie grodu krakowskiego i jego okolicy (zob. m.in. Dąbrowski J. ''Studia nad początkami państwa polskiego''; Buko A. ''Małopolska "czeska" i "Małopolska "polańska"'' [w:] ''Ziemie polskie w X wieku...'', s. 143-152).</ref>. Odmiennie przebiegał rozwój ośrodka północnego. Polanie – początkowo całkowicie nieznane i zajmujące skąpe terytorium plemię – w latach 20. i 30. [[X wiek]]u przystąpili do szybkiej ekspansji, podporządkowując sobie sąsiednie plemiona zamieszkujące nad górną i środkową [[Obra (rzeka)|Obrą]] oraz na zachód od środkowej [[Warta|Warty]]. Na okres ten przypadają wyraźne zmiany w zagęszczeniu i lokalizacji [[gród|grodów]], które licznie powstawały przede wszystkim w centrum [[Wielkopolska|Wielkopolski]] ([[Grzybowo (powiat wrzesiński)|Grzybowo pod Wrześnią]], [[Ostrów Lednicki]], prawdopodobnie [[Moraczewo (powiat gnieźnieński)|Moraczewo]]). Proces ten uległ dalszemu nasileniu w latach 40., kiedy pobudowano grody w Gnieźnie<ref>Wcześniej na miejscu Gniezna znajdowała się nieufortyfikowana osada, prawdopodobnie pełniąca ważną rolę religijną</ref>, [[Giecz]]u, [[Ląd (województwo wielkopolskie)|Lądzie]] i [[Poznań|Poznaniu]]. Podbojowi nowych ziem i dalszemu rozwojowi terytorialnemu państwa sprzyjał brak silnych sąsiadów i naturalne bariery odgradzające Polan od [[Niemcy|Niemców]], Czechów i bezpośrednich wpływów [[Skandynawia|skandynawskich]]<ref>Puszcze nadnoteckie zabezpieczały państwo Polan przed częstymi najazdami z północy, choć badania archeologiczne poświadczają, że mogło dochodzić do sporadycznych wypraw łupieżczych [[Waregowie|Waregów]]. Najpóźniej w drugiej ćwierci X wieku elity państwa włączyły się również w handel bałtycki.</ref>. W parze z rozwojem przestrzennym państwa musiał postępować rozwój jego struktur organizacyjnych, zdaniem niektórych badaczy wzorowany na państwach morawskim i niemieckim<ref>''Kształtowanie średniowiecza'', s. 423</ref>.


Brak źródeł pisanych nie pozwala dokładniej opisać początków państwa Polan. Jedynie [[XII wiek|XII-wieczna]] relacja [[Anonim zwany Gallem|Anonima zwanego Gallem]] zawiera skąpe wzmianki o dynastii rządzącej plemieniem<ref>Późniejsze relacje kronikarskie są na niej oparte lub mają charakter legendarny, a tym samym niehistoryczny. Krytykę wartości źródłowej tzw. tradycji krakowskiej zachowanej w [[Kronika Wincentego Kadłubka|Kronice Polskiej]] [[Wincenty Kadłubek|Wincentego Kadłubka]] przeprowadził Gerard Labuda (''Studia nad początkami państwa polskiego'', tom II)</ref>. Miała się ona wywodzić od ubogiego rataja [[Piast]]a, którego syn [[Siemowit (książę Polan)|Siemowit]] obalił księcia [[Popiel]]a i przejął władzę, dając początek nowemu rodowi panującemu. Jego nazwa może się wywodzić od "piastuna" oznaczającego najwyższego dostojnika dworskiego (ówczesnym jego odpowiednikiem w państwie Franków był majordom, a na Rusi "kormilec", karmiciel)<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Besala | imię=Jerzy | tytuł= Tajemnice Historii Polski | data=2006 | wydawca=Wydawnictwo Publicat | miejsce=Poznań | isbn=83-7341-434-7 | strony=10}}</ref>. Po Siemowicie nastąpić mieli [[Lestek]] i [[Siemomysł (książę Polan)|Siemomysł]]. Relacja ta ogranicza się w zasadzie jedynie do imion władców i wielokrotnie podawano w wątpliwość jej prawdziwość, szczególnie w starszej [[historiografia|historiografii]]. Większość dzisiejszych historyków przyjmuje natomiast, że wymienieni władcy naprawdę istnieli. Siemowit miał panować w drugiej połowie IX wieku, jego syn na początku wieku X, natomiast Siemomysł od ok. 930 do ok. 960 roku. Za ich panowania, przede wszystkim natomiast w czasach przypisywanych władzy Siemomysła, państwo Polan zajęło oprócz rdzennej ziemi gnieźnieńskiej także [[Kujawy]], ziemię sieradzko-łęczycką oraz być może [[Mazowsze]] i [[Pomorze Gdańskie]]. Tereny te odziedziczył kolejny, a zarazem pierwszy obecny w źródłach, książę Polan – [[Mieszko I]].
{{cytat|'''Gówno!'''|[[Generał]] [[Pierre Jacques Etienne Cambronne]] do [[Angole|Anglików]] podczas bitwy pod Waterloo [[18 czerwca]] [[1815]]}}


== Panowanie Mieszka I (ok. 960-992) ==
{{cytat|'''Gówno''' to po prostu taka duża '''kupa'''...|Pewien znawca tematu}}
[[Plik:Polska 960 - 992.png|mały|lewo|250px|Przypuszczalny zasięg państwa Mieszka I – [[Civitas Schinesghe]] i ziemie przyłączone przez tego władcę.]]
Mieszko rządził prawdopodobnie od około 960 roku. W pierwszych latach prowadził walki z sąsiednimi plemionami, starając się rozszerzyć terytorium swojego państwa. Na początek lat 60. przypada przypuszczalnie opanowanie [[Pomorze Gdańskie|Pomorza Wschodniego]] i Środkowego. Zainteresowanie księcia skupiło się następnie przede wszystkim na obszarach nadodrzańskich, gdzie w krótkim czasie podporządkował sobie część plemion połabskich. Wtedy to Mieszko popadł w konflikt z [[Wieleci|Wieletami]] i dowodzącym nimi niemieckim buntownikiem [[Wichman Młodszy|Wichmanem]]. Wieleci dwukrotnie pokonali Mieszka, a Wichman około [[963]] roku zabił jego nieznanego z imienia brata. Porażki w walkach z plemionami nadodrzańskimi zbiegły się w czasie z pierwszymi kontaktami politycznymi Mieszka z Niemcami i Czechami – dwoma silnymi sąsiadami należącymi do kręgu kultury chrześcijańskiej.


Prawdopodobnie w połowie lat 60. Mieszko zdecydował się zacząć płacić [[trybut]] cesarzowi niemieckiemu z ziem ''aż do rzeki Warty''<ref>''Kronika Thietmara'', ks. II rozdz. 29</ref>. Świadczenie to dotyczyło przypuszczalnie terytorium plemienia [[Lubuszanie|Lubuszan]]. Następnie w [[965]] książę Polan poślubił czeską księżniczkę [[Dobrawa Przemyślidka|Dobrawę]], a w rok później przyjął [[chrzest]] i rozpoczął [[Chrzest Polski|proces chrystianizacji]] swojego państwa. Krok ten prawdopodobnie miał na celu przełamanie sojuszu czesko-wieleckiego i zyskanie nowego sojusznika w walkach na Połabiu i Pomorzu. Starsza historiografia podkreślała, że jednym z głównych celów Mieszka mogło być odsunięcie zagrożenia przymusowej [[chrystianizacja|chrystianizacji]], podobnej jak ta prowadzona przez margrabiów niemieckich wśród plemion połabskich. Część nowszych prac podaje jednak w wątpliwość czy w opisywanym okresie zagrożenie niemieckie w ogóle istniało i było zauważane<ref>Na temat przyjęcia chrześcijaństwa zob.: G. Labuda, ''Mieszko I'', rozdz. IV.3.; G. Labuda ''Jakimi drogami przyszło do Polski chrześcijaństwo?'' [w:] ''Nasza Przeszłość'' t. 69 (1988), s. 39-80; H. Łowmiański ''Początki Polski'' t. V (s. 342-345)</ref>. Chrystianizacja okazała się działaniem postępującym (choć w pewnych okresach proces ten natrafiał na zdecydowany opór miejscowej ludności) i wprowadziła kraj Polan do kręgu tzw. cywilizacji zachodniej. W jego efekcie do Polski napływać zaczęła kultura łacińska, rozwijało się piśmiennictwo i powstawał stan duchowny, początkowo w pełni podporządkowany władcy (tzw. [[Religia państwowa|kościół państwowy]]). Pierwszego biskupa polskiego imieniem [[Jordan (pierwszy biskup Polski)|Jordan]] ordynowano w [[968]] roku. Prawdopodobnie był on [[biskup misyjny|biskupem misyjnym]] podlegającym bezpośrednio Stolicy Apostolskiej, choć do dziś w historiografii pojawiają się sugestie, że mógł on być sufraganem niemieckiej metropolii w [[Moguncja|Moguncji]]<ref>S. Szczur, ''Historia Polski średniowiecze'', s. 89</ref>.
'''Gówno''' – (ang. Shit) może się zdarzyć: gówniany może być rząd, gówniane drogi i gówno z tego wyjdzie, a i tak gówno nas to obchodzi. ''Kupa gówna'' – powie ktoś, a i tak rzuci się w gówno i gówno zdziała. Wylądować w nim po szyję, a wszystko i tak okaże się gówno prawdą. Gówno jest także przysmakiem jedzonym przez wielu prawdziwych koneserów. Po zrobieniu gówna trzeba [[podcieranie się|wytrzeć sobie tyłek]]. Gówno jest synonimem niezniszczalności, gdyż nawet gdyby nic nie było, to i tak gówno będzie.


Uzyskawszy nowego sojusznika, Mieszko kontynuował walki na Pomorzu, tym razem z większym powodzeniem. W [[967]] odniósł zwycięstwo w [[Bitwa Mieszka I z Wichmanem i Wolinianami|bitwie z Wolinianami]], podporządkowując sobie tym samym ujście Odry. W kolejnych latach książę prowadził zapewne dalsze walki na północy, co mogło doprowadzić do sporu z [[Graf (tytuł szlachecki)|margrabią]] [[Łużyce|łużyckim]] [[Hodo]]nem. Ten w [[972]] zaatakował Mieszka, mimo że książę Polan wiernie płacił cesarzowi trybut. Do [[Bitwa pod Cedynią|decydującej bitwy]] doszło pod [[Cedynia|Cedynią]], a zwycięzcą starcia niespodziewanie okazał się Mieszko. Po tej potyczce polski władca został wezwany wraz z Hodonem przed oblicze cesarskie na zjazd w [[Quedlinburg|Kwedlinburgu]] w [[973]] r. Nie jest znany osąd cesarza, nie był on jednak prawdopodobnie korzystny dla Mieszka<ref>Według relacji ''Roczników altajskich większych'' Mieszko nie przybył na dwór cesarza, ale przysłał swojego syna (zapewne Bolesława Chrobrego) jako zakładnika. Dzisiejsi historycy w większości negują prawdziwość tej relacji, przyjmując, że w tej sprawie zapadła jedynie decyzja cesarska, do której książę Polan się nie zastosował. Pogląd taki przedstawił J. Widajewicz. Przeciwnego zdania był H. Łowmiański, który opowiedział się za kilkumiesięcznym pobytem Bolesława w Niemczech. Prawdopodobieństwo tej wersji wydarzeń obniża fakt, że jeszcze w tym samym 973 roku Mieszko przystąpił do opozycji przeciwko nowemu cesarzowi Ottonowi II. W przypadku gdyby jego pierworodny syn znajdował się na dworze niemieckim takie zachowanie byłoby raczej mało prawdopodobne (K. Jasiński, ''Rodowód pierwszych Piastów'', s. 78-79)</ref>. Tym między innymi tłumaczy się przystąpienie księcia Polan do opozycji niemieckiej po śmierci [[Otton I Wielki|Ottona I]] w tym samym roku. Mieszko poparł pretendenta do tronu, [[Henryk II Kłótnik|Henryka Kłótnika]], walczącego przeciw koronowanemu jeszcze za życia ojca cesarzowi [[Otton II (cesarz rzymski)|Ottonowi II]]. Podobne stanowisko zajął sojusznik Polan, książę czeski [[Bolesław II Pobożny]]. Henryk Kłótnik przegrał walkę, a cesarz przeprowadził odwet na Czechach, zmuszając w [[978]] roku księcia tego kraju do uległości. W [[979]] Otton II miał najechać także ziemie Polan, ale ekspedycja ta prawdopodobnie zakończyła się porażką. Przypuszczalnie rok później<ref>Przyjmuje się, że małżeństwo zawarto w 979 lub 980 (Szczur S., ''Historia Polski średniowiecze'', s. 53). Pod uwagę jest brany również rok 978</ref> Mieszko zawarł drugie małżeństwo, tym razem z [[Oda Dytrykówna|Odą]], córką margrabiego [[Marchia Północna|Marchii Północnej]] [[Dytryk (margrabia Marchii Północnej)|Dytryka]]. Związek ten osłabił więzi polsko-czeskie, zapowiadając rychłą zmianę sojuszy. Jeszcze w [[983]] Mieszko i Bolesław wspólnie przystąpili do kolejnego buntu przeciwko nowemu władcy Niemiec [[Otton III (cesarz rzymski)|Ottonowi III]]. Mieszko jednak szybko odstąpił od Henryka Kłótnika i pojednał się z cesarzem. Następnie uczestniczył w wyprawie przeciwko Słowianom połabskim i być może samym Czechom. Walki nie ustały w kolejnych latach – w [[990]] doszło do wojny polsko-czeskiej, w której Wieleci stanęli po stronie Czechów, a Niemcy wsparli Mieszka. W efekcie konfliktu Mieszko przejął prawdopodobnie [[Śląsk]] i [[Małopolska|Małopolskę]].
== Reakcje na gówno, humor ==
U nastolatków poniżej piętnastego roku życia powoduje ataki panicznego śmiechu. U większości ludzi powoduje jednak odruchy wymiotne i obrzydzenie, choć są i tacy idioci, którzy lubują się w taplaniu się w kale bądź nawet w jedzeniu kału (sic!).
Gówno stało się też filarem wielu żartów typu "czego? - gówna psiego" "co? - gówno" albo "o co ci chodzi? - o gówno".


W okresie swojego stosunkowo długiego panowania Mieszko opanował także [[Województwo sandomierskie|ziemię sandomierską]] (prawdopodobnie w latach 70.) i być może [[Mazowsze]] (jeśli nie zrobił tego już jego ojciec). Podjął także współpracę ze [[Szwecja|Szwedami]] wymierzoną przeciw [[Dania|Duńczykom]]. Niewykluczone że książę zdołał również podporządkować sobie na kilka lat [[Grody Czerwieńskie]], następnie przejęte przez [[Ruś Kijowska|Ruś Kijowską]].
=== Gówno jako zabawa słowna ===
W subkulturze [[Szkoła|uczniów]] gówno występuje także w formie zabawy słownej, ćwiczącej koncentrację. Oto przykładowy zapis jednej z gier:


Mieszko zmarł w 992, dzieląc swoje patrymonium między synów – przypuszczalnie zarówno tych z drugiego małżeństwa, jak i pochodzącego ze związku z Dobrawą [[Bolesław I Chrobry|Bolesława Chrobrego]]. Terytorium państwa u schyłku rządów Mieszka znane jest dzięki zachowanemu w [[regest|regeście]] dokumentowi, oddającemu Polskę w opiekę stolicy apostolskiej (tzw. [[Dagome iudex|Dagome Iudex]]). Nie jest jasny cel wystawienia przez władcę tego pisma – być może stanowiło ono początek starań o utworzenie w państwie Polan odrębnej organizacji kościelnej lub miało zabezpieczać prawa synów z drugiego małżeństwa do tronu (Bolesław nie został wymieniony wśród wystawców).
:'''A(dam):''' ''Bartek!''
:'''B(artek):''' ''Co!!?''
:'''A:''' ''Gówno! 1:0 dla mnie''


== Panowanie Bolesława Chrobrego (992-1025) ==
:'''B:''' ''Adam!''
[[Plik:Polska 992 - 1025.png|mały|lewo|250px|Państwo Bolesława Chrobrego]]
:'''A:''' ''Hełmłędechęłmłę''
:'''B:''' ''Co??''
:'''A:''' ''Gówno! 2:0 dla mnie''


Władzę zwierzchnią przejął najstarszy z braci, [[Bolesław I Chrobry|Bolesław Chrobry]]. Początkowo współpracował on z królem niemieckim Ottonem III, a nawet wspomógł w [[995]] jego wyprawę na [[Słowianie połabscy|Słowian połabskich]]. Dopiero gdy Otto III wyruszył do [[Italia|Italii]] po cesarską koronę, książę Polski zdecydował się na wygnanie Ody oraz jej synów, a w rezultacie przejęcie pełni władzy w państwie<ref>Szczur S. ''Historia Polski Średniowiecze'' s. 60</ref>. Doprowadziło to do chwilowego oziębienia w stosunkach polsko-niemieckich, które jednak trwało zaledwie kilka lat. Do ponownego zbliżenia doszło w efekcie dalszych problemów na [[Połabie|Połabiu]]. Cesarz walczący ze Słowianami i zagrożony wojną domową z [[Saksonia|Sasami]] potrzebował silnego sojusznika, jakim mógł zostać Bolesław Chrobry.
:'''A:''' ''Bartek, palancie, weź mi na jutro!''
Przywrócenie dobrych relacji wynikało także z forsowanego przez Ottona III projektu utworzenia [[Cesarstwo uniwersalistyczne|uniwersalistycznego cesarstwa chrześcijańskiego]], w którego skład wejść miała na równorzędnych zasadach także Polska (Sclavinia).
:'''B:''' ''Wziąć co?''
:'''A:''' ''Jak to co, gówno! 3:0''


Projekt ten pozwolił wzmocnić pozycję Polski. Bezpośrednim przyczynkiem do tego była męczeńska śmierć biskupa [[święty Wojciech|Wojciecha]], który zginął podczas misji chrystianizacyjnej wśród [[Prusowie|Prusów]] w [[997]]. Jego rychła [[kanonizacja]] pozwoliła Chrobremu rozpocząć starania o utworzenie w Polsce niezależnej organizacji kościelnej. Przy poparciu cesarza [[synod]]y rzymskie w latach [[998]]-[[999]] rozpatrzyły tę sprawę i wyświęciły brata św. Wojciecha, [[Radzim Gaudenty|Radzima Gaudentego]] na ''arcybiskupa św. Wojciecha''. W roku następnym Otton III przybył z pielgrzymką do gnieźnieńskiego grobu męczennika. Na tzw. [[Zjazdy gnieźnieńskie|zjeździe gnieźnieńskim]] doszło do wymiany podarunków i symbolicznego nałożenia Bolesławowi diademu na głowę przez cesarza. Utworzono także niezależną, polską organizację kościelną z [[Archidiecezja gnieźnieńska|arcybiskupstwem w Gnieźnie]] i trzema sufraganiami: w [[Archidiecezja krakowska|Krakowie]], [[Archidiecezja wrocławska|Wrocławiu]] i [[biskupstwo kołobrzeskie|Kołobrzegu]]. Poza archidiecezją pozostało [[Archidiecezja poznańska|biskupstwo poznańskie]] [[Unger]]a, który dożywotnio miał zachować niezależność, jako biskup bezpośrednio podporządkowany stolicy apostolskiej. Bolesław wprawdzie nie został (wbrew twierdzeniu późniejszego kronikarza [[Anonim zwany Gallem|Galla Anonima]]) zapewne [[koronacja|koronowany]] na króla<ref>Za koronacją Bolesława Chrobrego w roku 1000 opowiadali się wszyscy kronikarze i dziejopisowie, aż po [[Adam Stanisław Naruszewicz|Adama Naruszewicza]]. Dopiero późniejsza historiografia dokonała krytycznej analizy źródeł, która wykazała, że Bolesław po roku 1000 nie tytułował się królem, a zarazem rozpoczął w Rzymie starania o koronację. Za rokiem 1025 jako jej datą opowiedzieli się m.in. [[Stanisław Zakrzewski]], [[Henryk Łowmiański]] i [[Gerard Labuda]]. W najnowszej historiografii grupa historyków powróciła do koncepcji koronacji na zjeździe gnieźnieńskim – należą do niej m.in. [[Tadeusz Wasilewski|T. Wasilewski]] i J. Fried. Na uwagę zasługuje koncepcja Wasilewskiego wg którego Chrobry został koronowany przez Ottona, ale zrzekł się tytułu po przejęciu władzy przez niechętnego mu Henryka II i rozpoczął starania o ponowną koronację przez papieża. Głos w dyskusji ponownie zabrał Gerard Labuda, kwestionując rok 1000 jako datę koronacji (''O badaniach nad zjazdem gnieźnieńskim roku 1000'', "Roczniki Historyczne", t. 68 (2002), s. 145-151).</ref>, uzyskał jednak królewskie uprawnienie [[inwestytura|inwestytury]] biskupiej. Możliwe również, że wręczenie mu przez cesarza kopii [[Włócznia Świętego Maurycego|włóczni św. Maurycego]] stanowiło symbol zwolnienia Polski od zależności trybutarnej<ref>Możliwość taką zasugerował Gerard Labuda (zob. Rożek M. ''Polskie koronacje i korony'', s. 28).</ref>.
:'''A:''' ''Bartek, masz w domu papłynkusa?''
:'''B:''' ''Mam co?''
:'''A:''' ''GÓWNO, 4:0, stawiasz piwo!''
<!-- Prosimy nie dodawać nowych gówien, "Stawiasz piwo!" ma być puentą i finałem -->


Dobre relacje załamały się po niespodziewanej śmierci młodego cesarza w [[1002]] roku. Bolesław wykorzystał wewnętrzne walki w Rzeszy i zajął ważny rejon przedpola Odry: [[Miśnia|Miśnię]], [[Łużyce Górne|Milsko]] i [[Łużyce]]. Kiedy władzę w Niemczech ostatecznie przejął [[Henryk II Święty|Henryk II]], zaakceptował on zdobycze Chrobrego, przekazując mu je na zasadzie lenna. Jedynie Miśnię oddał we władanie sprzymierzonemu z księciem polskim margrabiemu [[Guncelin z Kuckenburga|Guncelinowi]]. Relacje zostały unormowane, jednak zorganizowanie nieudanego zamachu na życie Bolesława przywróciło ryzyko konfliktu. Do wojny nie doszło, a książę Polski przystąpił do interwencji w Czechach, gdzie w [[1003]] zmarł książę [[Władywoj Przemyślida|Władywoj]]. Chrobry na tronie osadził wcześniej wygnanego [[Bolesław III Rudy|Bolesława III Rudego]]. Prawdopodobnie na prośby opozycji czeskiej w tym samym roku raz jeszcze wmieszał się w sprawy czeskie – oślepił Bolesława Rudego, a następnie sam objął tron w [[Praga|Pradze]]. Nagły wzrost pozycji władcy Polski zaniepokoił Henryka II, szczególnie gdy Bolesław Chrobry odmówił złożenia hołdu lennego z Czech.
==Rodzaje==
* '''K.U.P.A. ''' - Kibloidalny Uboczny Produkt Analny.
* '''Gówno Test''' - sprawdzasz wytrzymałość swojego odbytu, a tu nagle robisz w gacie srakę.
* '''Gówno Podwójna Niespodzianka''' - Jesteś ze swoją dziewczyną, w szkole, lub na wykładzie, a tu nagle czujesz, że musisz piernąć. Gdy to już robisz, zamiast bąka wychodzi rozwolnienie i mocz.
* '''Gówno Wanienne ''' - zdarza się podczas kąpieli (tudzież prysznicu), zesrałeś się do wanny i boisz się dotknąć korka ''bo woda mętna''.
* '''Gówno Czyste (Szlachcic)''' - czujesz, że gówno wyszło, widzisz je w kiblu, ale nie zostawia śladów na papierze toaletowym, ani na dupie.
* '''Gówno Mokre''' - podcierasz się 50 razy, ale wciąż czujesz, że trzeba jeszcze raz, więc musisz włożyć trochę papieru do gaci, żeby się nie pobrudziły.
* '''Gówno Druga Fala''' - kiedy się wysrasz i podciągasz spodnie, zdajesz sobie sprawę, że musisz się jeszcze wysrać.
* '''Gówno Pękająca Żyła na Ciemieniu''' - ciśniesz tak mocno, że praktycznie dostajesz apopleksji.
* '''Gówno Gigant''' - wysrywasz tyle, że tracisz 15 kg.
* '''Gówno Kłoda''' - tak długie, że boisz się spłukać bez wcześniejszej fragmentacji za pomocą szczotki do kibla.
* '''Gówno Gazowe''' - jest głośne i każdy w zasięgu słuchu śmieje się z Ciebie.
* '''Gówno Jak Chciałbym Się Wysrać''' - kiedy chcesz się wysrać, ale wszystko, co możesz zrobić, usiąść na kiblu, cisnąć i pierdnąć kilka razy.
* '''Gówno Naciąganie Kręgosłupa''' - takie bolesne, że powiedziałbyś, że wysrywasz kręgosłup.
* '''Gówno Meksykańskie Żarcie''' - tak śmierdzi, że trzeba wietrzyć. Czasem i to nie wystarcza.
* '''Gówno Wysokiej Klasy''' - nie śmierdzi.
* '''Gówno Boczne''' - takie wielkie, że wydaje ci się, że wychodzi bokiem
* '''Gówno Spławik''' - kiedy jesteś w kiblu publicznym i czeka w kolejce dwóch ludzi, srasz, spuszczasz dwa razy, ale kilka kulek wielkości piłeczek golfowych pływa nadal po powierzchni wody.
* '''Gówno Zasadzka''' - nigdy nie zdarza się w domu, ale zazwyczaj na imprezie albo w czasie gry w golfa. Jest rezultatem próby pierdnięcia delikatnie i cicho, ale ostatecznie z dupy wychodzi ci kolosalny kloc i do końca dnia jesteś zmuszony chodzić ze skrzyżowanymi nogami.
* '''Gówno Szampańskie''' - masz takie zatwardzenie, że kiedy korek się odblokuje, z dupy wypływa gazowana ciecz.
* '''Gówno Przylgnięte''' - kiedy chcesz się podetrzeć, ono czeka na brzegu dupy.
* '''Gówno Wybuch''' - poprzedzone pierdnięciem tak okropnym, że po wysraniu się sprawdzasz, czy na muszli nie ma spękań.
* '''Gówno Świstak''' - wychodzi do połowy, wraca, wychodzi, wraca...
* '''Gówno Królicze''' - wychodzi w zgrabnych, okrągłych porcjach (duże ilości). Właściwie nigdy się nie kończy, ale człowiek sam przestaje srać z nudów.
* '''Gówno Pochodnia''' - gówno, które tak pali dupę, że przysiągłbyś, że jest łatwopalne (zazwyczaj zdarza się rankiem po zjedzeniu dzień wcześniej WIELKIEJ ilości ostrego żarcia).
* '''Gówno Dualnej Gęstości (Dwufazowe)''' - jedna część gówna jest ciekła, podczas gdy druga jest ciałem stałym.
* '''Gówno Betonowe''' - gówno, które zostawiasz po 2 tygodniach nie chodzenia do kibla.
* '''Gówno Chirurgiczne''' - następuje po Gównie Betonowym - musisz iść do chirurga, ponieważ dupa jest rozdarta.
* '''Gówno OhMatkoPolko''' - twoja kupa przybiera kształt kogoś z twojej rodziny, najczęściej matki i jest tak do niej podobne, że masz wątpliwości co do tego czy to spuścić.
* '''Gówno Obozowe a'la ToiToi''' - gówno długością wahające się od 10 min do 2 godzin, występuje zazwyczaj na obozie, kiedy jest hodowane około tygodnia.
* '''Senna niespodzianka''' - w dzień zżarłeś/łaś cały tort, paluszki, cztery gofry itp. W nocy czujesz, że jakoś ci mokro i ciepło w gaciach. Wstajesz, a raczej chcesz wstać, a tu się nie da. Co robisz? Ściągasz gacie, łazisz jak kaczka i na dodatek goły po chałupie z obsranym tyłkiem. Idziesz do kibla, ale gówno nie idzie! Patrzysz, a od łóżka do kibla pas startowy.
* '''Gówno Mistyczne''' - po wysraniu się masz wrażenie duchowego uniesienia, występuje często po długim trzymaniu klocka w dupie.
* '''Strzał w 10''' - kupa o najwyższym stopniu twardości, zazwyczaj czarna i mała. Nie trzeba się podcierać, 100% czystości.
* '''Gówno Matematyczne''' - gówno matematyczne występuje, gdy długość wysranego gówna jest wprost proporcjonalna do czasu srania.
* '''Gówno Epickie''' - już 2 godziny przed sraniem czujesz, że w jelicie czai się wróg. Po stoczonej bitwie w muszli znajdujesz gówno tak wielkie, że robisz zdjęcie i chwalisz się znajomym i dziewczynie, a na końcu oprawiasz (zdjęcie) w antyramę i wieszasz w przedpokoju dla potomnych.
* '''Kotne przeczyszczenie''' - występuje w miarę [[uzależnienie|uzależnienia]] się od Activii albo od używania dziwnych medykamentów. Najczęściej poprzedzone ostrym bólem brzucha. Masa półpłynna, śmierdząca, tyłek ubrudzony, więc trzeba się dobrze podetrzeć, inaczej można uwalić sobie majty lub odparzyć dupsko.
* '''Gówno cud''' - od rana wypiłeś tylko szklankę wody, a na drugi dzień zasrałeś cały kibel.
* '''Gówno Little Boy''' - wystarczająco potężne, aby zrównać z ziemią niewielkie miasto.
* '''Gówno Fat Man''' - skutki gorsze niż przy ataku na Hiroshimę i Nagasaki w 1945 roku.
* '''Sraczka na dwa fronty''' - występuje przy [[choroba]]ch lub przy spożyciu dużej ilości [[alkohol]]u. Człowiek wymiotuje i sra w tej samej chwili. Rodzaj upłynnienia sraki może być różny, nawet może być to kupa stała, ale wymioty są na pewno płynne. Chyba, że 8 godzin wcześniej zżarło się opakowanie żelatyny spożywczej i w tym wypadku masa może być galaretowata.
* '''Sraczka zwierzęca''' - występuje u małych dzieci (do 2 roku życia). Nieupilnowane dziecko zżera to co było przygotowane dla naszego pupila. Po 3-4 godzinach tak nakupształo w pampersa, że nie da się go zdjąć, bo zrobiły się strupy z kupy.
* '''Sraczka sportowa''' - dopada cię dokładnie w połowie lekcji WF-u na boisku szkolnym i zmusza do treningu dyscypliny „bieg na 50 metrów (do najbliższego kibla) z zaciśniętą dupą”.
* '''Gówno Lotek''' - przed wysraniem, należy zwolnić blokadę.
* '''Gówno Lu Artiste''' - występuje wtedy gdy nie potrzebujesz farby by przemalowac kibel.
* '''Sraczka Nonsensopedystyczna''' - występuje podczas czytania [[nonsensopedia|Nonsensopedii]]. Jest to tzw. posranie się ze śmiechu


[[Plik:Koronacja Chrobrego Matejko.jpg|mały|250px|''"Koronacja pierwszego króla Polski"'' Jana Matejki]]
== Powiedzenia ==

* Jak się najesz tak się wysrasz.
W 1003 Chrobry sam rozpoczął wojnę, atakując Miśnię. Henryk odpowiedział wyprawą zbrojną w roku następnym. Pierwsza ofensywa nie odniosła skutku, ale już na jesieni władca Rzeszy zaatakował Czechy i obalił władzę Bolesława w tym państwie. Przy Polsce pozostały [[Morawy]] i [[Słowacja]]<ref>Zajęcie Słowacji przez Bolesława Chrobrego nie jest jasno poświadczone w źródłach, ale przyjmuje się, że prawdopodobnie do niego doszło. Wskazuje na to zapis Kroniki Galla Anonima o oparciu granicy o Dunaj, a także późne źródło w postaci Kroniki węgiersko-polskiej, wg którego granica Węgier i Polski przebiegała nad Dunajem (Labuda G.,''Granice południowe Polski w X i XI wieku czyli castrum Trecen w dokumentach biskupstwa wrocławskiego (1155, 1245)'' w ''Studia nad początkami państwa polskiego'', tom II, s. 212-239)</ref>. Następnie Henryk zdobył Milsko, a w [[1005]] dotarł ze swoimi wojskami aż pod Poznań. Wtedy też zawarto układ pokojowy, na mocy którego Bolesław prawdopodobnie zrzekł się Milska i Łużyc. Henryk wkrótce wypowiedział rozejm, w efekcie czego Bolesław Chrobry w [[1007]] najechał ziemie arcybiskupstwa [[Magdeburg|magdeburskiego]]. Następnie bez większych problemów odzyskał [[Budziszyn]]. Kontrofensywa Henryka ruszyła dopiero w [[1010]], nie przyniosła jednak żadnych skutków poza miejscowymi zniszczeniami na Śląsku. W [[1012]] zawarto pokój na pięć lat. Bolesław złamał jego postanowienia i najechał ponownie Łużyce, jednak mimo to w [[1013]] doszło do porozumienia. Władca Polski złożył hołd Henrykowi, w zamian najprawdopodobniej otrzymując w lenno Milsko i Łużyce, a także pomoc zbrojną w wyprawie na Ruś. Wyprawa ta wyruszyła wkrótce po unormowaniu stosunków z Niemcami, nie są jednak znane jej skutki. W [[1015]] ponownie wybuchła wojna między cesarzem i Bolesławem Chrobrym. Polski władca odmówił wsparcia wyprawy Henryka do Italii, a także podjął próby spiskowania przeciw niemu z księciem czeskim. Doprowadziło to do cesarskiej interwencji w Polsce, która jednak zakończyła się niepowodzeniem. Henryk II zaatakował Bolesława raz jeszcze w [[1017]] – ponownie nie odnosząc sukcesu. W [[1018]] zawarto ostatecznie [[pokój w Budziszynie]]. Ostatecznym zwycięzcą konfliktu okazał się Bolesław, który zapewne zachował Milsko i Łużyce, już nie jako lenno ale swoją własność.
* Ani Antoni na morzu gówna nie dogoni.

* Twarde gówno, ale gówno.
Wkrótce po zawarciu pokoju w Budziszynie, Bolesław ponownie najechał Ruś, tym razem w obronie praw księcia [[Światopełk I Przeklęty|Świętopełka]] do tronu. W efekcie [[Wyprawa kijowska (1018)|najazdu splądrował]] [[Kijów]], wywożąc z niego liczne łupy. W [[1024]] zmarł Henryk II, a Bolesław wykorzystał zmiany w Niemczech na swoją korzyść i [[18 kwietnia]] [[1025]] został [[koronacja|koronowany]] na króla. Być może koronacji tej arcybiskup gnieźnieński dokonał na rozkaz królewski, bez zgody ze strony stolicy apostolskiej<ref>Za: Rożek M. ''Polskie koronacje i korony'', s. 34.</ref>. Wskazuje na to brak zachowanej [[bulla|bulli]] papieskiej zezwalającej na koronację oraz liczne oskarżenia ze strony kronikarzy i rocznikarzy niemieckich. W kilka miesięcy później Bolesław zmarł. Pozostawił synom państwo powiększone o Milsko, Łużyce, Morawy, Słowację i Grody Czerwieńskie. Utracił istotne dla wymiany handlowej [[Pomorze Zachodnie]], które usamodzielniło się podczas walk z Niemcami. Za jego rządów Polska zyskała też silną pozycję polityczną – stała się liczącym państwem europejskim z niezależną prowincją kościelną, dzięki koronacji wyniesionym do równorzędnej z innymi królestwami chrześcijańskimi pozycji. Z drugiej strony, agresywna polityka pierwszego króla Polski pozostawiła dziedzictwo konfliktów zewnętrznych jak i była źródłem obciążeń nakładanych na mieszkańców kraju, wiodących do wyczerpania jego zasobów ekonomicznych. Zainicjowane w ten sposób destruktywne procesy już niedługo zachwiały wczesnopiastowską monarchią.
* Wysrajcie wszystkich - Bóg rozpozna swoich.

* Aby prowadzić wojnę potrzeba trzech rzeczy : gówna, gówna i jeszcze raz gówna.
== Pierwsze panowanie Mieszka II Lamberta (1025-1031) ==
* W Szczebrzeszynie chrząszcz sra w trzcinie i Szczebrzeszyn z tego słynie.
[[Plik:Matylda wrecza mieszkowi II ksiege liturgiczna.jpg|mały|250px|Księżna Matylda wręcza księgę liturgiczną Mieszkowi II]]
* Kto rano wstaje, ten gównem dostaje.
[[Mieszko II Lambert|Mieszko II]] przejął władzę po ojcu, po czym prawdopodobnie wygnał z kraju dwóch swoich braci. Następnie jeszcze w [[1025]] roku koronował się na króla Polski. Być może ponownie była to koronacja bezprawna. Mieszko II starał się kontynuować ekspansjonistyczną politykę Bolesława Chrobrego. Przystąpił do opozycji niemieckiej skupionej wokół księcia [[Szwabia|szwabskiego]] [[Ernest II|Ernesta II]] i [[Fryderyk lotaryński|Fryderyka lotaryńskiego]] i w [[1028]] dokonał niszczycielskiego najazdu na [[Saksonia|Saksonię]]. [[Cesarze rzymscy narodu niemieckiego|Cesarz rzymski]] [[Konrad II (cesarz rzymski)|Konrad II]] odpowiedział rok później wyprawą odwetową na [[Łużyce Górne|Milsko]] i [[Łużyce]], która jednak nie odniosła rezultatu. Prawdopodobnie w tym samym czasie książę czeski [[Oldrzych (zm. 1034)|Udalryk]] (Oldrzych) zajął [[Morawy]]<ref>Datacja tego wydarzenia nie jest jasna. Niektórzy historycy przyjmują, że do zajęcia Moraw mogło dojść jeszcze za rządów Bolesława Chrobrego – w latach [[1018]]-[[1021]] (za: D. Borawska ''Kryzys monarchii wczesnopiastowskiej...'').</ref> i [[Słowacja|Słowację]]<ref>Nie jest jasne w którym momencie Słowacja odpadła od Polski. W historiografii przyjmowane są przede wszystkim dwa możliwe przedziały czasowe: 1007-1009 i 1030-1031, z czego drugi przeważa w nowszych pracach (Labuda G.,''Granice południowe Polski w X i XI wieku czyli castrum Trecen w dokumentach biskupstwa wrocławskiego (1155, 1245)'' w ''Studia nad początkami państwa polskiego'', tom II, s. 212-239).</ref>. Być może Mieszko raz jeszcze najechał Saksonię w 1030. Jeśli nawet doszło do tego ataku, to był on już ostatnią akcją zaczepną polskiego króla. W tym samym roku książę ruski [[Jarosław I Mądry|Jarosław Mądry]] zajął [[Bełz]], a przy współudziale braci Mieszka, [[Otto Bolesławowic|Ottona]] i [[Bezprym]]a doszło do zmontowania koalicji niemiecko-ruskiej. Wspólna, koncentryczna ofensywa doprowadziła do upadku władzy królewskiej w Polsce. Najpierw od państwa odpadły Łużyce i Milsko, a następnie Grody Czerwieńskie. Mieszko II zbiegł z kraju do Czech, gdzie został pojmany i okaleczony, a władzę w Polsce przejął Bezprym.
* Z gówna twaróg byś zrobił.

* Z gówna byś nie zlazł.
== Okres rządów Bezpryma i ponownej władzy Mieszka II (1031-1034) ==
* Nie porywaj się z motyką na gówno.
[[Bezprym]] prawdopodobnie przejął władzę dzięki oddziałowi zbrojnych uzyskanemu od księcia Jarosława (bezpośrednia interwencja wojsk Jarosława w centralnych prowincjach kraju, mająca na celu osadzenie nowego księcia na tronie, nie znajduje jednak potwierdzenia źródłowego). Być może wykorzystał hasła antykościelne i antypaństwowe, które pozwoliły mu zyskać zwolenników wśród społeczeństwa przymuszanego do wysokich świadczeń na rzecz administracji, armii i Kościoła. Niektórzy historycy przyjmują, że mógł on nawet stanąć na czele [[reakcja pogańska|reakcji pogańskiej]]<ref>Pogląd ten pierwotnie sformułowany przez Z. Zakrzewskiego został w ostatnich latach ponownie przedstawiony przez G. Labudę (''Mieszko II'', s. 86), nie uzyskał jednak powszechnego poparcia. Jego krytyki podjął się m.in. Z. Górczak (''Bunt Bezpryma jako początek tzw. reakcji pogańskiej w Polsce'' [w:] ''Nihil superfluum esse'', s. 111-121)</ref>, co według części koncepcji mogło być z kolei przyczyną pominięcia jego osoby przez kronikarzy polskich<ref>[http://wiadomosci.onet.pl/1443806,1292,kioskart.html 'Zniknął w mrokach średniowiecza' – Polityka, Sławomir Leśniewski /09.10.2007]</ref>. Po przejęciu władzy Bezprym odesłał Konradowi II [[polskie insygnia koronacyjne]], tym samym rezygnując z korony królewskiej i uznając prymat cesarza. Następnie rozpoczął okres brutalnych rządów, wymierzonych zapewne przede wszystkim w tę część elit, która wciąż popierała obalonego króla. Po kilku miesiącach Bezpryma zamordowano prawdopodobnie z inicjatywy jego dwóch braci.
* Bez pracy gówna nie ma.

* Raz na gównie, raz pod gównem.
Mieszko tymczasem po zbiegnięciu do Czech został uwięziony przez księcia Udalryka i [[kastracja|wykastrowany]]. Miało to być karą za oślepienie przez Bolesława Chrobrego księcia czeskiego Bolesława III Rudego. Udalryk zwolnił Mieszka dopiero po śmierci Bezpryma, księciu nie udało się jednak odzyskać pełni władzy. Zagrożony interwencją cesarską zgodził się w [[1032]] w [[Merseburg]]u na podział państwa między trzech ubiegających się o tron pretendentów: siebie, [[Otto Bolesławowic|Ottona Bolesławowica]] i [[Dytryk]]a<ref>W źródłach określanego także jako Thiedryk.</ref>, który był synem jednego z braci Bolesława Chrobrego. Mieszko otrzymał prawdopodobnie [[Małopolska|Małopolskę]] i [[Mazowsze]], Otto [[Śląsk]], natomiast Dytryk [[Wielkopolska|Wielkopolskę]]<ref>za: Szczur S. "Historia Polski średniowiecze", s. 80</ref>. Inna propozycja podziału zakłada, że Mieszkowi przypadła stołeczna Wielkopolska, a pozostałe dzielnice przejęli Otto i Dytryk<ref>za: Labuda G. ''Pierwsze państwo piastowskie'', s. 54</ref>. Dodatkowo dotychczasowy król zrzekł się korony i swojego tytułu. Dopiero po śmierci Ottona w [[1033]] Mieszko przejął jego dzielnicę, a następnie wygnał Dytryka i ponownie zjednoczył państwo Piastów. Zmarł w rok później w osłabionym i okrojonym terytorialnie kraju.
* Siła w kupie, kupa w dupie!

* Na potworze gówno gorze.
== Pierwsze panowanie Kazimierza Odnowiciela i kryzys państwa (1034-1039) ==
* Ja Sprite, a ty gówno masz.
[[Plik:Kazimierz I Odnowiciel.jpg|mały|250px|Kazimierz Odnowiciel według Jana Matejki]]
* Bierz na klatę z gówna lachę.
Jedynym następcą tronu był książę [[Kazimierz I Odnowiciel|Kazimierz]], co zapobiegło kolejnym walkom dynastycznym. Przejął on władzę w bardzo niekorzystnej sytuacji, kiedy państwo było zdezorganizowane, a [[Mazowsze]] całkowicie się usamodzielniło pod rządami dawnego [[cześnik]]a [[Miecław]]a<ref>W starszej historiografii jego imię podaje się także w formach "Masław" i "Mojsław".</ref>. O pierwszym panowaniu Kazimierza wiadomo bardzo niewiele. Z relacji Galla Anonima wynika, że Kazimierz nie był w stanie opanować separatyzmu mazowieckiego. Być może przykład Miecława skłonił do buntu również innych wielmożów. Około [[1037]]<ref>Dokładna datacja nie jest możliwa ze względu na brak źródeł. Odtworzony ciąg chronologiczny wydarzeń wskazuje, że do wygnania Kazimierza doszło niedługo przed najazdem czeskim. S. Szczur podaje, że ''stało się to prawdopodobnie w 1037-1038 roku'' (''Historia Polski średniowiecze'', s. 81).</ref> doszło do wystąpień możnowładczych, w efekcie których książę zmuszony został do opuszczenia kraju. Po raz pierwszy państwo polskie pozbawione zostało monarchii panującej, co sprawiło że stało się ono łatwym celem dla sąsiadów. Sytuację wykorzystał książę czeski [[Brzetysław I]], który w [[1038]]<ref>Wg niektórych historyków czeskich do najazdu doszło w 1039, na co wskazuje zapis w Kronice [[Kosmas z Pragi|Kosmasa]]. Prawdziwości pierwszej daty (1038) przekonująco dowodził G. Labuda (''Mieszko II'', s. 183-194).</ref> [[Najazd Brzetysława|najechał]] Małopolskę, prawdopodobnie splądrował [[Kraków]], zajął główne grody [[Wielkopolska|Wielkopolski]] i zniszczył [[Bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie|katedrę gnieźnieńską]], zabierając zarówno bogate wyposażenie jak i [[relikwie]] [[święty Wojciech|świętego Wojciecha]] i [[Pięciu Braci Męczenników]]. Najazd doprowadził do upadku administracji kościelnej. Rozkładowi uległy także struktury wojskowe i administracyjne, nie jest jednak jasne, na ile doszło do [[anarchia|anarchii]], a na ile do wytworzenia się systemu rządów możnowładczych. Załamanie się systemu władzy zwierzchniej doprowadziło też przypuszczalnie do usamodzielnienia się [[Pomorze Gdańskie|Pomorza Wschodniego]], choć region ten mógł uzyskać niezależność już za poprzedniego kryzysu związanego z panowaniem Bezpryma.
* Trzymie Frycz, trzymie - gówno na Krymie.

* „Gówno czy Guwno - oto jest pytanie.” (wer. anglosaska "Shit or Schit - that is the question.").
Niewyjaśnione pozostaje także to, jaki związek z kryzysem rządów Kazimierza mogła mieć wspomniana już [[reakcja pogańska]]. Zaburzenia o charakterze antyreligijnym w Polsce wspominane są niezależnie przez źródła niemieckie, czeskie i ruskie, a także [[Kronika polska|Kronikę Polską]] [[Anonim zwany Gallem|Galla Anonima]]. Ze względu na spore rozbieżności w datacji wydarzeń, nie jest możliwe bezsporne określenie kiedy dokładnie do nich doszło. Tradycyjnie w historiografii reakcję wiązano z upadkiem rządów Kazimierza (lata 1034-1038)<ref>Pogląd ten popierali W. Dziewulski, R. Grodecki i J. Bieniak.</ref> lub najazdem Brzetysława (po 1038), który mógł poprzez zniszczenie głównych ośrodków nowej wiary rozbudzić w społeczeństwie antychrześcijańskie nastroje<ref>Pogląd ten popierali T. Grudziński i H. Łowmiański.</ref>. Ostatnio spore poparcie zyskała także wspomniana już koncepcja, przenosząca zaburzenia na tle religijnym na okres rządów Bezpryma (1031). Szerszego poparcia nie zyskała natomiast hipoteza, zgodnie z którą do pierwszych zaburzeń miało dojść wcześniej, już za rządów Bolesława Chrobrego (1022)<ref>Pogląd Danuty Borawskiej (''Kryzys monarchii wczesnopiastowskiej w latach trzydziestych XI wieku'').</ref>.
* Ruski paluch, Polski sraluch.

* – Łap mały!<br>– Co?<br>– Gówno z koziej pały!
Kazimierz opuścił kraj i zbiegł na [[Węgry]], gdzie został prawdopodobnie uwięziony przez króla [[Stefan I Święty|Stefana]]. Dopiero po jego śmierci udał się do Niemiec. Wykorzystał przygotowania cesarza [[Konrad II (cesarz rzymski)|Konrada II]]<ref>Lub jego syna [[Henryk III Salicki|Henryka III]] – nie jest jasne, który z władców udzielił wsparcia Kazimierzowi, ponieważ w 1039 Konrad zmarł, a tron objął Henryk III.</ref> do wojny z Brzetysławem i przy jego wsparciu wojskowym w [[1039]] powrócił do Polski.
* Ruszamy na trzy, ale gówno zjadasz Ty!

* Gówno, gówno, gówno lubię mówić gówno.
== Drugie panowanie Kazimierza Odnowiciela (1039-1058) ==
* MountainShit - nie sraj dzisiaj w domu.
[[Plik:Polska 1039 - 1058.png|mały|250px|Polska za panowania Kazimierza I Odnowiciela]]
* – Umyj dupę!<br>– Czemu?<br>– Bo gówno w twarz brudnemu!
Kazimierz powrócił do Polski ze zbrojną eskortą 500 rycerzy niemieckich. Przypuszcza się, że uzyskał poparcie możnowładztwa, które zrozumiało konieczność istnienia władzy centralnej. Ze względu na zniszczenia poczynione przez Brzetysława w Wielkopolsce Kazimierz przeniósł prawdopodobnie swoją główną siedzibę do Krakowa. Zapoczątkowało to prymat Krakowa, który od czasów Kazimierza przez wielu historyków określany jest mianem [[stolica|stolicy]] państwa<ref>Pogląd ten przedstawił m.in. Gerard Labuda w II tomie ''Studiów nad początkami państwa polskiego''. Sprzeciwił mu się m.in. [[Jerzy Bieniak|J. Bieniak]], wskazując, że jeszcze w czasach Bolesława III Krzywoustego kronika Galla Anonima wymieniała główne grody państwa jako równorzędne stolice książęce (łac. ''Sedes regni principales''). Dopiero ustawa sukcesyjna tego władcy miała przesądzić o formalnym prymacie Krakowa (''Polska elita polityczna XII w.'' [w:] ''Społeczeństwo Polski średniowiecznej'', t. 2, s. 26-61)</ref>. Następnie przystąpił do walk z księciem czeskim mających na celu odzyskanie Śląska, utraconego w efekcie najazdów w 1038 roku. Wpierw działał przy wsparciu cesarskim, następnie zaś samodzielnie. Czterokrotnie najeżdżał Śląsk, aż w końcu terytorium to zostało mu przyznane w [[1054]] w zamian za płacony corocznie władcy Czech trybut w wysokości 500 [[Grzywna (jednostka miar)|grzywien]] [[srebro|srebra]] i 30 grzywien [[złoto|złota]]. Równocześnie z walkami w Czechach Kazimierz prowadził kampanię mającą na celu odzyskanie Mazowsza. Prawdopodobnie w [[1047]]<ref>Ze względu na różnice między trzema opisującymi walki z Miecławem latopisami ruskimi data ta budzi wątpliwości wśród historyków. Przyjmuje się, że do pierwszego ataku na Mazowsze doszło w 1041, natomiast do drugiego i decydującego w latach 1043-1047 (G. Labuda, ''Korona i infuła'', s. 4).</ref> przy wsparciu księcia ruskiego Jarosława Mądrego pokonał Miecława i ponownie przyłączył zbuntowaną prowincję do Polski. Książę próbował także podporządkować sobie Pomorze, działania te jednak zapewne nie doprowadziły do przywrócenia polskiej zwierzchności nad tym obszarem<ref>Wskazuje na to jasno spotkanie w Miśni w 1046, na którym cesarz [[Henryk III Salicki|Henryk III]] godził skłóconych książąt Polski (Kazimierza) i Pomorza (Siemomysła). Obaj władcy występują jako książęta równorzędni, co wyklucza większe zwycięstwo Kazimierza. Historycy dopuszczają natomiast wprowadzenie tymczasowej zwierzchności trybutarnej Polski nad Pomorzem.</ref>.
* Nigdy nie pij więcej, niż gówna narobisz.

* Potop to był wtedy, gdy na gówno weszły Szwedy.
Książę przyczynił się również do odbudowy organizacji kościelnej. Wykorzystał zapewne fakt, że jego wuj Herman był arcybiskupem [[Kolonia (Niemcy)|Kolonii]]. Źródłem kadr kapłańskich mógł być także [[klasztor w Brauweiler]], rodzinna fundacja [[Ezzon]]a i Matyldy, rodziców Rychezy. Prawdopodobnie wraz z księciem przybył do polski [[Aaron (arcybiskup)|Aron]], późniejszy biskup krakowski wyposażony przez papieża dodatkowo w [[paliusz]] – symbol uprawnień arcybiskupich. Rozpoczął on dzieło rekonstrukcji stałej organizacji kościelnej po zaburzeniach lat 30. Działania jego niewątpliwie utrudniała szczególnie drażliwa sytuacja na Śląsku. Przypuszczalnie papież [[Leon IX]] na początku lat 50. ponownie ustanowił tu biskupstwo, ale podporządkował je [[arcybiskupstwo magdeburskie|metropolii w Magdeburgu]], a nie w Gnieźnie<ref>S. Szczur, ''Historia Polski średniowiecze'', s. 171-172.</ref>. Z Kazimierzem łączy się też m.in. fundację opactwa [[benedyktyni|benedyktyńskiego]] w [[Kościół św. Piotra i św. Pawła w Tyńcu|Tyńcu]], przez tradycję datowaną na rok [[1044]].
* Z głodu się jeszcze nikt nie zesrał.

* Sraj, polaku, sraj, bo to jest Twój kraj.
Kazimierz zmarł w [[1058]], przekazując synom państwo o odtworzonych strukturach władzy, a także znacznie szerszym niż w roku 1034 zasięgu terytorialnym. Składały się na nie Wielkopolska, Kujawy, Małopolska, Mazowsze i Śląsk. Poza granicami pozostała południowo-wschodnia część Śląska, a także Pomorze, Milsko, Łużyce i Grody Czerwieńskie.

== Panowanie Bolesława Szczodrego (Śmiałego) (1058-1079) ==
[[Plik:Boleslaw Smialy.jpg|mały|250px|lewo|Bolesław II Szczodry według Jana Matejki]]
Po śmierci Kazimierza władzę zwierzchnią objął jego najstarszy syn, [[Bolesław II Szczodry|Bolesław]]. Swoje dzielnice otrzymali prawdopodobnie także dwaj bracia nowego księcia: [[Władysław I Herman|Władysław Herman]] Mazowsze, natomiast [[Mieszko Kazimierzowic|Mieszko]] [[Kujawy]] z [[Kruszwica|Kruszwicą]]<ref>Hipoteza wysunięta przez H. Łowmiańskiego (''Początki Polski'', t. VI, Warszawa 1985, s. 114-116; zob. też: G. Labuda ''Korona i infuła'', s. 4)</ref>. Bolesław w pierwszych latach panowania kontynuował ostrożną politykę swojego ojca, jednak już około [[1060]] przystąpił do walk ze swoim południowym sąsiadem. Pierwszy najazd na Czechy zakończył się porażką, a spór zażegnano poprzez małżeństwo siostry księcia [[Świętosława Swatawa|Świętosławy]] z [[Wratysław II|Wratysławem II]]. Stosunki ponownie pogorszyły się w efekcie konfliktu dynastycznego na Węgrzech. Po śmierci związanego z Polską króla [[Bela I|Beli I]] doszło do walk między popieranym przez cesarstwo i Czechy [[Salomon węgierski|Salomonem]] oraz jego braćmi stryjecznymi [[Gejza I|Gejzą I]] i [[Władysław I Święty|Władysławem I]]. Bolesław początkowo nie zdecydował się na bezpośrednią interwencję, jednak narastający konflikt z Czechami doprowadził do zaprzestania płacenia trybutu ze Śląska i trwających latami wzajemnych najazdów polsko-czeskich. Książę Polski zignorował próby dyplomatycznego rozwiązania konfliktu przez władcę Niemiec [[Henryk IV Salicki|Henryka IV]], co skłoniło cesarza do zorganizowania wyprawy na państwo Piastów. Kampania ostatecznie nie doszła do skutku, ponieważ w Rzeszy w [[1073]] wybuchło powstanie saskie. W tej sytuacji Bolesław mógł pozwolić sobie na większą swobodę w stosunkach z sąsiadami. Na węgierskim tronie osadził Gejzę I, zorganizował także dwie wyprawy na Ruś w obronie księcia [[Izjasław I|Izjasława]]. Władca ten dzięki polskiej interwencji w [[1069]] odzyskał tron, został jednak wygnany w cztery lata później. Bolesław odmówił ponownej pomocy, ale zmienił zdanie, zapewne ulegając prośbie [[papież]]a i w [[1076]] raz jeszcze osadził Izjasława na tronie.

Kontakty ze stolicą apostolską nie ograniczyły się do spraw ruskich. Wobec sporu o [[inwestytura|inwestyturę]] między Henrykiem IV i [[Papież Grzegorz VII|Grzegorzem VII]] książę Polski opowiedział się po stronie papieża. Umożliwiło mu to odtworzenie organizacji kościelnej w latach [[1075]]–1076 i koronację [[25 grudnia]] [[1076]].

Stan polskiego kościoła w 1075 znany jest dzięki zachowanemu listowi Grzegorza VII skierowanemu do księcia Polski. Biskupi mieli być nieliczni i pozbawieni stałych siedzib. Misję naprawy tej sytuacji powierzono [[legat|legatom papieskim]], którzy prawdopodobnie zwołali na przełomie 1075/1076 specjalny synod, być może z udziałem biskupów saskich. Nowy podział zakładał istnienie metropolii gnieźnieńskiej z czterema sufraganiami: krakowską, wrocławską, poznańską i [[diecezja płocka|płocką]]. Na arcybiskupa ordynowany został [[Bogumił (arcybiskup gnieźnieński)|Bogumił]].

Silnej pozycji króla zagroził konflikt z biskupem krakowskim [[Stanisław ze Szczepanowa|Stanisławem ze Szczepanowa]]. Spór zapewne miał głębsze podłoże niż osobista niesubordynacja duchownego, choć ze względu na skąpość relacji źródłowych nie jest możliwe jego odtworzenie. Być może podczas wyprawy Bolesława na Ruś w kraju doszło do zaburzeń społecznych w majątkach rycerskich. W efekcie część wojów króla polskiego [[dezercja|zdezerterowała]], wróciła do Polski i rozpoczęła tłumienie buntów. Represje dotknąć miały nie tylko ludność z majątków rycerskich, ale także współpracujących z nią wolnych poddanych króla. Brutalne działanie rycerzy, jak i sama dezercja z wyprawy wojennej miały skłonić władcę do gwałtownej reakcji. Wobec rozpalającego się konfliktu prawdopodobnie uaktywniła się opozycja możnowładcza, której przedstawicielem lub nawet przywódcą miał być Stanisław ze Szczepanowa. Prawdopodobnie stanął on po stronie rycerzy, a może nawet zagroził królowi [[Ekskomunika|klątwą]]. W odpowiedzi Bolesław miał go skazać za zdradę na [[obcięcie członków]]. Według późniejszej tradycji zawartej w [[kronika Wincentego Kadłubka|kronice]] [[Wincenty Kadłubek|Wincentego Kadłubka]] nie doszło do formalnej [[Kara śmierci|egzekucji]], lecz mordu dokonanego osobiście przez władcę. Ta wersja wydarzeń choć mało realna nie jest wykluczana przez dzisiejszych historyków<ref>Jej prawdziwość dopuszcza m.in. Gerard Labuda (''Święty Stanisław biskup krakowski, patron Polski'')</ref>. Po śmierci Stanisława zapewne wybuchł bunt możnowładczy, który zmusił Bolesława do ucieczki z kraju i udania się na Węgry<ref>Powyższa koncepcja wydarzeń zaproponowana została przez Gerarda Labudę w monografii ''Święty Stanisław biskup krakowski, patron Polski''. W starszej historiografii za podstawowe opracowanie factum św. Stanisława uznawano ''Szkice historyczne jedenastego wieku'' Tadeusza Wojciechowskiego. Główne różnice między koncepcjami Labudy i Wojciechowskiego to odrzucenie przez tego drugiego wiarygodności relacji Wincentego Kadłubka i sugerowanie współpracy Stanisława z Władysławem Hermanem i Czechami. Pogląd o udziale czeskim w obaleniu władzy Bolesława dziś uznaje się za pozbawiony podstaw naukowych, a tym samym powszechnie się go odrzuca.</ref>. Niejasny jest udział w rebelii brata księcia, [[Władysław I Herman|Władysława Hermana]]. W starszej historiografii jego postać często łączono bezpośrednio z opozycjonistami. Dzisiaj przyjmuje się raczej, że przejął on władze dopiero po obaleniu Bolesława, z namowy elit do których mógł należeć m.in. późniejszy [[wojewoda]] [[Palatyn Sieciech|Sieciech]]<ref>Za aktywnym udziałem Władysława w spisku, a nawet jego współpracą z Czechami opowiadał się [[Tadeusz Wojciechowski (historyk)|Tadeusz Wojciechowski]] (''Szkice historyczne jedenastego wieku'', Kraków 1904). Pogląd ten zanegował G. Labuda, minimalizując, a nawet wykluczając związki Władysława z opozycją (''Korona i infuła'', s. 11-12)</ref>.

Bolesław udając się na Węgry, zapewne planował uzyskać pomoc wojskową od króla [[Władysław I Święty|Władysława]], którego brata i poprzednika sam osadził na węgierskim tronie. Nie udało mu się jednak przekonać Władysława do interwencji, a wkrótce zmarł w niejasnych okolicznościach.Najprawdopodobniej został otruty{{fakt|data=2010-03}}.

== Panowanie Władysława Hermana (1079-1102) ==
[[Plik:Wladyslaw Herman.jpg|mały|lewo|200px|Władysław I Herman]]
Władysław Herman zdecydował się przejąć władzę w państwie prawdopodobnie dopiero po śmierci Bolesława, czyli w [[1081]] lub [[1082]] roku<ref>G. Labuda, ''Korona i infuła'', s. 12; por. S. Szczur ''Historia Polski średniowiecze'' s. 115</ref>. Od początku prowadził ostrożną politykę, dbając o dobre kontakty z Czechami i Węgrami. Zrezygnował także z korony i przystąpił do obozu cesarskiego. Od momentu objęcia tronu posiadał słabą pozycję w państwie, a realna władza należała do jego [[palatyn (tytuł)|palatyna]], [[Palatyn Sieciech|Sieciecha]] z rodu [[Toporczykowie|Toporczyków]]. Prawdopodobnie to on zdecydował o otruciu syna Bolesława Śmiałego, [[Mieszko Bolesławowic|Mieszka]] i wysłaniu do męskiego klasztoru pierwszego syna Władysława Hermana, [[Zbigniew (książę Polski)|Zbigniewa]], który według relacji Galla Anonima miał pochodzić z nieprawego łoża. Poparcie zyskał dzięki wyprawom na [[Pomorze Gdańskie]] w [[1090]], które miały pozwolić na przyłączenie tego terytorium do państwa Piastów. Wojna zakończyła się jednak niepowodzeniem, co podkopało pozycję palatyna. Jego wrogowie zbiegli do Czech, gdzie zyskali poparcie [[Brzetysław II|Brzetysława II]], a następnie uwolnili księcia Zbigniewa. W tym samym czasie (około [[1092]]) polski władca zaprzestał płacenia trybutu z Śląska.

[[Plik:Pieczec Wladyslawa Hermana.jpg|mały|250px|Pieczęć Władysława Hermana]]
W [[1093]] z inspiracji emigrantów doszło do buntu na Śląsku. Tamtejszy [[komes]] Magnus podporządkował się Zbigniewowi. Równocześnie doszło do najazdu czeskiego. Brzetysław złupił Śląsk i opanował [[Ziemia kłodzka|ziemię kłodzką]]. Władysław Herman zmuszony został do rozpoczęcia wojny domowej, mającej na celu przywrócenie jedności kraju. Po pierwsze wznowił płacenie trybutu, tym samym normując stosunki z Czechami. Brzetysław II w zamian przekazał ziemię kłodzką jako [[lenno]] małoletniemu synowi Władysława, Bolesławowi Krzywoustemu. Władca Polski następnie zaplanował atak na buntowników przy wsparciu wojsk węgierskich. Węgrzy jednak ostatecznie nie tylko nie udzielili księciu pomocy, ale nawet podjęli nieudaną próbę porwania Władysława i Sieciecha<ref>Przypuszcza się, że próba porwania Sieciecha wynikała z jego rzekomego udziału w zamordowaniu Mieszka Bolesławowica (G. Labuda, ''Korona i infuła'', s. 16).</ref>. Polskie rycerstwo odmówiło samotnej walki, przez co książę został zmuszony do ugody z opozycjonistami. Uznał prawa Zbigniewa i przekazał mu w zarząd Śląsk. Z decyzją tą nie zgodził się Sieciech. Pozyskał on część możnych śląskich i zaatakował Zbigniewa. Następnie pokonał buntowników i uwięził księcia. Wprawdzie odniósł zwycięstwo, jednak jego pozycja została znacznie osłabiona. Bunt zakończył się w latach [[1093]]-[[1096]].

Pod wpływem opozycji, skupionej przypuszczalnie wokół konkurującego z Toporczykami możnego rodu [[Abdank|Awdańców]] i Kościoła, w [[1097]] Władysław Herman przywrócił do łask księcia Zbigniewa, a następnie powierzył obydwu synom dowództwo nad wojskiem mającym zaatakować Pomorze. Do wyprawy nie doszło, bowiem bracia wspólnie wystąpili przeciw ojcu i Sieciechowi. Zagrożony Władysław zgodził się na podział państwa – Śląsk przekazał Bolesławowi, Wielkopolskę Zbigniewowi, sam natomiast zachował Małopolskę i Mazowsze. Sytuacja ta nie zadowoliła braci, szczególnie, że Władysław (a w rzeczywistości Sieciech) zachował prawo mianowania naczelników grodowych, a Bolesławowi przydzielono mającego kontrolować jego działania opiekuna. W efekcie walki wznowiono i trwały one do [[1100]] lub [[1101]] roku, kiedy ostatecznie obalono Sieciecha. Wkrótce kresu dobiegły także rządy Władysława Hermana, który zmarł w [[1102]].

== Wspólne rządy Bolesława Krzywoustego i Zbigniewa (1102-1107) ==
[[Plik:Zbigniew.JPG|mały|260px|Zbigniew...]]
[[Plik:Boleslav III of Poland.jpg|mały|250px|...i jego brat Bolesław]]
[[Plik:Wojna Polsko-Niemiecka 1109.png|250px|prawo]]
Po śmierci Władysława Hermana powstały dwa państwa, których władcy posiadali równą pozycję: wielkopolsko-mazowieckie Zbigniewa i małopolsko-śląskie Bolesława. Wprawdzie Zbigniew ze względu na starszeństwo był prawdopodobnie formalnie władcą nadrzędnym<ref>Nie jest jasne, czy Władysław Herman ustalił relacje, jakie miały panować między jego synami. Odpowiedzi nie daje kronika Galla Anonima. Jej autor jako panegirysta Bolesława Krzywoustego siłą rzeczy nie mógł bezstronnie przedstawić omawianej kwestii. Część historyków przyjmuje, że ze względu na starszeństwo Zbigniew był władcą zwierzchnim (np. [[Andrzej Jureczko|Jureczko A.]] ''Testament Krzywoustego'', s. 1; Grodecki R. ''Dzieje Polski Średniowiecznej'' tom 1), inni opowiadają się za równą pozycją braci (G. Labuda ''Korona i infuła'')</ref>, jednak nawet jeśli, to Bolesław od początku nie uznawał tego faktu. Bracia prowadzili niezależną politykę zagraniczną, a brak jasnego rozstrzygnięcia kwestii zwierzchnictwa sprawiał, że konflikt między nimi był jedynie sprawą czasu. Sporną kwestią pozostawała przede wszystkim polityka pomorska. Zbigniew przejawiał pokojowe zamiary wobec północnego sąsiada, podczas gdy Bolesław zorganizował 5 łupieżczych wypraw na [[Pomorzanie|Pomorzan]]. Najazdy odwetowe dotykały jedynie państwa Zbigniewa. W tej sytuacji Zbigniew szukał porozumienia z Czechami, mającego dać mu możliwość szachowania brata. Bolesław zdecydował się tymczasem na zbliżenie z Rusią i Węgrami, a następnie w [[1105]] wraz z królem węgierskim [[Koloman Uczony|Kolomanem]] najechał Czechy. Przez pierwsze lata konflikt między braćmi ograniczał się właśnie do montowania koalicji i walki z sojusznikami konkurenta. Zarazem około 1106 bracia zawarli układ, według którego mieli prowadzić wspólną politykę zagraniczną i nie wchodzić przeciw sobie w sojusze. Umowa ta okazała się bardzo nietrwała, choć nie jest jasne, który z władców jako pierwszy otwarcie wystąpił przeciwko bratu. Według czeskiej [[Kronika Kosmasa|Kroniki]] [[Kosmas z Pragi|Kosmasa]] był to Zbigniew, który już w [[1103]] ''podniósł broń'' przeciw Bolesławowi, bezskutecznie starając się o wsparcie czeskie. Gall Anonim przypisywał natomiast inicjatywę Bolesławowi, który jako syn z prawego łoża<ref>Gall Anonim zarzucał Zbigniewowi, że był synem nałożnicy. W rzeczywistości jego matka była jednak zapewne prawowitą małżonką Władysława Hermana, którą ten poślubił być może z pominięciem w tym okresie jeszcze nieobowiązkowej ceremonii kościelnej. W związku z tym prawa Zbigniewa do tronu były równie dobre, a ze względu na starszeństwo nawet lepsze niż Bolesława (Jureczko A. ''Testament Krzywoustego'' s. 1).</ref> poczuwał się do bycia przyrodzonym władcą całej Polski.

W [[1106]] udało mu się rozbić sojusz Zbigniewa z księciem czeskim [[Borzywoj II|Borzywojem II]]. Wykorzystał ten sukces i zaatakował brata, oskarżając go o potajemne kontakty z Czechami. Bez większych problemów zajął Wielkopolskę, a następnie Mazowsze. Przejął władzę zwierzchnią w państwie, a bratu nadał jedynie Mazowsze jako [[lenno]].

== Samodzielne panowanie Bolesława Krzywoustego (1107-1138) ==
W [[1107]] Bolesław zorganizował kolejną wyprawę łupieżczą na Pomorze, której swoim wojskiem nie wsparł Zbigniew. Krzywousty wykorzystał to jako pretekst do odebrania bratu lenna. Zimą na przełomie [[1107]] i [[1108]] z pomocą Rusinów i Węgrów pokonał Zbigniewa i wygnał go z kraju. Od tego czasu mógł prowadzić w pełni niezależną politykę. Zdecydował się na bliską współpracę z Węgrami i powrót do obozu antycesarskiego. Nawiązał kontakty z opozycją w Rzeszy, a także podjął nieudaną próbę osadzenia na tronie czeskim wygnanego księcia [[Borzywoj II|Borzywoja II]]. W tym samym czasie doszło do najazdu niemiecko-czeskiego na Węgry. Atak Bolesława na Czechy osłabił możliwości tej koalicji, co pozwoliło królowi Kolomanowi zawrzeć pokój z Niemcami. Prawdopodobnie jego warunkiem było odstąpienie Węgrów od sojuszu z Polską. W efekcie Bolesław utracił sojusznika, co w [[1109]] wykorzystał król niemiecki [[Henryk V Salicki|Henryk V]], w obronie praw Zbigniewa atakując jego państwo. Rzeczywistym powodem najazdu był prawdopodobnie wspomniany atak Bolesława na Czechy, który Henryk uznał za wrogą wobec siebie akcję. Interwencja w Polsce zakończyła się porażką, a Niemcy mimo wykorzystania machin oblężniczych nie zdobyli żadnego z ważnych grodów polskich. Około 10 000 żołnierzy niemieckich w marszu przez [[Śląsk]] minęło kolejno [[Bytom Odrzański|Bytom nad Odrą]], [[Głogów]] i [[Wrocław]], nie zajmując żadnego z nich. Bolesław unikał wydania walnej bitwy, zamiast tego dążąc do wyniszczenia armii i morale wroga poprzez męczące ataki na odłączające się oddziały, służby zaopatrzenia itd. Metoda ta przyniosła skutki i Henryk V zawrócił, nie dotarłszy nawet do [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]].

W [[1110]] Krzywousty podjął kolejną nieudaną interwencję w Czechach. Wprawdzie pokonał wojsko czeskie [[bitwa nad Trutiną|nad Trutiną]], nie osadził jednak na tronie swojego pretendenta, [[Sobiesław I Przemyślida|Sobiesława]]. Prawdopodobnie nie chciał zadrażniać stosunków z Henrykiem V. W [[1111]] zawarto rozejm, w myśl którego Sobiesław powrócił do Czech, a Zbigniew do Polski. Bolesław mimo obietnicy przyjęcia brata, kazał go pojmać i oślepić, w efekcie czego Zbigniew zmarł. Książę zmuszony został do odbycia pokutnych pielgrzymek do Gniezna i na Węgry, jednak jego władza została umocniona dzięki wyeliminowaniu ewentualnego konkurenta.

Stosunki z Niemcami i Czechami unormowano, co pozwoliło Bolesławowi rozpocząć walki o Pomorze. Wyprawy na nie trwały wprawdzie już od [[1102]], jednak dotąd miały jedynie charakter łupieżczy. Po 1109 Bolesław rozpoczął wojnę, mającą na celu podbój regionu. Do [[1119]] zajął [[Pomorze Gdańskie]], a w [[1121]] zhołdował [[Pomorze Zachodnie]]. Następnie skierował swoją uwagę na Węgry, gdzie zmarł król [[Stefan II węgierski|Stefan II]]. W [[1131]] książę polski przystąpił do interwencji w obronie praw do tronu [[Borys Arpadowicz|Borysa]], domniemanego syna Kolomana I. Akcja zakończyła się porażką – wojska Bolesława rozbito, a następnie książę czeski Sobiesław najechał Śląsk, dokonując wielkich zniszczeń. Nieudana wyprawa na Węgry wpędziła Bolesława w izolację polityczną. W [[1134]] zdecydował się zrezygnować z polityki węgierskiej. Początek lat 30. oprócz kryzysu polityki zagranicznej przyniósł także załamanie polityki kościelnej, dotąd prowadzonej ze sporymi sukcesami. W [[1124]] utworzono trzy nowe biskupstwa: [[diecezja lubuska|lubuskie]], [[diecezja kruszwicka|kruszwickie]] i [[diecezja włocławska|włocławskie]], z czego dwa ostatnie zostały wkrótce połączone. Od [[1123]] trwała też akcja chrystianizacyjna na Pomorzu, prowadzona najpierw przez [[Bernard Hiszpan|Bernarda Hiszpana]], a po jego niepowodzeniu przez [[Otton z Bambergu|Ottona z Bambergu]], który rozpoczął także przygotowania do utworzenia na Pomorzu organizacji diecezjalnej. Ze względu na możliwy konflikt interesów zaplanowano utworzenie dwóch biskupstw – podlegającego Magdeburgowi ze stolicą w Szczecinie i podporządkowanego Gnieznu w Wolinie. Obsadzeniu stolic biskupich przeszkodził nowy rozłam w kościele – [[schizma]] [[Antypapież Anaklet II|Anakleta II]]. W sporze między tym [[antypapież]]em, a popieranym przez króla niemieckiego [[Lotar III|Lotara III]] [[Innocenty II|Innocentym II]] książę polski stanął po stronie Anakleta. Doprowadził to do tragicznych skutków, kiedy znaczną przewagę uzyskał Innocenty. W [[1131]] przekazał on biskupstwo poznańskie archidiecezji magdeburskiej, a w [[1133]] podporządkował jej wszystkie polskie biskupstwa.

Ten kryzys, jak i porażki w polityce zagranicznej i polityczne osamotnienie skłoniły Bolesława do podporządkowania się cesarzowi. [[15 sierpnia]] [[1135]] złożył mu hołd lenny ([[Zjazd w Merseburgu 1135|na zjeździe w Merseburgu]]) i zgodził się płacić [[trybut]] z Pomorza i [[Rugia|Rugii]]<ref>W dzisiejszej historiografii dominuje pogląd, zgodnie z którym hołd dotyczył całego państwa, a Bolesław Krzywousty został wasalem cesarza (Szczur S. ''Historia Polski Średniowiecze'' s. 126). Starsze prace, oraz niektóre opracowania zagraniczne (np. Davies N. ''Boże Igrzysko'' s. 88) podają, że hołd dotyczył jedynie ziem objętych trybutem – Pomorza i Rugii</ref><ref>Zagadkowa wzmianka o Rugii, której Bolesław nie posiadał, daje się najtrafniej ocenić jako upoważnienie do podboju lennego tych ziem, z ramienia cesarza. Patrz: Grodecki R., Zachorowski St., Dąbrowski J., "Dzieje Polski średniowiecznej”, t. I, Kraków 1995, s.152</ref>. W kolejnych latach dzięki przystąpieniu do obozu cesarskiego unormowano także stosunki z Czechami i Rusią. Niezależność odzyskała także polska organizacja kościelna ([[bulla]] protekcyjna (łac.) "''[[Bulla gnieźnieńska|Ex comisso nobis a Deo]]''" z [[1136]]). Umożliwiło to ostateczne poparcie Innocentego II, a także śmierć cieszącego się wielkimi wpływami arcybiskupa Magdeburga, [[Norbert z Xanten|Norberta z Xanten]].

Bolesław zmarł w [[1138]]. Na mocy [[Ustawa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego|ustawy sukcesyjnej]] podzielił państwo pomiędzy swoich synów, wprowadzając [[seniorat|zasadę senioratu]], według której władzę mieli obejmować kolejno najstarsi przedstawiciele rodu. Prawdopodobnie chciał w ten sposób stworzyć jasne zasady, które pozwoliłyby uniknąć walk o sukcesję, podobnych do tych, jakie Bolesław prowadził ze Zbigniewem. Jeśli taki był plan władcy, to nie odniósł on zamierzonego skutku. Ustawa sukcesyjna doprowadziła do licznych wojen wewnętrznych i trwającego do początków [[XIV wiek]]u [[Polska w okresie rozbicia dzielnicowego|rozbicia dzielnicowego Polski]]. Niektórzy badacze wskazują na inne możliwe przyczyny uporządkowania sprawy następstwa władzy zwierzchniej – m.in. rosnące dążenia decentralizacyjne możnych<ref>Koncepcję tę poparli G. Labuda (''Testament Bolesława Krzywoustego'' [w:] ''Opuscula Casimiro Tymieniecki septuagenario dedicata'', s. 179-194)i H. Łowmiański (''Początki Polski'', t. VI, cz. 1, s. 126-152). Krytyce poddał ją J. Bieniak (''Polska elita polityczna XII w.'' [w:] ''Społeczeństwo Polski średniowiecznej'', t. 2, Warszawa 1982, s. 26-61).</ref> i chęć zabezpieczenia praw do tronu synów z drugiego małżeństwa. Istnieje także grupa historyków negująca znaczenie tego aktu i wskazująca na wcześniejsze, w większości domniemane podziały władzy pomiędzy większą liczbę członków dynastii<ref>J. Bieniak, ''Polska elita polityczna XII w.'' [w:] ''Społeczeństwo Polski średniowiecznej'', t. 2, Warszawa 1982, s. 26-61</ref>. Badacze Ci początki rozbicia dzielnicowego datują dopiero na schyłek XII wieku<ref>[[Kazimierz Tymieniecki]] wyznaczył okres ''drugiego państwa polskiego'' od 1040 roku do schyłku XII wieku. Z tym podziałem zgodził się J. Bieniak.</ref>. Niekiedy z ustawą sukcesyjną łączy się szybko stłumiony bunt wojewody [[Skarbimir z rodu Awdańców|Skarbimira]] z [[1117]], który mógł być przejawem wspomnianych wyżej dążeń kręgów możnowładczych.

{{przypisy}}


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
* [[prehistoria ziem polskich]]
{{NonNews|[[NonNews:Eugeniusz P. wrzucił gówno w wentylator|Eugeniusz P. wrzucił gówno w wentylator]]}}

* [[Dupa]]
== Bibliografia ==
* [[Bąk]]
; Podstawowa
{{Bibliografia start}}
* [[Jan Konstanty Dąbrowski|J. Dąbrowski]], [[Roman Grodecki|R. Grodecki]], [[Stanisław Zachorowski|S. Zachorowski]], ''Dzieje Polski Średniowiecznej'', tom 1, Wydawnictwo Platan, Kraków 1995 (wyd. pierwsze 1926), ISBN 83-7052-230-0
* [[Gerard Labuda|G. Labuda]], ''Korona i infuła'', Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1996, ISBN 83-03-03659-9
* G. Labuda, ''Pierwsze państwo polskie'', Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1989, ISBN 83-03-02969-X
* G. Labuda, ''Studia nad początkami państwa polskiego'', tom II, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1988, ISBN 83-232-0025-4
* [[Jerzy Strzelczyk|J. Strzelczyk]], ''Od Prasłowian do Polaków'', Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1987, ISBN 83-03-02015-3
* [[Stanisław Szczur|S. Szczur]], ''Historia Polski średniowiecze'', [[Wydawnictwo Literackie]], Kraków 2002, ISBN 83-08-03272-9
{{Bibliografia stop}}


; Pozostała
== Linki zewnętrzne ==
{{Bibliografia start}}
* [http://www.kupa.pl Oficjalna strona kupy]
* [[Janusz Bieniak|J. Bieniak]], ''Polska elita polityczna XII w.'' [w:] ''Społeczeństwo Polski średniowiecznej'', t. 2, Warszawa 1982, s. 26-61
* [http://astercholik.wrzuta.pl/film/p5epgXXfWn/abradab_lego_style_piosenka_o_gownie Piosenka o gównie]
* [[Danuta Borawska|D. Borawska]], ''Kryzys monarchii wczesnopiastowskiej w latach trzydziestych XI wieku'', Warszawa 1964
* [[Norman Davies|N. Davies]], ''Boże Igrzysko'', Tom I, Wydawnictwo Znak, Kraków 2006, s. 79-116, ISBN 83-240-0654-0
* J. Dąbrowski, ''Studia nad początkami państwa polskiego'', "Rocznik Krakowski", t. 34 (1958), s. 3-57
* [[Aleksander Gieysztor|A. Gieysztor]], ''Mieszko I'' [w:] ''Poczet królów i książąt polskich'', s. 16-25, [[Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik"|Czytelnik]], Warszawa 1993, ISBN 83-07-01822-6
* [[Zbyszko Górczak|Z. Górczak]], ''Bunt Bezpryma jako początek tzw. reakcji pogańskiej w Polsce'' [w:] ''Nihil superfluum esse'', pod red. J. Strzelczyka i J. Dobosza, Poznań 2000, s. 111-121, ISBN 83-86650-48-6
* [[Kazimierz Jasiński (historyk)|K. Jasiński]], ''Rodowód pierwszych Piastów'', Oficyna wydawnicza Volumen, 1993, ISBN 83-85218-32-7
* [[Andrzej Jureczko|A. Jureczko]], ''Testament Krzywoustego'', Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1988, ISBN 83-03-02040-4
* [[Piotr Kaczanowski|P. Kaczanowski]], [[Janusz Kozłowski|J. Kozłowski]] ''Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.)'', Wyd. Fogra, Kraków 1998, ISBN 83-85719-34-2
* G. Labuda, ''Mieszko I'', Wyd. Ossolineum, Wrocław 2002, ISBN 83-04-04619-9
* G. Labuda, ''Mieszko II król Polski'', Wyd. Secesja, Kraków 1992, ISBN 83-85483-46-2
* G. Labuda, ''O badaniach nad zjazdem gnieźnieńskim roku 1000'', "Roczniki Historyczne", t. 68 (2002), s. 145-151
* G. Labuda, ''Św. Stanisław Biskup krakowski Patron Polski'', Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2000, ISBN 83-86650-88-5
* G. Labuda, ''Testament Bolesława Krzywoustego'' [w:] ''Opuscula Casimiro Tymieniecki septuagenario dedicata'', Poznań 1959, s. 179-194
* [[Henryk Łowmiański|H. Łowmiański]], ''Początki Polski'', t. VI, cz. 1, Warszawa 1985
* [[Karol Olejnik|K. Olejnik]], ''Cedynia, Niemcza, Głogów, Krzyszków'', Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1988, ISBN 83-03-02038-2
* [[Michał Rożek|M. Rożek]], ''Polskie koronacje i korony'', Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1987, ISBN 83-03-01913-9
* red. [[Maciej Salamon|M. Salamon]], ''Kształtowanie średniowiecza'', s. 423-429, Wydawnictwo Fogra, Kraków 2005, ISBN 83-85719-85-7
* red. [[Henryk Samsonowicz|H. Samsonowicz]], ''Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy'', UNIVERSITAS, Kraków 2000, ISBN 83-7052-710-8
* J. Strzelczyk, ''Mieszko Pierwszy'', Poznań 1992, ISBN 83-900370-2-5
* [[Benedykt Zientara|B. Zientara]], ''Mieszko II'' [w:] ''Poczet królów i książąt polskich'', s. 35-42, Czytelnik, Warszawa 1993, ISBN 83-07-01822-6
* B. Zientara, ''Siemowit, Lestek, Siemomysł'' [w:] ''Poczet królów i książąt polskich'', s. 9-15, Czytelnik, Warszawa 1993, ISBN 83-07-01822-6
{{Bibliografia stop}}
{{Medal}}




[[fr:Royaume de Pologne (1025-1138)]]
[[ar:خرا]]
[[it:Regno di Polonia (1025-1138)]]
[[cs:Hovno]]
[[da:Lort]]
[[de:Scheiße]]
[[el:Σκατά]]
[[en:Shit]]
[[es:Mierda]]
[[fi:Mämmi]]
[[fr:Merde]]
[[he:חרא]]
[[it:Merda]]
[[ja:うんこ]]
[[pt:Merda]]
[[sr:Говно]]
[[zh:屎]]
[[zh-tw:屎]]
[[Kategoria:Fizjologia]]
[[Kategoria:Język polski]]

Wersja z 16:57, 15 wrz 2010

Szablon:HisPolski chronologia Historia Polski (do 1138) – w okresie do 1138 r. na ziemiach między Odrą i Bugiem powstało scentralizowane państwo rządzone przez dynastię Piastów, od przełomu X i XI w. nazywane Polską. Według powszechnej tezy struktura państwowa wywiodła się z plemienia lub związku plemiennego znanego w polskiej historiografii pod nazwą Polan i prawdopodobnie dzięki sile militarnej, organizacji podatkowo-skarbowej, działalności misyjnej i polityce koligacyjnej pozwoliła scalić w jeden twór wiele słowiańskich organizmów plemiennych.

W 966 r. jego pierwszy historyczny władca, Mieszko, przyjął chrzest. Zarówno on, jak i jego następcy prowadzili walki z Niemcami, Czechami i Rusią Kijowską, a także z plemionami słowiańskimi osiadłymi między Odrą a Łabą. Największy zasięg terytorialny państwo osiągnęło za czasów Bolesława I Chrobrego, który zajął Milsko, Łużyce, Morawy, Grody Czerwieńskie, Słowację, a przejściowo także Czechy. Wczesne (ok. 1000 r.)[1] powstanie polskiej metropolii kościelnej, w rezultacie starań Bolesława Chrobrego przy poparciu cesarza Ottona III, miało kluczowe znaczenie dla przetrwania wczesnośredniowiecznej monarchii Piastów, jak i dla zjednoczenia królestwa po okresie rozbicia dzielnicowego.

W późniejszym czasie krajem kilkakrotnie wstrząsały spory wewnętrzne, które dwukrotnie – za czasów Mieszka II i Kazimierza Odnowiciela prowadziły do rozkładu instytucji państwowych. Opisywany okres kończy się panowaniem Bolesława Krzywoustego. Władca ten ponownie objął swoim zwierzchnictwem Pomorze, a następnie wobec niepowodzenia swojej polityki węgierskiej zdecydował się zostać lennikiem cesarskim. Przed śmiercią wydał on ustawę sukcesyjną, która zapoczątkowała w Polsce okres rozbicia dzielnicowego.

Słowianie na ziemiach dzisiejszej Polski

Szablon:Wikisource Zgodnie z najlepiej obecnie uzasadnioną źródłowo hipotezą dotyczącą początków etniczności i kultury Słowian, prawdopodobnie w drugiej połowie VI lub najpóźniej w początkach VII w. plemiona słowiańskie rozprzestrzeniły się na zachód i północ od linii górnej Wisły, która wcześniej stanowiła północno-zachodnią granicę ich zasięgu[2]. Stosunkowo późne zainteresowanie Słowian migracjami w tym kierunku wynikało najprawdopodobniej z faktu, że ich pierwotny, południowy kierunek ekspansji, prowadzący w strefę naddunajską i na teren Cesarstwa Bizantyjskiego, przestał być dla nich atrakcyjny ze względu na przybycie do Europy koczowniczych Awarów, którzy w połowie VI w. podporządkowali sobie Słowian zamieszkujących wzdłuż północnego brzegu Dunaju (na terenie dzisiejszej Rumunii), zmuszając od tej pory Słowian do uczestnictwa w swoich wyprawach łupieżczych przeciwko Bizancjum i w znacznym stopniu uniemożliwiając im samodzielne działanie. Okres dominacji Awarów w strefie naddunajskiej (ok. 558 – ok. 626) jest zatem prawdopodobnie okresem, kiedy Słowianie podjęli ekspansję w kierunku północno-zachodnim, w tym i na ziemie dzisiejszej Polski. Potwierdzeniem tej daty ekspansji Słowian na ziemie dzisiejszej zachodniej Polski mogą być trzy przekazy historyczne:

  • Prokopiusz z Cezarei, piszący w połowie VI w. n.e., opisując wędrówkę Herulów z Panonii do kraju Warnów (nad środkową Łabą) w roku 512, stwierdza, że przeszli oni przez wszystkie plemiona Sklawenów, a następnie przez znaczny obszar pustego kraju;
  • Historia Franków Grzegorza z Tours opisuje wyprawę Awarów przeciwko Frankom w roku 566 (która przeszła przez ziemie południowej Polski, co potwierdzają pojedyncze znaleziska awarskie) i wspomina, że Awarowie, kiedy dotarli wreszcie do Franków byli wygłodzeni, co jest interpretowane jako dowód na to, że ich wyprawa przechodzić musiała przez opustoszałe tereny;
  • Teofilakt Symokatta opisuje schwytanie Słowian pod murami Konstantynopola w roku 592, którzy zeznali, że pochodzą znad Oceanu Północnego (Morza Bałtyckiego), skąd podróż zająć im miała ponad rok.

Te trzy przekazy interpretowane są najczęściej obecnie przez historyków jako dowód na to, że w 566 r. Słowianie jeszcze nie zamieszkiwali zachodniej części dzisiejszej Polski, natomiast w 591 r. ich osadnictwo sięgało już Pomorza. Taka interpretacja nie jest sprzeczna z wymową źródeł archeologicznych.

Na terenach między Odrą i Bugiem Słowianie utworzyli prawdopodobnie kilkadziesiąt niewielkich organizmów plemiennych. Istnienie większości z nich domniemywane jest w oparciu o badania archeologiczne. Jedynie kilkanaście zostało wymienionych we wczesnośredniowiecznych źródłach historycznych: tzw. Geografie Bawarskim (połowa IX w.) oraz w dokumencie biskupstwa praskiego wystawionym w 1086 (odtwarzającym stan granic z 973/974). Zgodnie z tymi źródłami na ziemiach polskich prawdopodobnie mieli swoje siedziby Pyrzyczanie, Wolinianie, Ślężanie, Dziadoszanie, Opolanie, Gołęszyce, Wiślanie, Lędzianie, Trzebowianie i Bobrzanie. Siedziby większości z wymienionych plemion są lokalizowane jedynie hipotetycznie, podobnie ich zlatynizowane nazwy są tłumaczone na język polski w różnych formach. Stosunkowo pewna jest lokalizacja plemion śląskich, wymienionych także w późniejszej kronice biskupa merseburskiego Thietmara. Z kolei najwięcej wątpliwości budzi określanie siedzib, a nawet istnienia plemion takich jak Lędzianie, Goplanie i Bobrzanie.

Początek państwowości Polan (do ok. 960)

Spośród plemion zamieszkujących ziemie dzisiejszej Polski z czasem najwyższą pozycję uzyskały dwa: Wiślanie na południu skupieni wokół ośrodków grodowych w Krakowie i Wiślicy, oraz Polanie na północy, wywodzący się prawdopodobnie z okolic Gniezna[3]. Ośrodek południowy rozwinął się wcześniej i stał przypuszczalnie na wyższym poziomie, jednak w IX wieku toczył walki z państwem wielkomorawskim, a następnie wpadł w orbitę wpływów czeskich[4]. Odmiennie przebiegał rozwój ośrodka północnego. Polanie – początkowo całkowicie nieznane i zajmujące skąpe terytorium plemię – w latach 20. i 30. X wieku przystąpili do szybkiej ekspansji, podporządkowując sobie sąsiednie plemiona zamieszkujące nad górną i środkową Obrą oraz na zachód od środkowej Warty. Na okres ten przypadają wyraźne zmiany w zagęszczeniu i lokalizacji grodów, które licznie powstawały przede wszystkim w centrum Wielkopolski (Grzybowo pod Wrześnią, Ostrów Lednicki, prawdopodobnie Moraczewo). Proces ten uległ dalszemu nasileniu w latach 40., kiedy pobudowano grody w Gnieźnie[5], Gieczu, Lądzie i Poznaniu. Podbojowi nowych ziem i dalszemu rozwojowi terytorialnemu państwa sprzyjał brak silnych sąsiadów i naturalne bariery odgradzające Polan od Niemców, Czechów i bezpośrednich wpływów skandynawskich[6]. W parze z rozwojem przestrzennym państwa musiał postępować rozwój jego struktur organizacyjnych, zdaniem niektórych badaczy wzorowany na państwach morawskim i niemieckim[7].

Brak źródeł pisanych nie pozwala dokładniej opisać początków państwa Polan. Jedynie XII-wieczna relacja Anonima zwanego Gallem zawiera skąpe wzmianki o dynastii rządzącej plemieniem[8]. Miała się ona wywodzić od ubogiego rataja Piasta, którego syn Siemowit obalił księcia Popiela i przejął władzę, dając początek nowemu rodowi panującemu. Jego nazwa może się wywodzić od "piastuna" oznaczającego najwyższego dostojnika dworskiego (ówczesnym jego odpowiednikiem w państwie Franków był majordom, a na Rusi "kormilec", karmiciel)[9]. Po Siemowicie nastąpić mieli Lestek i Siemomysł. Relacja ta ogranicza się w zasadzie jedynie do imion władców i wielokrotnie podawano w wątpliwość jej prawdziwość, szczególnie w starszej historiografii. Większość dzisiejszych historyków przyjmuje natomiast, że wymienieni władcy naprawdę istnieli. Siemowit miał panować w drugiej połowie IX wieku, jego syn na początku wieku X, natomiast Siemomysł od ok. 930 do ok. 960 roku. Za ich panowania, przede wszystkim natomiast w czasach przypisywanych władzy Siemomysła, państwo Polan zajęło oprócz rdzennej ziemi gnieźnieńskiej także Kujawy, ziemię sieradzko-łęczycką oraz być może Mazowsze i Pomorze Gdańskie. Tereny te odziedziczył kolejny, a zarazem pierwszy obecny w źródłach, książę Polan – Mieszko I.

Panowanie Mieszka I (ok. 960-992)

Przypuszczalny zasięg państwa Mieszka I – Civitas Schinesghe i ziemie przyłączone przez tego władcę.

Mieszko rządził prawdopodobnie od około 960 roku. W pierwszych latach prowadził walki z sąsiednimi plemionami, starając się rozszerzyć terytorium swojego państwa. Na początek lat 60. przypada przypuszczalnie opanowanie Pomorza Wschodniego i Środkowego. Zainteresowanie księcia skupiło się następnie przede wszystkim na obszarach nadodrzańskich, gdzie w krótkim czasie podporządkował sobie część plemion połabskich. Wtedy to Mieszko popadł w konflikt z Wieletami i dowodzącym nimi niemieckim buntownikiem Wichmanem. Wieleci dwukrotnie pokonali Mieszka, a Wichman około 963 roku zabił jego nieznanego z imienia brata. Porażki w walkach z plemionami nadodrzańskimi zbiegły się w czasie z pierwszymi kontaktami politycznymi Mieszka z Niemcami i Czechami – dwoma silnymi sąsiadami należącymi do kręgu kultury chrześcijańskiej.

Prawdopodobnie w połowie lat 60. Mieszko zdecydował się zacząć płacić trybut cesarzowi niemieckiemu z ziem aż do rzeki Warty[10]. Świadczenie to dotyczyło przypuszczalnie terytorium plemienia Lubuszan. Następnie w 965 książę Polan poślubił czeską księżniczkę Dobrawę, a w rok później przyjął chrzest i rozpoczął proces chrystianizacji swojego państwa. Krok ten prawdopodobnie miał na celu przełamanie sojuszu czesko-wieleckiego i zyskanie nowego sojusznika w walkach na Połabiu i Pomorzu. Starsza historiografia podkreślała, że jednym z głównych celów Mieszka mogło być odsunięcie zagrożenia przymusowej chrystianizacji, podobnej jak ta prowadzona przez margrabiów niemieckich wśród plemion połabskich. Część nowszych prac podaje jednak w wątpliwość czy w opisywanym okresie zagrożenie niemieckie w ogóle istniało i było zauważane[11]. Chrystianizacja okazała się działaniem postępującym (choć w pewnych okresach proces ten natrafiał na zdecydowany opór miejscowej ludności) i wprowadziła kraj Polan do kręgu tzw. cywilizacji zachodniej. W jego efekcie do Polski napływać zaczęła kultura łacińska, rozwijało się piśmiennictwo i powstawał stan duchowny, początkowo w pełni podporządkowany władcy (tzw. kościół państwowy). Pierwszego biskupa polskiego imieniem Jordan ordynowano w 968 roku. Prawdopodobnie był on biskupem misyjnym podlegającym bezpośrednio Stolicy Apostolskiej, choć do dziś w historiografii pojawiają się sugestie, że mógł on być sufraganem niemieckiej metropolii w Moguncji[12].

Uzyskawszy nowego sojusznika, Mieszko kontynuował walki na Pomorzu, tym razem z większym powodzeniem. W 967 odniósł zwycięstwo w bitwie z Wolinianami, podporządkowując sobie tym samym ujście Odry. W kolejnych latach książę prowadził zapewne dalsze walki na północy, co mogło doprowadzić do sporu z margrabią łużyckim Hodonem. Ten w 972 zaatakował Mieszka, mimo że książę Polan wiernie płacił cesarzowi trybut. Do decydującej bitwy doszło pod Cedynią, a zwycięzcą starcia niespodziewanie okazał się Mieszko. Po tej potyczce polski władca został wezwany wraz z Hodonem przed oblicze cesarskie na zjazd w Kwedlinburgu w 973 r. Nie jest znany osąd cesarza, nie był on jednak prawdopodobnie korzystny dla Mieszka[13]. Tym między innymi tłumaczy się przystąpienie księcia Polan do opozycji niemieckiej po śmierci Ottona I w tym samym roku. Mieszko poparł pretendenta do tronu, Henryka Kłótnika, walczącego przeciw koronowanemu jeszcze za życia ojca cesarzowi Ottonowi II. Podobne stanowisko zajął sojusznik Polan, książę czeski Bolesław II Pobożny. Henryk Kłótnik przegrał walkę, a cesarz przeprowadził odwet na Czechach, zmuszając w 978 roku księcia tego kraju do uległości. W 979 Otton II miał najechać także ziemie Polan, ale ekspedycja ta prawdopodobnie zakończyła się porażką. Przypuszczalnie rok później[14] Mieszko zawarł drugie małżeństwo, tym razem z Odą, córką margrabiego Marchii Północnej Dytryka. Związek ten osłabił więzi polsko-czeskie, zapowiadając rychłą zmianę sojuszy. Jeszcze w 983 Mieszko i Bolesław wspólnie przystąpili do kolejnego buntu przeciwko nowemu władcy Niemiec Ottonowi III. Mieszko jednak szybko odstąpił od Henryka Kłótnika i pojednał się z cesarzem. Następnie uczestniczył w wyprawie przeciwko Słowianom połabskim i być może samym Czechom. Walki nie ustały w kolejnych latach – w 990 doszło do wojny polsko-czeskiej, w której Wieleci stanęli po stronie Czechów, a Niemcy wsparli Mieszka. W efekcie konfliktu Mieszko przejął prawdopodobnie Śląsk i Małopolskę.

W okresie swojego stosunkowo długiego panowania Mieszko opanował także ziemię sandomierską (prawdopodobnie w latach 70.) i być może Mazowsze (jeśli nie zrobił tego już jego ojciec). Podjął także współpracę ze Szwedami wymierzoną przeciw Duńczykom. Niewykluczone że książę zdołał również podporządkować sobie na kilka lat Grody Czerwieńskie, następnie przejęte przez Ruś Kijowską.

Mieszko zmarł w 992, dzieląc swoje patrymonium między synów – przypuszczalnie zarówno tych z drugiego małżeństwa, jak i pochodzącego ze związku z Dobrawą Bolesława Chrobrego. Terytorium państwa u schyłku rządów Mieszka znane jest dzięki zachowanemu w regeście dokumentowi, oddającemu Polskę w opiekę stolicy apostolskiej (tzw. Dagome Iudex). Nie jest jasny cel wystawienia przez władcę tego pisma – być może stanowiło ono początek starań o utworzenie w państwie Polan odrębnej organizacji kościelnej lub miało zabezpieczać prawa synów z drugiego małżeństwa do tronu (Bolesław nie został wymieniony wśród wystawców).

Panowanie Bolesława Chrobrego (992-1025)

Państwo Bolesława Chrobrego

Władzę zwierzchnią przejął najstarszy z braci, Bolesław Chrobry. Początkowo współpracował on z królem niemieckim Ottonem III, a nawet wspomógł w 995 jego wyprawę na Słowian połabskich. Dopiero gdy Otto III wyruszył do Italii po cesarską koronę, książę Polski zdecydował się na wygnanie Ody oraz jej synów, a w rezultacie przejęcie pełni władzy w państwie[15]. Doprowadziło to do chwilowego oziębienia w stosunkach polsko-niemieckich, które jednak trwało zaledwie kilka lat. Do ponownego zbliżenia doszło w efekcie dalszych problemów na Połabiu. Cesarz walczący ze Słowianami i zagrożony wojną domową z Sasami potrzebował silnego sojusznika, jakim mógł zostać Bolesław Chrobry. Przywrócenie dobrych relacji wynikało także z forsowanego przez Ottona III projektu utworzenia uniwersalistycznego cesarstwa chrześcijańskiego, w którego skład wejść miała na równorzędnych zasadach także Polska (Sclavinia).

Projekt ten pozwolił wzmocnić pozycję Polski. Bezpośrednim przyczynkiem do tego była męczeńska śmierć biskupa Wojciecha, który zginął podczas misji chrystianizacyjnej wśród Prusów w 997. Jego rychła kanonizacja pozwoliła Chrobremu rozpocząć starania o utworzenie w Polsce niezależnej organizacji kościelnej. Przy poparciu cesarza synody rzymskie w latach 998-999 rozpatrzyły tę sprawę i wyświęciły brata św. Wojciecha, Radzima Gaudentego na arcybiskupa św. Wojciecha. W roku następnym Otton III przybył z pielgrzymką do gnieźnieńskiego grobu męczennika. Na tzw. zjeździe gnieźnieńskim doszło do wymiany podarunków i symbolicznego nałożenia Bolesławowi diademu na głowę przez cesarza. Utworzono także niezależną, polską organizację kościelną z arcybiskupstwem w Gnieźnie i trzema sufraganiami: w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu. Poza archidiecezją pozostało biskupstwo poznańskie Ungera, który dożywotnio miał zachować niezależność, jako biskup bezpośrednio podporządkowany stolicy apostolskiej. Bolesław wprawdzie nie został (wbrew twierdzeniu późniejszego kronikarza Galla Anonima) zapewne koronowany na króla[16], uzyskał jednak królewskie uprawnienie inwestytury biskupiej. Możliwe również, że wręczenie mu przez cesarza kopii włóczni św. Maurycego stanowiło symbol zwolnienia Polski od zależności trybutarnej[17].

Dobre relacje załamały się po niespodziewanej śmierci młodego cesarza w 1002 roku. Bolesław wykorzystał wewnętrzne walki w Rzeszy i zajął ważny rejon przedpola Odry: Miśnię, Milsko i Łużyce. Kiedy władzę w Niemczech ostatecznie przejął Henryk II, zaakceptował on zdobycze Chrobrego, przekazując mu je na zasadzie lenna. Jedynie Miśnię oddał we władanie sprzymierzonemu z księciem polskim margrabiemu Guncelinowi. Relacje zostały unormowane, jednak zorganizowanie nieudanego zamachu na życie Bolesława przywróciło ryzyko konfliktu. Do wojny nie doszło, a książę Polski przystąpił do interwencji w Czechach, gdzie w 1003 zmarł książę Władywoj. Chrobry na tronie osadził wcześniej wygnanego Bolesława III Rudego. Prawdopodobnie na prośby opozycji czeskiej w tym samym roku raz jeszcze wmieszał się w sprawy czeskie – oślepił Bolesława Rudego, a następnie sam objął tron w Pradze. Nagły wzrost pozycji władcy Polski zaniepokoił Henryka II, szczególnie gdy Bolesław Chrobry odmówił złożenia hołdu lennego z Czech.

"Koronacja pierwszego króla Polski" Jana Matejki

W 1003 Chrobry sam rozpoczął wojnę, atakując Miśnię. Henryk odpowiedział wyprawą zbrojną w roku następnym. Pierwsza ofensywa nie odniosła skutku, ale już na jesieni władca Rzeszy zaatakował Czechy i obalił władzę Bolesława w tym państwie. Przy Polsce pozostały Morawy i Słowacja[18]. Następnie Henryk zdobył Milsko, a w 1005 dotarł ze swoimi wojskami aż pod Poznań. Wtedy też zawarto układ pokojowy, na mocy którego Bolesław prawdopodobnie zrzekł się Milska i Łużyc. Henryk wkrótce wypowiedział rozejm, w efekcie czego Bolesław Chrobry w 1007 najechał ziemie arcybiskupstwa magdeburskiego. Następnie bez większych problemów odzyskał Budziszyn. Kontrofensywa Henryka ruszyła dopiero w 1010, nie przyniosła jednak żadnych skutków poza miejscowymi zniszczeniami na Śląsku. W 1012 zawarto pokój na pięć lat. Bolesław złamał jego postanowienia i najechał ponownie Łużyce, jednak mimo to w 1013 doszło do porozumienia. Władca Polski złożył hołd Henrykowi, w zamian najprawdopodobniej otrzymując w lenno Milsko i Łużyce, a także pomoc zbrojną w wyprawie na Ruś. Wyprawa ta wyruszyła wkrótce po unormowaniu stosunków z Niemcami, nie są jednak znane jej skutki. W 1015 ponownie wybuchła wojna między cesarzem i Bolesławem Chrobrym. Polski władca odmówił wsparcia wyprawy Henryka do Italii, a także podjął próby spiskowania przeciw niemu z księciem czeskim. Doprowadziło to do cesarskiej interwencji w Polsce, która jednak zakończyła się niepowodzeniem. Henryk II zaatakował Bolesława raz jeszcze w 1017 – ponownie nie odnosząc sukcesu. W 1018 zawarto ostatecznie pokój w Budziszynie. Ostatecznym zwycięzcą konfliktu okazał się Bolesław, który zapewne zachował Milsko i Łużyce, już nie jako lenno ale swoją własność.

Wkrótce po zawarciu pokoju w Budziszynie, Bolesław ponownie najechał Ruś, tym razem w obronie praw księcia Świętopełka do tronu. W efekcie najazdu splądrował Kijów, wywożąc z niego liczne łupy. W 1024 zmarł Henryk II, a Bolesław wykorzystał zmiany w Niemczech na swoją korzyść i 18 kwietnia 1025 został koronowany na króla. Być może koronacji tej arcybiskup gnieźnieński dokonał na rozkaz królewski, bez zgody ze strony stolicy apostolskiej[19]. Wskazuje na to brak zachowanej bulli papieskiej zezwalającej na koronację oraz liczne oskarżenia ze strony kronikarzy i rocznikarzy niemieckich. W kilka miesięcy później Bolesław zmarł. Pozostawił synom państwo powiększone o Milsko, Łużyce, Morawy, Słowację i Grody Czerwieńskie. Utracił istotne dla wymiany handlowej Pomorze Zachodnie, które usamodzielniło się podczas walk z Niemcami. Za jego rządów Polska zyskała też silną pozycję polityczną – stała się liczącym państwem europejskim z niezależną prowincją kościelną, dzięki koronacji wyniesionym do równorzędnej z innymi królestwami chrześcijańskimi pozycji. Z drugiej strony, agresywna polityka pierwszego króla Polski pozostawiła dziedzictwo konfliktów zewnętrznych jak i była źródłem obciążeń nakładanych na mieszkańców kraju, wiodących do wyczerpania jego zasobów ekonomicznych. Zainicjowane w ten sposób destruktywne procesy już niedługo zachwiały wczesnopiastowską monarchią.

Pierwsze panowanie Mieszka II Lamberta (1025-1031)

Księżna Matylda wręcza księgę liturgiczną Mieszkowi II

Mieszko II przejął władzę po ojcu, po czym prawdopodobnie wygnał z kraju dwóch swoich braci. Następnie jeszcze w 1025 roku koronował się na króla Polski. Być może ponownie była to koronacja bezprawna. Mieszko II starał się kontynuować ekspansjonistyczną politykę Bolesława Chrobrego. Przystąpił do opozycji niemieckiej skupionej wokół księcia szwabskiego Ernesta II i Fryderyka lotaryńskiego i w 1028 dokonał niszczycielskiego najazdu na Saksonię. Cesarz rzymski Konrad II odpowiedział rok później wyprawą odwetową na Milsko i Łużyce, która jednak nie odniosła rezultatu. Prawdopodobnie w tym samym czasie książę czeski Udalryk (Oldrzych) zajął Morawy[20] i Słowację[21]. Być może Mieszko raz jeszcze najechał Saksonię w 1030. Jeśli nawet doszło do tego ataku, to był on już ostatnią akcją zaczepną polskiego króla. W tym samym roku książę ruski Jarosław Mądry zajął Bełz, a przy współudziale braci Mieszka, Ottona i Bezpryma doszło do zmontowania koalicji niemiecko-ruskiej. Wspólna, koncentryczna ofensywa doprowadziła do upadku władzy królewskiej w Polsce. Najpierw od państwa odpadły Łużyce i Milsko, a następnie Grody Czerwieńskie. Mieszko II zbiegł z kraju do Czech, gdzie został pojmany i okaleczony, a władzę w Polsce przejął Bezprym.

Okres rządów Bezpryma i ponownej władzy Mieszka II (1031-1034)

Bezprym prawdopodobnie przejął władzę dzięki oddziałowi zbrojnych uzyskanemu od księcia Jarosława (bezpośrednia interwencja wojsk Jarosława w centralnych prowincjach kraju, mająca na celu osadzenie nowego księcia na tronie, nie znajduje jednak potwierdzenia źródłowego). Być może wykorzystał hasła antykościelne i antypaństwowe, które pozwoliły mu zyskać zwolenników wśród społeczeństwa przymuszanego do wysokich świadczeń na rzecz administracji, armii i Kościoła. Niektórzy historycy przyjmują, że mógł on nawet stanąć na czele reakcji pogańskiej[22], co według części koncepcji mogło być z kolei przyczyną pominięcia jego osoby przez kronikarzy polskich[23]. Po przejęciu władzy Bezprym odesłał Konradowi II polskie insygnia koronacyjne, tym samym rezygnując z korony królewskiej i uznając prymat cesarza. Następnie rozpoczął okres brutalnych rządów, wymierzonych zapewne przede wszystkim w tę część elit, która wciąż popierała obalonego króla. Po kilku miesiącach Bezpryma zamordowano prawdopodobnie z inicjatywy jego dwóch braci.

Mieszko tymczasem po zbiegnięciu do Czech został uwięziony przez księcia Udalryka i wykastrowany. Miało to być karą za oślepienie przez Bolesława Chrobrego księcia czeskiego Bolesława III Rudego. Udalryk zwolnił Mieszka dopiero po śmierci Bezpryma, księciu nie udało się jednak odzyskać pełni władzy. Zagrożony interwencją cesarską zgodził się w 1032 w Merseburgu na podział państwa między trzech ubiegających się o tron pretendentów: siebie, Ottona Bolesławowica i Dytryka[24], który był synem jednego z braci Bolesława Chrobrego. Mieszko otrzymał prawdopodobnie Małopolskę i Mazowsze, Otto Śląsk, natomiast Dytryk Wielkopolskę[25]. Inna propozycja podziału zakłada, że Mieszkowi przypadła stołeczna Wielkopolska, a pozostałe dzielnice przejęli Otto i Dytryk[26]. Dodatkowo dotychczasowy król zrzekł się korony i swojego tytułu. Dopiero po śmierci Ottona w 1033 Mieszko przejął jego dzielnicę, a następnie wygnał Dytryka i ponownie zjednoczył państwo Piastów. Zmarł w rok później w osłabionym i okrojonym terytorialnie kraju.

Pierwsze panowanie Kazimierza Odnowiciela i kryzys państwa (1034-1039)

Kazimierz Odnowiciel według Jana Matejki

Jedynym następcą tronu był książę Kazimierz, co zapobiegło kolejnym walkom dynastycznym. Przejął on władzę w bardzo niekorzystnej sytuacji, kiedy państwo było zdezorganizowane, a Mazowsze całkowicie się usamodzielniło pod rządami dawnego cześnika Miecława[27]. O pierwszym panowaniu Kazimierza wiadomo bardzo niewiele. Z relacji Galla Anonima wynika, że Kazimierz nie był w stanie opanować separatyzmu mazowieckiego. Być może przykład Miecława skłonił do buntu również innych wielmożów. Około 1037[28] doszło do wystąpień możnowładczych, w efekcie których książę zmuszony został do opuszczenia kraju. Po raz pierwszy państwo polskie pozbawione zostało monarchii panującej, co sprawiło że stało się ono łatwym celem dla sąsiadów. Sytuację wykorzystał książę czeski Brzetysław I, który w 1038[29] najechał Małopolskę, prawdopodobnie splądrował Kraków, zajął główne grody Wielkopolski i zniszczył katedrę gnieźnieńską, zabierając zarówno bogate wyposażenie jak i relikwie świętego Wojciecha i Pięciu Braci Męczenników. Najazd doprowadził do upadku administracji kościelnej. Rozkładowi uległy także struktury wojskowe i administracyjne, nie jest jednak jasne, na ile doszło do anarchii, a na ile do wytworzenia się systemu rządów możnowładczych. Załamanie się systemu władzy zwierzchniej doprowadziło też przypuszczalnie do usamodzielnienia się Pomorza Wschodniego, choć region ten mógł uzyskać niezależność już za poprzedniego kryzysu związanego z panowaniem Bezpryma.

Niewyjaśnione pozostaje także to, jaki związek z kryzysem rządów Kazimierza mogła mieć wspomniana już reakcja pogańska. Zaburzenia o charakterze antyreligijnym w Polsce wspominane są niezależnie przez źródła niemieckie, czeskie i ruskie, a także Kronikę Polską Galla Anonima. Ze względu na spore rozbieżności w datacji wydarzeń, nie jest możliwe bezsporne określenie kiedy dokładnie do nich doszło. Tradycyjnie w historiografii reakcję wiązano z upadkiem rządów Kazimierza (lata 1034-1038)[30] lub najazdem Brzetysława (po 1038), który mógł poprzez zniszczenie głównych ośrodków nowej wiary rozbudzić w społeczeństwie antychrześcijańskie nastroje[31]. Ostatnio spore poparcie zyskała także wspomniana już koncepcja, przenosząca zaburzenia na tle religijnym na okres rządów Bezpryma (1031). Szerszego poparcia nie zyskała natomiast hipoteza, zgodnie z którą do pierwszych zaburzeń miało dojść wcześniej, już za rządów Bolesława Chrobrego (1022)[32].

Kazimierz opuścił kraj i zbiegł na Węgry, gdzie został prawdopodobnie uwięziony przez króla Stefana. Dopiero po jego śmierci udał się do Niemiec. Wykorzystał przygotowania cesarza Konrada II[33] do wojny z Brzetysławem i przy jego wsparciu wojskowym w 1039 powrócił do Polski.

Drugie panowanie Kazimierza Odnowiciela (1039-1058)

Polska za panowania Kazimierza I Odnowiciela

Kazimierz powrócił do Polski ze zbrojną eskortą 500 rycerzy niemieckich. Przypuszcza się, że uzyskał poparcie możnowładztwa, które zrozumiało konieczność istnienia władzy centralnej. Ze względu na zniszczenia poczynione przez Brzetysława w Wielkopolsce Kazimierz przeniósł prawdopodobnie swoją główną siedzibę do Krakowa. Zapoczątkowało to prymat Krakowa, który od czasów Kazimierza przez wielu historyków określany jest mianem stolicy państwa[34]. Następnie przystąpił do walk z księciem czeskim mających na celu odzyskanie Śląska, utraconego w efekcie najazdów w 1038 roku. Wpierw działał przy wsparciu cesarskim, następnie zaś samodzielnie. Czterokrotnie najeżdżał Śląsk, aż w końcu terytorium to zostało mu przyznane w 1054 w zamian za płacony corocznie władcy Czech trybut w wysokości 500 grzywien srebra i 30 grzywien złota. Równocześnie z walkami w Czechach Kazimierz prowadził kampanię mającą na celu odzyskanie Mazowsza. Prawdopodobnie w 1047[35] przy wsparciu księcia ruskiego Jarosława Mądrego pokonał Miecława i ponownie przyłączył zbuntowaną prowincję do Polski. Książę próbował także podporządkować sobie Pomorze, działania te jednak zapewne nie doprowadziły do przywrócenia polskiej zwierzchności nad tym obszarem[36].

Książę przyczynił się również do odbudowy organizacji kościelnej. Wykorzystał zapewne fakt, że jego wuj Herman był arcybiskupem Kolonii. Źródłem kadr kapłańskich mógł być także klasztor w Brauweiler, rodzinna fundacja Ezzona i Matyldy, rodziców Rychezy. Prawdopodobnie wraz z księciem przybył do polski Aron, późniejszy biskup krakowski wyposażony przez papieża dodatkowo w paliusz – symbol uprawnień arcybiskupich. Rozpoczął on dzieło rekonstrukcji stałej organizacji kościelnej po zaburzeniach lat 30. Działania jego niewątpliwie utrudniała szczególnie drażliwa sytuacja na Śląsku. Przypuszczalnie papież Leon IX na początku lat 50. ponownie ustanowił tu biskupstwo, ale podporządkował je metropolii w Magdeburgu, a nie w Gnieźnie[37]. Z Kazimierzem łączy się też m.in. fundację opactwa benedyktyńskiego w Tyńcu, przez tradycję datowaną na rok 1044.

Kazimierz zmarł w 1058, przekazując synom państwo o odtworzonych strukturach władzy, a także znacznie szerszym niż w roku 1034 zasięgu terytorialnym. Składały się na nie Wielkopolska, Kujawy, Małopolska, Mazowsze i Śląsk. Poza granicami pozostała południowo-wschodnia część Śląska, a także Pomorze, Milsko, Łużyce i Grody Czerwieńskie.

Panowanie Bolesława Szczodrego (Śmiałego) (1058-1079)

Bolesław II Szczodry według Jana Matejki

Po śmierci Kazimierza władzę zwierzchnią objął jego najstarszy syn, Bolesław. Swoje dzielnice otrzymali prawdopodobnie także dwaj bracia nowego księcia: Władysław Herman Mazowsze, natomiast Mieszko Kujawy z Kruszwicą[38]. Bolesław w pierwszych latach panowania kontynuował ostrożną politykę swojego ojca, jednak już około 1060 przystąpił do walk ze swoim południowym sąsiadem. Pierwszy najazd na Czechy zakończył się porażką, a spór zażegnano poprzez małżeństwo siostry księcia Świętosławy z Wratysławem II. Stosunki ponownie pogorszyły się w efekcie konfliktu dynastycznego na Węgrzech. Po śmierci związanego z Polską króla Beli I doszło do walk między popieranym przez cesarstwo i Czechy Salomonem oraz jego braćmi stryjecznymi Gejzą I i Władysławem I. Bolesław początkowo nie zdecydował się na bezpośrednią interwencję, jednak narastający konflikt z Czechami doprowadził do zaprzestania płacenia trybutu ze Śląska i trwających latami wzajemnych najazdów polsko-czeskich. Książę Polski zignorował próby dyplomatycznego rozwiązania konfliktu przez władcę Niemiec Henryka IV, co skłoniło cesarza do zorganizowania wyprawy na państwo Piastów. Kampania ostatecznie nie doszła do skutku, ponieważ w Rzeszy w 1073 wybuchło powstanie saskie. W tej sytuacji Bolesław mógł pozwolić sobie na większą swobodę w stosunkach z sąsiadami. Na węgierskim tronie osadził Gejzę I, zorganizował także dwie wyprawy na Ruś w obronie księcia Izjasława. Władca ten dzięki polskiej interwencji w 1069 odzyskał tron, został jednak wygnany w cztery lata później. Bolesław odmówił ponownej pomocy, ale zmienił zdanie, zapewne ulegając prośbie papieża i w 1076 raz jeszcze osadził Izjasława na tronie.

Kontakty ze stolicą apostolską nie ograniczyły się do spraw ruskich. Wobec sporu o inwestyturę między Henrykiem IV i Grzegorzem VII książę Polski opowiedział się po stronie papieża. Umożliwiło mu to odtworzenie organizacji kościelnej w latach 1075–1076 i koronację 25 grudnia 1076.

Stan polskiego kościoła w 1075 znany jest dzięki zachowanemu listowi Grzegorza VII skierowanemu do księcia Polski. Biskupi mieli być nieliczni i pozbawieni stałych siedzib. Misję naprawy tej sytuacji powierzono legatom papieskim, którzy prawdopodobnie zwołali na przełomie 1075/1076 specjalny synod, być może z udziałem biskupów saskich. Nowy podział zakładał istnienie metropolii gnieźnieńskiej z czterema sufraganiami: krakowską, wrocławską, poznańską i płocką. Na arcybiskupa ordynowany został Bogumił.

Silnej pozycji króla zagroził konflikt z biskupem krakowskim Stanisławem ze Szczepanowa. Spór zapewne miał głębsze podłoże niż osobista niesubordynacja duchownego, choć ze względu na skąpość relacji źródłowych nie jest możliwe jego odtworzenie. Być może podczas wyprawy Bolesława na Ruś w kraju doszło do zaburzeń społecznych w majątkach rycerskich. W efekcie część wojów króla polskiego zdezerterowała, wróciła do Polski i rozpoczęła tłumienie buntów. Represje dotknąć miały nie tylko ludność z majątków rycerskich, ale także współpracujących z nią wolnych poddanych króla. Brutalne działanie rycerzy, jak i sama dezercja z wyprawy wojennej miały skłonić władcę do gwałtownej reakcji. Wobec rozpalającego się konfliktu prawdopodobnie uaktywniła się opozycja możnowładcza, której przedstawicielem lub nawet przywódcą miał być Stanisław ze Szczepanowa. Prawdopodobnie stanął on po stronie rycerzy, a może nawet zagroził królowi klątwą. W odpowiedzi Bolesław miał go skazać za zdradę na obcięcie członków. Według późniejszej tradycji zawartej w kronice Wincentego Kadłubka nie doszło do formalnej egzekucji, lecz mordu dokonanego osobiście przez władcę. Ta wersja wydarzeń choć mało realna nie jest wykluczana przez dzisiejszych historyków[39]. Po śmierci Stanisława zapewne wybuchł bunt możnowładczy, który zmusił Bolesława do ucieczki z kraju i udania się na Węgry[40]. Niejasny jest udział w rebelii brata księcia, Władysława Hermana. W starszej historiografii jego postać często łączono bezpośrednio z opozycjonistami. Dzisiaj przyjmuje się raczej, że przejął on władze dopiero po obaleniu Bolesława, z namowy elit do których mógł należeć m.in. późniejszy wojewoda Sieciech[41].

Bolesław udając się na Węgry, zapewne planował uzyskać pomoc wojskową od króla Władysława, którego brata i poprzednika sam osadził na węgierskim tronie. Nie udało mu się jednak przekonać Władysława do interwencji, a wkrótce zmarł w niejasnych okolicznościach.Najprawdopodobniej został otruty[potrzebne źródło].

Panowanie Władysława Hermana (1079-1102)

Władysław I Herman

Władysław Herman zdecydował się przejąć władzę w państwie prawdopodobnie dopiero po śmierci Bolesława, czyli w 1081 lub 1082 roku[42]. Od początku prowadził ostrożną politykę, dbając o dobre kontakty z Czechami i Węgrami. Zrezygnował także z korony i przystąpił do obozu cesarskiego. Od momentu objęcia tronu posiadał słabą pozycję w państwie, a realna władza należała do jego palatyna, Sieciecha z rodu Toporczyków. Prawdopodobnie to on zdecydował o otruciu syna Bolesława Śmiałego, Mieszka i wysłaniu do męskiego klasztoru pierwszego syna Władysława Hermana, Zbigniewa, który według relacji Galla Anonima miał pochodzić z nieprawego łoża. Poparcie zyskał dzięki wyprawom na Pomorze Gdańskie w 1090, które miały pozwolić na przyłączenie tego terytorium do państwa Piastów. Wojna zakończyła się jednak niepowodzeniem, co podkopało pozycję palatyna. Jego wrogowie zbiegli do Czech, gdzie zyskali poparcie Brzetysława II, a następnie uwolnili księcia Zbigniewa. W tym samym czasie (około 1092) polski władca zaprzestał płacenia trybutu z Śląska.

Pieczęć Władysława Hermana

W 1093 z inspiracji emigrantów doszło do buntu na Śląsku. Tamtejszy komes Magnus podporządkował się Zbigniewowi. Równocześnie doszło do najazdu czeskiego. Brzetysław złupił Śląsk i opanował ziemię kłodzką. Władysław Herman zmuszony został do rozpoczęcia wojny domowej, mającej na celu przywrócenie jedności kraju. Po pierwsze wznowił płacenie trybutu, tym samym normując stosunki z Czechami. Brzetysław II w zamian przekazał ziemię kłodzką jako lenno małoletniemu synowi Władysława, Bolesławowi Krzywoustemu. Władca Polski następnie zaplanował atak na buntowników przy wsparciu wojsk węgierskich. Węgrzy jednak ostatecznie nie tylko nie udzielili księciu pomocy, ale nawet podjęli nieudaną próbę porwania Władysława i Sieciecha[43]. Polskie rycerstwo odmówiło samotnej walki, przez co książę został zmuszony do ugody z opozycjonistami. Uznał prawa Zbigniewa i przekazał mu w zarząd Śląsk. Z decyzją tą nie zgodził się Sieciech. Pozyskał on część możnych śląskich i zaatakował Zbigniewa. Następnie pokonał buntowników i uwięził księcia. Wprawdzie odniósł zwycięstwo, jednak jego pozycja została znacznie osłabiona. Bunt zakończył się w latach 1093-1096.

Pod wpływem opozycji, skupionej przypuszczalnie wokół konkurującego z Toporczykami możnego rodu Awdańców i Kościoła, w 1097 Władysław Herman przywrócił do łask księcia Zbigniewa, a następnie powierzył obydwu synom dowództwo nad wojskiem mającym zaatakować Pomorze. Do wyprawy nie doszło, bowiem bracia wspólnie wystąpili przeciw ojcu i Sieciechowi. Zagrożony Władysław zgodził się na podział państwa – Śląsk przekazał Bolesławowi, Wielkopolskę Zbigniewowi, sam natomiast zachował Małopolskę i Mazowsze. Sytuacja ta nie zadowoliła braci, szczególnie, że Władysław (a w rzeczywistości Sieciech) zachował prawo mianowania naczelników grodowych, a Bolesławowi przydzielono mającego kontrolować jego działania opiekuna. W efekcie walki wznowiono i trwały one do 1100 lub 1101 roku, kiedy ostatecznie obalono Sieciecha. Wkrótce kresu dobiegły także rządy Władysława Hermana, który zmarł w 1102.

Wspólne rządy Bolesława Krzywoustego i Zbigniewa (1102-1107)

Zbigniew...
...i jego brat Bolesław
Wojna Polsko-Niemiecka 1109.png

Po śmierci Władysława Hermana powstały dwa państwa, których władcy posiadali równą pozycję: wielkopolsko-mazowieckie Zbigniewa i małopolsko-śląskie Bolesława. Wprawdzie Zbigniew ze względu na starszeństwo był prawdopodobnie formalnie władcą nadrzędnym[44], jednak nawet jeśli, to Bolesław od początku nie uznawał tego faktu. Bracia prowadzili niezależną politykę zagraniczną, a brak jasnego rozstrzygnięcia kwestii zwierzchnictwa sprawiał, że konflikt między nimi był jedynie sprawą czasu. Sporną kwestią pozostawała przede wszystkim polityka pomorska. Zbigniew przejawiał pokojowe zamiary wobec północnego sąsiada, podczas gdy Bolesław zorganizował 5 łupieżczych wypraw na Pomorzan. Najazdy odwetowe dotykały jedynie państwa Zbigniewa. W tej sytuacji Zbigniew szukał porozumienia z Czechami, mającego dać mu możliwość szachowania brata. Bolesław zdecydował się tymczasem na zbliżenie z Rusią i Węgrami, a następnie w 1105 wraz z królem węgierskim Kolomanem najechał Czechy. Przez pierwsze lata konflikt między braćmi ograniczał się właśnie do montowania koalicji i walki z sojusznikami konkurenta. Zarazem około 1106 bracia zawarli układ, według którego mieli prowadzić wspólną politykę zagraniczną i nie wchodzić przeciw sobie w sojusze. Umowa ta okazała się bardzo nietrwała, choć nie jest jasne, który z władców jako pierwszy otwarcie wystąpił przeciwko bratu. Według czeskiej Kroniki Kosmasa był to Zbigniew, który już w 1103 podniósł broń przeciw Bolesławowi, bezskutecznie starając się o wsparcie czeskie. Gall Anonim przypisywał natomiast inicjatywę Bolesławowi, który jako syn z prawego łoża[45] poczuwał się do bycia przyrodzonym władcą całej Polski.

W 1106 udało mu się rozbić sojusz Zbigniewa z księciem czeskim Borzywojem II. Wykorzystał ten sukces i zaatakował brata, oskarżając go o potajemne kontakty z Czechami. Bez większych problemów zajął Wielkopolskę, a następnie Mazowsze. Przejął władzę zwierzchnią w państwie, a bratu nadał jedynie Mazowsze jako lenno.

Samodzielne panowanie Bolesława Krzywoustego (1107-1138)

W 1107 Bolesław zorganizował kolejną wyprawę łupieżczą na Pomorze, której swoim wojskiem nie wsparł Zbigniew. Krzywousty wykorzystał to jako pretekst do odebrania bratu lenna. Zimą na przełomie 1107 i 1108 z pomocą Rusinów i Węgrów pokonał Zbigniewa i wygnał go z kraju. Od tego czasu mógł prowadzić w pełni niezależną politykę. Zdecydował się na bliską współpracę z Węgrami i powrót do obozu antycesarskiego. Nawiązał kontakty z opozycją w Rzeszy, a także podjął nieudaną próbę osadzenia na tronie czeskim wygnanego księcia Borzywoja II. W tym samym czasie doszło do najazdu niemiecko-czeskiego na Węgry. Atak Bolesława na Czechy osłabił możliwości tej koalicji, co pozwoliło królowi Kolomanowi zawrzeć pokój z Niemcami. Prawdopodobnie jego warunkiem było odstąpienie Węgrów od sojuszu z Polską. W efekcie Bolesław utracił sojusznika, co w 1109 wykorzystał król niemiecki Henryk V, w obronie praw Zbigniewa atakując jego państwo. Rzeczywistym powodem najazdu był prawdopodobnie wspomniany atak Bolesława na Czechy, który Henryk uznał za wrogą wobec siebie akcję. Interwencja w Polsce zakończyła się porażką, a Niemcy mimo wykorzystania machin oblężniczych nie zdobyli żadnego z ważnych grodów polskich. Około 10 000 żołnierzy niemieckich w marszu przez Śląsk minęło kolejno Bytom nad Odrą, Głogów i Wrocław, nie zajmując żadnego z nich. Bolesław unikał wydania walnej bitwy, zamiast tego dążąc do wyniszczenia armii i morale wroga poprzez męczące ataki na odłączające się oddziały, służby zaopatrzenia itd. Metoda ta przyniosła skutki i Henryk V zawrócił, nie dotarłszy nawet do Górnego Śląska.

W 1110 Krzywousty podjął kolejną nieudaną interwencję w Czechach. Wprawdzie pokonał wojsko czeskie nad Trutiną, nie osadził jednak na tronie swojego pretendenta, Sobiesława. Prawdopodobnie nie chciał zadrażniać stosunków z Henrykiem V. W 1111 zawarto rozejm, w myśl którego Sobiesław powrócił do Czech, a Zbigniew do Polski. Bolesław mimo obietnicy przyjęcia brata, kazał go pojmać i oślepić, w efekcie czego Zbigniew zmarł. Książę zmuszony został do odbycia pokutnych pielgrzymek do Gniezna i na Węgry, jednak jego władza została umocniona dzięki wyeliminowaniu ewentualnego konkurenta.

Stosunki z Niemcami i Czechami unormowano, co pozwoliło Bolesławowi rozpocząć walki o Pomorze. Wyprawy na nie trwały wprawdzie już od 1102, jednak dotąd miały jedynie charakter łupieżczy. Po 1109 Bolesław rozpoczął wojnę, mającą na celu podbój regionu. Do 1119 zajął Pomorze Gdańskie, a w 1121 zhołdował Pomorze Zachodnie. Następnie skierował swoją uwagę na Węgry, gdzie zmarł król Stefan II. W 1131 książę polski przystąpił do interwencji w obronie praw do tronu Borysa, domniemanego syna Kolomana I. Akcja zakończyła się porażką – wojska Bolesława rozbito, a następnie książę czeski Sobiesław najechał Śląsk, dokonując wielkich zniszczeń. Nieudana wyprawa na Węgry wpędziła Bolesława w izolację polityczną. W 1134 zdecydował się zrezygnować z polityki węgierskiej. Początek lat 30. oprócz kryzysu polityki zagranicznej przyniósł także załamanie polityki kościelnej, dotąd prowadzonej ze sporymi sukcesami. W 1124 utworzono trzy nowe biskupstwa: lubuskie, kruszwickie i włocławskie, z czego dwa ostatnie zostały wkrótce połączone. Od 1123 trwała też akcja chrystianizacyjna na Pomorzu, prowadzona najpierw przez Bernarda Hiszpana, a po jego niepowodzeniu przez Ottona z Bambergu, który rozpoczął także przygotowania do utworzenia na Pomorzu organizacji diecezjalnej. Ze względu na możliwy konflikt interesów zaplanowano utworzenie dwóch biskupstw – podlegającego Magdeburgowi ze stolicą w Szczecinie i podporządkowanego Gnieznu w Wolinie. Obsadzeniu stolic biskupich przeszkodził nowy rozłam w kościele – schizma Anakleta II. W sporze między tym antypapieżem, a popieranym przez króla niemieckiego Lotara III Innocentym II książę polski stanął po stronie Anakleta. Doprowadził to do tragicznych skutków, kiedy znaczną przewagę uzyskał Innocenty. W 1131 przekazał on biskupstwo poznańskie archidiecezji magdeburskiej, a w 1133 podporządkował jej wszystkie polskie biskupstwa.

Ten kryzys, jak i porażki w polityce zagranicznej i polityczne osamotnienie skłoniły Bolesława do podporządkowania się cesarzowi. 15 sierpnia 1135 złożył mu hołd lenny (na zjeździe w Merseburgu) i zgodził się płacić trybut z Pomorza i Rugii[46][47]. W kolejnych latach dzięki przystąpieniu do obozu cesarskiego unormowano także stosunki z Czechami i Rusią. Niezależność odzyskała także polska organizacja kościelna (bulla protekcyjna (łac.) "Ex comisso nobis a Deo" z 1136). Umożliwiło to ostateczne poparcie Innocentego II, a także śmierć cieszącego się wielkimi wpływami arcybiskupa Magdeburga, Norberta z Xanten.

Bolesław zmarł w 1138. Na mocy ustawy sukcesyjnej podzielił państwo pomiędzy swoich synów, wprowadzając zasadę senioratu, według której władzę mieli obejmować kolejno najstarsi przedstawiciele rodu. Prawdopodobnie chciał w ten sposób stworzyć jasne zasady, które pozwoliłyby uniknąć walk o sukcesję, podobnych do tych, jakie Bolesław prowadził ze Zbigniewem. Jeśli taki był plan władcy, to nie odniósł on zamierzonego skutku. Ustawa sukcesyjna doprowadziła do licznych wojen wewnętrznych i trwającego do początków XIV wieku rozbicia dzielnicowego Polski. Niektórzy badacze wskazują na inne możliwe przyczyny uporządkowania sprawy następstwa władzy zwierzchniej – m.in. rosnące dążenia decentralizacyjne możnych[48] i chęć zabezpieczenia praw do tronu synów z drugiego małżeństwa. Istnieje także grupa historyków negująca znaczenie tego aktu i wskazująca na wcześniejsze, w większości domniemane podziały władzy pomiędzy większą liczbę członków dynastii[49]. Badacze Ci początki rozbicia dzielnicowego datują dopiero na schyłek XII wieku[50]. Niekiedy z ustawą sukcesyjną łączy się szybko stłumiony bunt wojewody Skarbimira z 1117, który mógł być przejawem wspomnianych wyżej dążeń kręgów możnowładczych.

Przypisy

  1. Biskupstwo w Pradze dla porównania uzyskało status archidiecezji w roku 1344
  2. Jest to tak zwana koncepcja allochtonistyczna, która sformułowana została już w XIX w., była silnie propagowana w okresie międzywojennym przez badaczy niemieckich, a współczesnym najbardziej znanym jej wyrazicielem był Kazimierz Godłowski (Z badań nad zagadnieniem rozprzestrzeniania Słowian w V-VII w. n.e., Kraków 1979). Najwięcej argumentów przemawiających za tą koncepcją przedstawił współcześnie prof. Michał Parczewski z Uniwersytetu Jagiellońskiego, uczeń i współpracownik Kazimierza Godłowskiego. Oprócz argumentów archeologicznych, hipoteza ta opiera się na informacjach podawanych przez źródła pisane, a mianowicie na przekazie Jordanesa z połowy VI w., który podaje, że zachodnia granica zasięgu Sklawenów (Słowian) to tereny w rejonie (górnej) Wiskli (Wisły). Przeciwna, aktualnie wspierana przez mniej liczną grupę badaczy, koncepcja autochtoniczna zakładała stałe, trwające od starożytności osadnictwo przodków Polaków na części dzisiejszych ziem Polski. Jej gorącym zwolennikiem był m.in. Józef Kostrzewski (Zagadnienie ciągłości zaludnienia ziem polskich w pradziejach, Poznań 1961) i jego uczniowie, tacy jak profesorowie Konrad Jażdżewski, Zdzisław Rajewski czy Witold Hensel. Współcześnie wyrazicielami tej koncepcji są przede wszystkim profesorowie Lech Leciejewicz i Zofia Kurnatowska. Bibliografię zagadnienia od Kostrzewskiego do Godłowskiego podaje J. Wyrozumski w Historia Polski do roku 1505, s. 44-48 i 63. Skrótową prezentację obydwu koncepcji przedstawił J. Strzelczyk w Od Prasłowian do Polaków, s. 1-37. Z nowszych prac zob. też: Kaczanowski P., Kozłowski J. Najdawniejsze dzieje ziem polskich, s. 325-352.
  3. Alternatywna koncepcja uznaje za "ojcowiznę" Piastów i pierwotne centrum ich państwa zespół grodowy w okolicach Kalisza (Kurnatowska Z. Wielkopolska w X wieku i formowanie się państwa polskiego [w:] Ziemie polskie w X wieku..., s. 99-111).
  4. Ze względu na brak szerszych źródeł pisanych i niejasność źródeł archeologicznych, nie jest możliwe bezsporne określenie relacji między państwem Wiślan i Wielkimi Morawami, a następnie Czechami. Według większości dzisiejszych historyków pierwsze nigdy nie opanowały terytorium na północ od Karpat, choć badania archeologiczne sugerują, że takie próby mogły być podejmowane. Supremacja Czech nad państwem Wiślan jest przyjmowana jako znacznie pewniejsza, choć przeważa twierdzenie, że miała ona charakter nominalny i mogła ograniczać się do bardzo małego terytorium, być może jedynie grodu krakowskiego i jego okolicy (zob. m.in. Dąbrowski J. Studia nad początkami państwa polskiego; Buko A. Małopolska "czeska" i "Małopolska "polańska" [w:] Ziemie polskie w X wieku..., s. 143-152).
  5. Wcześniej na miejscu Gniezna znajdowała się nieufortyfikowana osada, prawdopodobnie pełniąca ważną rolę religijną
  6. Puszcze nadnoteckie zabezpieczały państwo Polan przed częstymi najazdami z północy, choć badania archeologiczne poświadczają, że mogło dochodzić do sporadycznych wypraw łupieżczych Waregów. Najpóźniej w drugiej ćwierci X wieku elity państwa włączyły się również w handel bałtycki.
  7. Kształtowanie średniowiecza, s. 423
  8. Późniejsze relacje kronikarskie są na niej oparte lub mają charakter legendarny, a tym samym niehistoryczny. Krytykę wartości źródłowej tzw. tradycji krakowskiej zachowanej w Kronice Polskiej Wincentego Kadłubka przeprowadził Gerard Labuda (Studia nad początkami państwa polskiego, tom II)
  9. Szablon:Cytuj książkę
  10. Kronika Thietmara, ks. II rozdz. 29
  11. Na temat przyjęcia chrześcijaństwa zob.: G. Labuda, Mieszko I, rozdz. IV.3.; G. Labuda Jakimi drogami przyszło do Polski chrześcijaństwo? [w:] Nasza Przeszłość t. 69 (1988), s. 39-80; H. Łowmiański Początki Polski t. V (s. 342-345)
  12. S. Szczur, Historia Polski średniowiecze, s. 89
  13. Według relacji Roczników altajskich większych Mieszko nie przybył na dwór cesarza, ale przysłał swojego syna (zapewne Bolesława Chrobrego) jako zakładnika. Dzisiejsi historycy w większości negują prawdziwość tej relacji, przyjmując, że w tej sprawie zapadła jedynie decyzja cesarska, do której książę Polan się nie zastosował. Pogląd taki przedstawił J. Widajewicz. Przeciwnego zdania był H. Łowmiański, który opowiedział się za kilkumiesięcznym pobytem Bolesława w Niemczech. Prawdopodobieństwo tej wersji wydarzeń obniża fakt, że jeszcze w tym samym 973 roku Mieszko przystąpił do opozycji przeciwko nowemu cesarzowi Ottonowi II. W przypadku gdyby jego pierworodny syn znajdował się na dworze niemieckim takie zachowanie byłoby raczej mało prawdopodobne (K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, s. 78-79)
  14. Przyjmuje się, że małżeństwo zawarto w 979 lub 980 (Szczur S., Historia Polski średniowiecze, s. 53). Pod uwagę jest brany również rok 978
  15. Szczur S. Historia Polski Średniowiecze s. 60
  16. Za koronacją Bolesława Chrobrego w roku 1000 opowiadali się wszyscy kronikarze i dziejopisowie, aż po Adama Naruszewicza. Dopiero późniejsza historiografia dokonała krytycznej analizy źródeł, która wykazała, że Bolesław po roku 1000 nie tytułował się królem, a zarazem rozpoczął w Rzymie starania o koronację. Za rokiem 1025 jako jej datą opowiedzieli się m.in. Stanisław Zakrzewski, Henryk Łowmiański i Gerard Labuda. W najnowszej historiografii grupa historyków powróciła do koncepcji koronacji na zjeździe gnieźnieńskim – należą do niej m.in. T. Wasilewski i J. Fried. Na uwagę zasługuje koncepcja Wasilewskiego wg którego Chrobry został koronowany przez Ottona, ale zrzekł się tytułu po przejęciu władzy przez niechętnego mu Henryka II i rozpoczął starania o ponowną koronację przez papieża. Głos w dyskusji ponownie zabrał Gerard Labuda, kwestionując rok 1000 jako datę koronacji (O badaniach nad zjazdem gnieźnieńskim roku 1000, "Roczniki Historyczne", t. 68 (2002), s. 145-151).
  17. Możliwość taką zasugerował Gerard Labuda (zob. Rożek M. Polskie koronacje i korony, s. 28).
  18. Zajęcie Słowacji przez Bolesława Chrobrego nie jest jasno poświadczone w źródłach, ale przyjmuje się, że prawdopodobnie do niego doszło. Wskazuje na to zapis Kroniki Galla Anonima o oparciu granicy o Dunaj, a także późne źródło w postaci Kroniki węgiersko-polskiej, wg którego granica Węgier i Polski przebiegała nad Dunajem (Labuda G.,Granice południowe Polski w X i XI wieku czyli castrum Trecen w dokumentach biskupstwa wrocławskiego (1155, 1245) w Studia nad początkami państwa polskiego, tom II, s. 212-239)
  19. Za: Rożek M. Polskie koronacje i korony, s. 34.
  20. Datacja tego wydarzenia nie jest jasna. Niektórzy historycy przyjmują, że do zajęcia Moraw mogło dojść jeszcze za rządów Bolesława Chrobrego – w latach 1018-1021 (za: D. Borawska Kryzys monarchii wczesnopiastowskiej...).
  21. Nie jest jasne w którym momencie Słowacja odpadła od Polski. W historiografii przyjmowane są przede wszystkim dwa możliwe przedziały czasowe: 1007-1009 i 1030-1031, z czego drugi przeważa w nowszych pracach (Labuda G.,Granice południowe Polski w X i XI wieku czyli castrum Trecen w dokumentach biskupstwa wrocławskiego (1155, 1245) w Studia nad początkami państwa polskiego, tom II, s. 212-239).
  22. Pogląd ten pierwotnie sformułowany przez Z. Zakrzewskiego został w ostatnich latach ponownie przedstawiony przez G. Labudę (Mieszko II, s. 86), nie uzyskał jednak powszechnego poparcia. Jego krytyki podjął się m.in. Z. Górczak (Bunt Bezpryma jako początek tzw. reakcji pogańskiej w Polsce [w:] Nihil superfluum esse, s. 111-121)
  23. 'Zniknął w mrokach średniowiecza' – Polityka, Sławomir Leśniewski /09.10.2007
  24. W źródłach określanego także jako Thiedryk.
  25. za: Szczur S. "Historia Polski średniowiecze", s. 80
  26. za: Labuda G. Pierwsze państwo piastowskie, s. 54
  27. W starszej historiografii jego imię podaje się także w formach "Masław" i "Mojsław".
  28. Dokładna datacja nie jest możliwa ze względu na brak źródeł. Odtworzony ciąg chronologiczny wydarzeń wskazuje, że do wygnania Kazimierza doszło niedługo przed najazdem czeskim. S. Szczur podaje, że stało się to prawdopodobnie w 1037-1038 roku (Historia Polski średniowiecze, s. 81).
  29. Wg niektórych historyków czeskich do najazdu doszło w 1039, na co wskazuje zapis w Kronice Kosmasa. Prawdziwości pierwszej daty (1038) przekonująco dowodził G. Labuda (Mieszko II, s. 183-194).
  30. Pogląd ten popierali W. Dziewulski, R. Grodecki i J. Bieniak.
  31. Pogląd ten popierali T. Grudziński i H. Łowmiański.
  32. Pogląd Danuty Borawskiej (Kryzys monarchii wczesnopiastowskiej w latach trzydziestych XI wieku).
  33. Lub jego syna Henryka III – nie jest jasne, który z władców udzielił wsparcia Kazimierzowi, ponieważ w 1039 Konrad zmarł, a tron objął Henryk III.
  34. Pogląd ten przedstawił m.in. Gerard Labuda w II tomie Studiów nad początkami państwa polskiego. Sprzeciwił mu się m.in. J. Bieniak, wskazując, że jeszcze w czasach Bolesława III Krzywoustego kronika Galla Anonima wymieniała główne grody państwa jako równorzędne stolice książęce (łac. Sedes regni principales). Dopiero ustawa sukcesyjna tego władcy miała przesądzić o formalnym prymacie Krakowa (Polska elita polityczna XII w. [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 2, s. 26-61)
  35. Ze względu na różnice między trzema opisującymi walki z Miecławem latopisami ruskimi data ta budzi wątpliwości wśród historyków. Przyjmuje się, że do pierwszego ataku na Mazowsze doszło w 1041, natomiast do drugiego i decydującego w latach 1043-1047 (G. Labuda, Korona i infuła, s. 4).
  36. Wskazuje na to jasno spotkanie w Miśni w 1046, na którym cesarz Henryk III godził skłóconych książąt Polski (Kazimierza) i Pomorza (Siemomysła). Obaj władcy występują jako książęta równorzędni, co wyklucza większe zwycięstwo Kazimierza. Historycy dopuszczają natomiast wprowadzenie tymczasowej zwierzchności trybutarnej Polski nad Pomorzem.
  37. S. Szczur, Historia Polski średniowiecze, s. 171-172.
  38. Hipoteza wysunięta przez H. Łowmiańskiego (Początki Polski, t. VI, Warszawa 1985, s. 114-116; zob. też: G. Labuda Korona i infuła, s. 4)
  39. Jej prawdziwość dopuszcza m.in. Gerard Labuda (Święty Stanisław biskup krakowski, patron Polski)
  40. Powyższa koncepcja wydarzeń zaproponowana została przez Gerarda Labudę w monografii Święty Stanisław biskup krakowski, patron Polski. W starszej historiografii za podstawowe opracowanie factum św. Stanisława uznawano Szkice historyczne jedenastego wieku Tadeusza Wojciechowskiego. Główne różnice między koncepcjami Labudy i Wojciechowskiego to odrzucenie przez tego drugiego wiarygodności relacji Wincentego Kadłubka i sugerowanie współpracy Stanisława z Władysławem Hermanem i Czechami. Pogląd o udziale czeskim w obaleniu władzy Bolesława dziś uznaje się za pozbawiony podstaw naukowych, a tym samym powszechnie się go odrzuca.
  41. Za aktywnym udziałem Władysława w spisku, a nawet jego współpracą z Czechami opowiadał się Tadeusz Wojciechowski (Szkice historyczne jedenastego wieku, Kraków 1904). Pogląd ten zanegował G. Labuda, minimalizując, a nawet wykluczając związki Władysława z opozycją (Korona i infuła, s. 11-12)
  42. G. Labuda, Korona i infuła, s. 12; por. S. Szczur Historia Polski średniowiecze s. 115
  43. Przypuszcza się, że próba porwania Sieciecha wynikała z jego rzekomego udziału w zamordowaniu Mieszka Bolesławowica (G. Labuda, Korona i infuła, s. 16).
  44. Nie jest jasne, czy Władysław Herman ustalił relacje, jakie miały panować między jego synami. Odpowiedzi nie daje kronika Galla Anonima. Jej autor jako panegirysta Bolesława Krzywoustego siłą rzeczy nie mógł bezstronnie przedstawić omawianej kwestii. Część historyków przyjmuje, że ze względu na starszeństwo Zbigniew był władcą zwierzchnim (np. Jureczko A. Testament Krzywoustego, s. 1; Grodecki R. Dzieje Polski Średniowiecznej tom 1), inni opowiadają się za równą pozycją braci (G. Labuda Korona i infuła)
  45. Gall Anonim zarzucał Zbigniewowi, że był synem nałożnicy. W rzeczywistości jego matka była jednak zapewne prawowitą małżonką Władysława Hermana, którą ten poślubił być może z pominięciem w tym okresie jeszcze nieobowiązkowej ceremonii kościelnej. W związku z tym prawa Zbigniewa do tronu były równie dobre, a ze względu na starszeństwo nawet lepsze niż Bolesława (Jureczko A. Testament Krzywoustego s. 1).
  46. W dzisiejszej historiografii dominuje pogląd, zgodnie z którym hołd dotyczył całego państwa, a Bolesław Krzywousty został wasalem cesarza (Szczur S. Historia Polski Średniowiecze s. 126). Starsze prace, oraz niektóre opracowania zagraniczne (np. Davies N. Boże Igrzysko s. 88) podają, że hołd dotyczył jedynie ziem objętych trybutem – Pomorza i Rugii
  47. Zagadkowa wzmianka o Rugii, której Bolesław nie posiadał, daje się najtrafniej ocenić jako upoważnienie do podboju lennego tych ziem, z ramienia cesarza. Patrz: Grodecki R., Zachorowski St., Dąbrowski J., "Dzieje Polski średniowiecznej”, t. I, Kraków 1995, s.152
  48. Koncepcję tę poparli G. Labuda (Testament Bolesława Krzywoustego [w:] Opuscula Casimiro Tymieniecki septuagenario dedicata, s. 179-194)i H. Łowmiański (Początki Polski, t. VI, cz. 1, s. 126-152). Krytyce poddał ją J. Bieniak (Polska elita polityczna XII w. [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 2, Warszawa 1982, s. 26-61).
  49. J. Bieniak, Polska elita polityczna XII w. [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 2, Warszawa 1982, s. 26-61
  50. Kazimierz Tymieniecki wyznaczył okres drugiego państwa polskiego od 1040 roku do schyłku XII wieku. Z tym podziałem zgodził się J. Bieniak.


Zobacz też

Bibliografia

Podstawowa

Szablon:Bibliografia start

  • J. Dąbrowski, R. Grodecki, S. Zachorowski, Dzieje Polski Średniowiecznej, tom 1, Wydawnictwo Platan, Kraków 1995 (wyd. pierwsze 1926), ISBN 83-7052-230-0
  • G. Labuda, Korona i infuła, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1996, ISBN 83-03-03659-9
  • G. Labuda, Pierwsze państwo polskie, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1989, ISBN 83-03-02969-X
  • G. Labuda, Studia nad początkami państwa polskiego, tom II, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1988, ISBN 83-232-0025-4
  • J. Strzelczyk, Od Prasłowian do Polaków, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1987, ISBN 83-03-02015-3
  • S. Szczur, Historia Polski średniowiecze, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002, ISBN 83-08-03272-9

Szablon:Bibliografia stop

Pozostała

Szablon:Bibliografia start

  • J. Bieniak, Polska elita polityczna XII w. [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 2, Warszawa 1982, s. 26-61
  • D. Borawska, Kryzys monarchii wczesnopiastowskiej w latach trzydziestych XI wieku, Warszawa 1964
  • N. Davies, Boże Igrzysko, Tom I, Wydawnictwo Znak, Kraków 2006, s. 79-116, ISBN 83-240-0654-0
  • J. Dąbrowski, Studia nad początkami państwa polskiego, "Rocznik Krakowski", t. 34 (1958), s. 3-57
  • A. Gieysztor, Mieszko I [w:] Poczet królów i książąt polskich, s. 16-25, Czytelnik, Warszawa 1993, ISBN 83-07-01822-6
  • Z. Górczak, Bunt Bezpryma jako początek tzw. reakcji pogańskiej w Polsce [w:] Nihil superfluum esse, pod red. J. Strzelczyka i J. Dobosza, Poznań 2000, s. 111-121, ISBN 83-86650-48-6
  • K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Oficyna wydawnicza Volumen, 1993, ISBN 83-85218-32-7
  • A. Jureczko, Testament Krzywoustego, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1988, ISBN 83-03-02040-4
  • P. Kaczanowski, J. Kozłowski Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.), Wyd. Fogra, Kraków 1998, ISBN 83-85719-34-2
  • G. Labuda, Mieszko I, Wyd. Ossolineum, Wrocław 2002, ISBN 83-04-04619-9
  • G. Labuda, Mieszko II król Polski, Wyd. Secesja, Kraków 1992, ISBN 83-85483-46-2
  • G. Labuda, O badaniach nad zjazdem gnieźnieńskim roku 1000, "Roczniki Historyczne", t. 68 (2002), s. 145-151
  • G. Labuda, Św. Stanisław Biskup krakowski Patron Polski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2000, ISBN 83-86650-88-5
  • G. Labuda, Testament Bolesława Krzywoustego [w:] Opuscula Casimiro Tymieniecki septuagenario dedicata, Poznań 1959, s. 179-194
  • H. Łowmiański, Początki Polski, t. VI, cz. 1, Warszawa 1985
  • K. Olejnik, Cedynia, Niemcza, Głogów, Krzyszków, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1988, ISBN 83-03-02038-2
  • M. Rożek, Polskie koronacje i korony, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1987, ISBN 83-03-01913-9
  • red. M. Salamon, Kształtowanie średniowiecza, s. 423-429, Wydawnictwo Fogra, Kraków 2005, ISBN 83-85719-85-7
  • red. H. Samsonowicz, Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, UNIVERSITAS, Kraków 2000, ISBN 83-7052-710-8
  • J. Strzelczyk, Mieszko Pierwszy, Poznań 1992, ISBN 83-900370-2-5
  • B. Zientara, Mieszko II [w:] Poczet królów i książąt polskich, s. 35-42, Czytelnik, Warszawa 1993, ISBN 83-07-01822-6
  • B. Zientara, Siemowit, Lestek, Siemomysł [w:] Poczet królów i książąt polskich, s. 9-15, Czytelnik, Warszawa 1993, ISBN 83-07-01822-6

Szablon:Bibliografia stop

Medal.svg