Benedykt XVI

Szablon:Papież infobox Szablon:Kościół katolicki Benedykt XVI (łac. Benedictus XVI, właściwie Szablon:Wymowa, ur. 16 kwietnia 1927 w Marktl am Inn) – niemiecki kardynał, 1981-2005 prefekt Kongregacji Nauki Wiary, od 2002 do 2005 dziekan Kolegium Kardynalskiego, 19 kwietnia 2005 wybrany 265. (według innej rachuby 266.) papieżem.

Życie przed wyborem na papieża

Dzieciństwo i młodość (1927-1943)

Rodzinny dom Benedykta XVI
w Marktl am Inn

Urodził się 16 kwietnia 1927 (ochrzczony tego samego dnia przez wikariusza miejscowej parafii ks. Josepha Stangla), w Wielką Sobotę, w domu rodzinnym przy ul. Szkolnej (niem. Schulstraße) w Marktl am Inn (Bawaria, Niemcy) jako syn policjanta Josepha i Marii Ratzingerów, pochodzącej z Południowego Tyrolu.

Był trzecim, najmłodszym dzieckiem. Jego rodzeństwo: Maria Ratzinger (ur. 7 grudnia 1921, zm. 2 listopada 1991) i Georg Ratzinger (ur. 15 stycznia 1924).

Do 1937 r. kiedy przeprowadzili się do Traunstein ojciec Józef służył w Bawarskiej Policji Landowej (Landespolizei) i w niemieckiej policji państwowej (Ordnungspolizei). Londyński Sunday Time pisał o Ratzingerze seniorze jako antynaziście którego próby powstrzymania Brązowych Koszul (Oddziałów szturmowych SA) zmusiły do kilku przeprowadzek wraz z rodziną. Według International Herald Tribuneprzeprowadzki te były bezpośrednio związane z postawą Józefa Ratzingera, który sprzeciwiał się nazizmowi, czego rezultatem były degradacje i przeniesienia. Brat papieża, Georg powiedział: Nasz ojciec był zaciekłym przeciwnikiem nazizmu, ponieważ uważał że było to w sprzeczności z naszą wiarą. Jednak rodzinę dotknęły także boleśniejsze represje ze strony reżimu. John Allen (watykański komentator), donosi o słowach wygłoszonych przez kardynała Ratzingera 28 listopada 1996 r. w Watykanie: Kuzyn cierpiący na zespół downa, który w 1941 r. miał 14 lat i był zaledwie kilka miesięcy młodszy (niż Ratzinger), został zabrany przez nazistowskie władze na terapię. Niedługo później rodzina otrzymała informacje o jego śmierci.

Brat Georg, też został duchownym. Siostra, Maria Ratzinger, nigdy nie wyszła za mąż, była gospodynią Josepha aż do śmierci w 1991 r. Ich wuj, Georg Ratzinger był księdzem i członkiem Reichstagu.

Według kuzynki Eriki Kropp, Ratzinger od dzieciństwa nie chciał zostać nikim innym jak księdzem. Kiedy miał 15 lat, mówił że zostanie biskupem, ona żartobliwie zapytała "Czemu nie papieżem?" Wcześniej w 1932 r. do miasteczka w którym mieszkali Ratzingerowie przyjechał arcybiskup Monachium Michael von Faulhaber. 5-letni Joseph był w grupie dzieci wręczających kardynałowi kwiaty, tego dnia ogłosił, że także chciałby zostać kardynałem.

W wieku 14 lat (w 1941 r.), wstąpił do Hitlerjugend, w której członkostwo było obowiązkowe od 25 marca 1939 r. Według korespondenta tygodnika National Catholic Reporter Johna Allena, Ratzinger nie podchodził entuzjastycznie do członkostwa w tej organizacji, odmawiał brania udziału w spotkaniach. Ratzinger wspominał, że nazistowski profesor matematyki postarał się o zmniejszenie mu czesnego w szkole. Do tego teoretycznie była wymagana dokumentacja obecności na spotkaniach Hitlerjugend, jednak wg Ratzingera profesor załatwił mu stypendium bez konieczności udziału w zebraniach.

Służba wojskowa (1943-1945)

W wieku 16 lat (1943 r.) wraz z innymi kolegami z klasy rozpoczął przygotowanie wojskowe w zakresie obrony przeciwlotniczej. Powołany został do programu Luftwaffenhelfer. Zostali przydzieleni do oddziału odpowiedzialnego za ochronę fabryki silników lotniczych BMW w Ludwigsfeld na północ od Monachium. Następnie zostali przeniesieni do Unterföhring (na północny zachód od Monachium) i na krótko do Innsbrucka. Z Insbrucka ich oddział udał się do Gilching, by ochraniać bazę myśliwców niemieckich i atakować bombowce aliantów które urządzały naloty na Monachium. W Gilching Ratzinger służył w posterunku telefonicznym.

10 września 1944 r. jego klasa została zwolniona z korpusu. Jednak wracając do domu, Ratzinger otrzymał nowe powołanie do Reichsarbeitsdienst (Służby Pracy Rzeszy). Został oddelegowany do węgierskiego obszaru granicznego z Austrią, która została zaanektowana przez Niemcy w 1938. Tu pracował, aż do czasu kiedy Armia Czerwona zajęła Węgry, wtedy to został skierowany do przygotowywania umocnień przeciwpancernych, oczekujących na ofensywę wojsk radzieckich. Tam też był świadkiem pędzenia Żydów do obozów śmierci. 20 listopada 1944 jego oddział został zwolniony ze służby.

Ratzinger znowu wrócił do domu, jednak nie na długo. Już w 3 tygodnie później dostał wezwanie do stawienia się w Monachium, gdzie otrzymał przydział do koszar, do Wehrmachtu w mieście Traunstein, blisko którego mieszkała jego rodzina. Po podstawowym szkoleniu w piechocie, Ratzinger służył w różnych posterunkach wokół miasta jego jednostki. Nigdy nie został wysłany na front.

Na przełomie kwietnia i maja, w ostatnich dniach lub tygodniach przed poddaniem się Niemiec, Ratzinger zdezerterował. Dezercja była powszechna w ostatnich tygodniach wojny, chociaż karana śmiercią (wykonywana, często zasądzana bez procesu prawnego, nieprzerwanie do końca). Obniżone morale i niewielkie ryzyko osądzenia przez zdezorganizowane wojsko niemieckie, przyczyniło się do rosnącej fali dezercji wśród żołnierzy. Ratzinger opuścił miasto Traunstein i udał się do położonej nieopodal rodzinnej wsi. Użyłem mało znanej drogi, spodziewając się bezproblemowego przejścia. Ale kiedy wychodziłem z przejścia podziemnego pod torami kolejowymi, dwóch żołnierzy stało na posterunku, przez chwilę sytuacja była dla mnie niezmiernie krytyczna. Dzięki Bogu, że oni także mieli dosyć wojny i nie chcieli stać się mordercami. Jako usprawiedliwienia użyli ręki na temblaku i pozwolili odejść do domu.

Wkrótce po tym, dwaj członkowie SS, którzy schronili się w domu Ratzingerów zwrócili uwagę na młodego człowieka w wojskowym wieku i zaczęli zadawać pytania. Ojciec Ratzingera stanowczo wyraził swoje złe zdanie na temat Hitlera i nazajutrz dwóch członków SS zniknęło nie podejmując żadnych działań. Kardynał Ratzinger powiedział później: Jakiś anioł wydawał się nas chronić.

Kiedy do wsi przybyli Amerykanie: Zostałem rozpoznany jako niemiecki żołnierz, musiałem ubrać się z powrotem w mundur który wcześniej zrzuciłem, a także trzymać ręce u góry i dołączyć do stale rosnącej grupy więźniów wojennych, których oni ustawiali w szeregu na naszej łące. To szczególnie zraniło serce mojej matki, gdy zobaczyła jej chłopca i resztę pokonanej armii stojącej tam, wystawionej na niepewny los. Ratzinger przez krótki czas był internowany w obozie jenieckim niedaleko Ulm. Został wypuszczony 19 czerwca 1945 r. Wraz z innymi młodymi ludźmi zaczął iść do domu (120 km), jednak został podwieziony do Traunstein w ciężarówce wiozącej mleko. Rodzina ponownie była kompletna po tym jak brat Georg został wypuszczony z obozu jenieckiego we Włoszech.

Edukacja (1946-1951)

W 1945 Ratzinger wraz z bratem wstąpili do katolickiego seminarium duchownego we Freiburgu i na studia w Herzogliches Georgianum na Uniwersytecie Ludwiga Maximiliana w Monachium. Według wywiadu z Peterem Seewaldem, na niego i jego kolegów ze studiów szczególnie duży wpływ wywarły prace i twórczość Gertrudy von Le Fort, Ernsta Wiecherta, Fiodora Dostojewskiego, Elisabeth Langgässer, Theodora Steinbüchela, Martina Heideggera i Karla Jaspersa. W trzech ostatnich młody Ratzinger widział przerwę w dominacji neokantyzmu, wraz z kluczową pracą "Steinbüchel's Die Wende des Denkens" (Zmiana w myśleniu). Pod koniec studiów był zbliżony bardziej do nauk św. Augustyna niż Tomasza z Akwinu. Wśród scholastyków najbardziej interesował się św. Bonawenturą.

29 czerwca 1951 r. on i jego brat zostali wyświęceni na kapłanów przez arcybiskupa Monachium Michaela von Faulhabera. W 1953 r. zdobył stopień doktora pracą o św. Augustynie, zatytułowaną "Ludzie i Dom Boży w doktrynie kościelnej św. Augustyna". W 1957 r. habilitował się rozprawą o św. Bonawenturze: Teologia dziejów u św. Bonawentury. W 1958 r. został profesorem kolegium we Fryzyndze.

Kariera naukowa (1951-1977)

Przez następne lata posługiwał jako pomocnik biskupa Fryzyngi (1957-1959). W roku 1959, został profesorem na uniwersytecie w Bonn. Jego inauguracyjny wykład zatytułował "Bóg wiary i Bóg filozofii". W 1963 r. Zaczął wykładać na uniwersytecie w Münster. Na pierwszym wykładzie aula wykładowcza była wypełniona po brzegi, już wtedy był znanym teologiem. Na II Soborze Watykańskim (1962-1965) był doradcą teologicznym niemieckiego arcybiskupa Kolonii Josepha Fringsa. Kontynuował obronę Nostra aetate, dokumentu na temat związków z innymi religiami, ekumenizmu i deklaracji prawa do religijnej wolności. Później, jako prefekt Kongregacji Nauki Wiary jasno wyjaśnił stanowisko Kościoła wobec innych religii w dokumencie Dominus Iesus (2000), w którym także mówił o prawidłowej drodze do nawiązania ekumenicznego dialogu. Podczas soboru był uważany za zdecydowanego reformatora i faktycznie współpracował z takimi modernistami, jak Hans Küng i Edward Schillebeeckx. Sam Ratzinger przyznał, że był i po części pozostał wielbicielem Karla Rahnera, znanego teologa Nouvelle Théologie, który popierał reformy i sam wznosił nowe, teologiczne poglądy. W 1966 r., Ratzinger został ustanowiony przewodniczącym wydziału teologii dogmatycznej na uniwersytecie w Tybindze, gdzie został ponownie współpracownikiem Hansa Künga. W swojej książce "Wprowadzenie do chrześcijaństwa" (1968 r.), pisał, że papież ma obowiązek słuchania różnych głosów w Kościele podczas podejmowania decyzji. Pisał także, że Kościół od wieków jest zbyt scentralizowany, ograniczony i nadmiernie kontrolowany przez Rzym. Te zdania jednak nie zostały wydrukowane w kolejnych wydaniach książki, gdyż zostały błędnie zinterpretowane przez autorów kolejnych reprintów. W tym czasie oddalił się od Tybingi, spowodowane to było atmosferą i marksistowskimi ruchami wśród studentów w latach '60, które w Niemczech szybko się radykalizowały, szczególnie w 1967 i 1968, by osiągnąć kulminację w serii zamieszek w kwietniu i maju 1968 r. Ratzinger wiązał to (a także spadek szacunku do autorytetów wśród studentów, oraz rosnący, niemiecki ruch na rzecz praw homoseksualistów) z odejściem od tradycyjnego katolickiego nauczania. Coraz częściej, jego poglądy, wbrew reformatorskiemu zacięciu, kontrastowały z poglądami liberalnymi, które wtedy zyskiwały swój ruch w teologii. Przez lata na II Soborze Watykańskim i na uniwersytecie w Tybindze, profesor Joseph Ratzinger publikował artykuły w reformatorskim, teologicznym czasopiśmie "Concilium", chociaż wybierał coraz częściej mniej reformatorskie tematy, niż inni współtwórcy pisma, teologowie-moderniści Hans Küng, czy Edward Schillebeeckx.

W końcu w 1969 r. wrócił do Bawarii, na uniwersytet w Ratyzbonie, do środowiska o mniej reformistycznych poglądach.

W 1972 r. zakłada pismo teologiczne Communio, wraz z Hansem Ursem von Balthasar, Henrim de Lubac, Walterem Kasper i innymi. Communio, publikowane teraz w 17 wydaniach (niemieckim, angielskim, hiszpańskim, polskim i innych), stał się wybitnym dziennikiem współczesnej, katolickiej myśli teologicznej. Do czasu wyboru na papieża, Ratzinger pozostawał najbardziej aktywnym publicystą gazety.

Herb kardynalski Josepha Ratzingera

Kardynał Ratzinger (1988)

Kardynał i arcybiskup Monachium (1977-1982)

W marcu 1977 r. został ustanowiony przez papieża Pawła VI arcybiskupem Monachium i Fryzyngi. Sakrę biskupią przyjął 28 marca 1977 z rąk biskupa Würzburga Josefa Stangla (ciekawostką jest zbieżność nazwisk z księdzem, który udzielił chrztu – są to jednak dwie różne osoby). Współkonsekratorami byli: biskup Ratyzbony Rudolf Graber oraz biskup pomocniczy archidiecezji Monachium i Fryzyngi Ernst Tewes COr. Za swoją biskupią dewizę przyjął Cooperatores Veritatis, co oznacza "współpracownicy prawdy". Zostało to zaczerpnięte z Biblii, z 3. Listu św. Jana (3J:8). Wybór komentuje w swojej autobiograficznej pracy "Kamienie milowe".

Na konsystorzu w czerwcu 1977 r. został mianowany kardynałem. W chwili konklawe w 2005 r. był jednym z trzynastu żyjących kardynałów mianowanych przez Pawła VI i jednym z trzech poniżej wieku 80 lat; w konklawe wzięli udział jednak tylko on i William Wakefield Baum.

Kardynał Ratzinger celebruje mszę świętą podczas pogrzebu Jana Pawła II

Prefekt Kongregacji Nauki Wiary (1981-2005)

25 listopada 1981 otrzymał nominację z rąk papieża Jana Pawła II na prefekta Kongregacji Nauki Wiary (wcześniej: Święte Biuro ds. Inkwizycji, przemianowane przez papieża Piusa X w 1908).

Tym samym na początku 1982 r. zrzekł się stanowiska w Monachium. Został podniesiony do funkcji kardynała biskupa diecezji Velletri w kolegium kardynalskim w roku 1993, w 1998 r. został wicedziekanem, a w 2002 r. dziekanem Kolegium Kardynalskiego.

Na tym stanowisku Ratzinger szerzył konserwatywną doktrynę Kościoła, na takie tematy jak: planowanie poczęć, dialog między religiami czy stosunek kościoła do osób homoseksualnych, czy prawnych regulacji związków partnerskich jednocześnie zwalczając wszelkie liberalne nurty w tych tematach. Podczas jego prefektury, Kongregacja powzięła kroki mających na celu zdyscyplinowanie teologów głoszących liberalne poglądy w Ameryce Łacińskiej w latach '80.

22 lipca 1992 roku Joseph Ratzinger wydał dokument, w którym stwierdził, iż dyskryminacja ze względu na orientację seksualną nie jest tym samym co dyskryminacja ze względu na rasę, pochodzenie etniczne itd. jako, że "budzi niepokój moralny". Według wydanego dokumentu Kongregacji Nauki Wiary "istnieją dziedziny, w których nie jest przejawem niesprawiedliwej dyskryminacji uwzględnienie orientacji seksualnej, na przykład gdy chodzi o adopcję dziecka lub powierzenie go opiekunom, zatrudnienie nauczycieli lub trenerów sportowych, służbę wojskową" aprobując dyskryminację ze względu na orientacje seksualną (dziś prawnie zakazanej w wielu krajach). Podstawowe prawa człowieka (m.in. zagwarantowane przez Europejską Konwencję Praw Człowieka jak i konstytucje wielu krajów) według dokumentu Kongregacji mogą zostać "słusznie ograniczone ze względu na obiektywne nieuporządkowane zachowania zewnętrzne". Dokument, dla przykładu, podał przypadek "osób chorych fizycznie lub umysłowo", którym można ograniczyć możliwość korzystania z pewnych praw "by chronić dobro wspólne". Dokument był skrytykowany między innymi przez 3 biskupów (Charles Buswell, Thomas Gumbleton i Walter Sullivan) oraz organizacje LGBT. Urzędowanie zakończył 2 kwietnia 2005 w związku z sediswakancją po papieżu Janie Pawle II.

Funkcje w kurii rzymskiej

Z czasem objął wiele funkcji w Kurii Rzymskiej: przewodniczącego Papieskiej Komisji Biblijnej, przewodniczącego Międzynarodowej Komisji Teologicznej, radcy Drugiej Sekcji Sekretariatu Stanu, członka Kongregacji dla Kościołów Wschodnich, członka Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, członka Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów, członka Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego, członka Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan, członka Papieskiej Rady ds. Kultury oraz członka Papieskiej Komisji ds. Ameryki Łacińskiej.

8 kwietnia 2005 r. o godzinie 10, kardynał Joseph Ratzinger jako dziekan Kolegium Kardynalskiego rozpoczął mszę żałobną w intencji zmarłego Jana Pawła II. Był to jeden z największych pogrzebów w dziejach świata (do Rzymu przybyło 4 królów, 5 królowych, ponad 70 prezydentów i premierów oraz 2 miliony wiernych). Milion wiernych na pl. św. Piotra i w bocznych uliczkach żegnał Jana Pawła II. Na słowa kardynała Josepha Ratzingera Nasz ukochany Papież stoi teraz w oknie domu Ojca, widzi nas i nam błogosławi. Tak, pobłogosław nam Ojcze Święty., wierni odpowiedzieli gromkim "Santo! Santo!" (Święty! Święty!) oraz "Subito Santo!" (Święty natychmiast!). Kluczem homilii kard. Josepha Ratzingera o życiu zmarłego papieża był biblijny cytat: "Pójdź za mną". Mówił o wędrówce Karola Wojtyły za Bogiem przez całe jego życie. W sumie mszę koncelebrowało 140 kardynałów i patriarchów unickich kościołów wschodnich.

Papiestwo (od 2005)

Papież Benedykt XVI podczas Audiencji Generalnej na Placu św. Piotra w Watykanie

2 stycznia 2005, magazyn Time cytował anonimowe, watykańskie źródło, które twierdziło, że Ratzinger jest pierwszy do zajęcia miejsca Jana Pawła II po jego śmierci, lub gdy będzie zbyt chory, by przewodzić Kościołowi. Po śmierci Jana Pawła II, dziennik Financial Times napisał że Ratzinger jest liderem wśród kandydatów na nowego papieża, ale dawał także duże szanse rywalom z liberalnego skrzydła Kościoła. W kwietniu 2005 r., przed wyborem papieża, Time opublikował listę stu najbardziej wpływowych ludzi świata, wśród których znalazł się Ratzinger. Jako prefekt Kongregacji Nauki Wiary mówił, że chciałby wrócić na wieś do Bawarii i poświęcić się pisaniu książek, jednak przed śmiercią Jana Pawła II, powiedział do przyjaciół, że "jest gotowy na przyjęcie obowiązku jakie (ewentualnie) umieści na nim Bóg".

Chociaż jego wybór był uważany za najbardziej prawdopodobny przez media na świecie, niektórzy utrzymywali, że jego elekcja jest zbyt oczekiwana aby ziściła się. Wybory zarówno Jana Pawła II, jak i jego poprzednika Jana Pawła I, były raczej niespodziewane. Dlatego dla niektórych wybór Ratzingera na papieża był lekkim zaskoczeniem.

19 kwietnia 2005 r. kardynał Ratzinger został wybrany następcą Jana Pawła II w drugim dniu konklawe, po czterech głosowaniach. 19 kwietnia jest także datą śmierci (i końca pontyfikatu) innego papieża, Leona IX, najważniejszego niemieckiego papieża średniowiecza, który zapoczątkował reformę odnowy moralnej Kościoła.

Kardynał Ratzinger miał nadzieję przed konklawe, że odejdzie w pokoju, powiedział: Podczas konklawe modliłem się do Boga, żeby mnie nie wybrano. Tym razem jednak Bóg wyraźnie mnie nie posłuchał.

Przed pojawieniem się na balkonie bazyliki św. Piotra, papieżem ogłosił go kardynał Jorge Arturo Medina Estévez (protodiakon kolegium kardynałów). Kardynał po tradycyjnym łacińskim Habemus papam, zwrócił się do tłumu słowami "drodzy bracia i siostry" w językach: włoskim, hiszpańskim, francuskim, niemieckim i angielskim, przerywanymi przez owacje międzynarodowego tłumu po słowach w każdym z tych języków. Na balkonie pierwszymi słowami, wygłoszonymi w języku włoskim, nowego papieża, przed tradycyjnym błogosławieństwem Urbi et Orbi, były: Umiłowani bracia i siostry. Po wielkim papieżu Janie Pawle II kardynałowie wybrali mnie – prostego, skromnego pracownika winnicy Pana. Pocieszam się faktem, że Pan potrafi się posługiwać niedoskonałymi narzędziami i działać przy ich pomocy, a przede wszystkim zawierzam się waszym modlitwom. W radości Pana zmartwychwstałego, ufni w Jego stałą pomoc, idziemy przed siebie. Pan nam pomoże, a Maryja, Jego Najświętsza Matka, stoi u naszego boku. Dziękuję. Po tym pobłogosławił ludzi zebranych na placu przed bazyliką.

24 kwietnia 2005 r. papież Benedykt XVI odprawił mszę świętą inaugurującą swój pontyfikat. Otrzymał także insygnia władzy papieskiej – paliusz oraz pierścień świętego Piotra stając się 265. papieżem (wg Watykanu). 7 maja odbył ingres do swojej katedry – bazyliki laterańskiej.

Wybór imienia Benedykt (łac. błogosławiony) jest istotny. Benedykt XVI użył go po raz pierwszy podczas audiencji generalnej na placu św. Piotra.

Dorobek teologiczny i poglądy

Benedykt XVI podczas inauguracji pontyfikatu

Benedykt XVI należy do ścisłej czołówki teologów chrześcijańskich XX wieku^{[potrzebne źródło]}. Jego prace badawcze i publikacje odnoszą się głównie do szeroko rozumianej teologii dogmatycznej i fundamentalnej. Wiele książek i rozpraw poświęcił tajemnicy Kościoła. Drugi wielki temat w działalności naukowej kardynała Ratzingera to osoba Jezusa Chrystusa. Można go uważać za zwolennika chrystologii sensu. Podejmował także prace z zakresu ekumenizmu. Kilkakrotnie podjął tematykę teologii i duchowości sakramentu kapłaństwa. Szczególne znaczenie ma jego nowa wykładnia soteriologii w dziele Theologische Prinzipienlehre. Bausteine zur Fundamentaltheologie. Ulubionym tematem i motywem prac Ratzingera jest rozumienie wiary. Nieustannie zauważa konieczność stałego dialogu między filozofią a teologią. Podkreśla, że poszukiwany przez myślicieli Logos tożsamy jest z Jezusem Chrystusem. Duży obszar badań Ratzingera poświęcony jest aktualnej kondycji chrześcijaństwa na świecie, zwłaszcza opisowi wiary w kontekście jej aktualnych zagrożeń oraz perspektyw rozwoju. Zaniepokojenie Ratzingera wywołuje zwłaszcza częściowe lub całkowite kwestionowanie konkretnych treści doktrynalnych. Dostrzega on rozpowszechniające się błędy w zakresie wiary w poszczególne Osoby Trójcy Świętej. Zwraca przy tym szczególną uwagę na teorie relatywizujące znaczenie jedyności i powszechności zbawczej Chrystusa oraz Kościoła. Stwierdza również, że współczesny człowiek przyjmuje często tylko to, co nie kłóci się z materialistyczną wizją świata. Na tej płaszczyźnie rodzi się zdaniem Ratzingera stopniowa utrata wiary w życie wieczne oraz w możliwość potępienia. Wśród zorganizowanych form ataku na wiarę Ratzinger zwracał szczególnie uwagę na sekty, ideologię New Age, skrajnie radykalny feminizm oraz rozwijaną w Ameryce Południowej teologię wyzwolenia (pozostającą w związku z ideologią marksistowską). Bardzo negatywne skutki dla wiary wynikają jego zdaniem z kwestionowania zasad moralności chrześcijańskiej, szczególnie z odrzucenia tzw. prawa naturalnego, Dekalogu i współczesnego nauczania kościelnego (etyka życia). Brak świadectwa, niewłaściwe metody i zachwiane proporcje w procesie przekazu wiary, błędnie pojmowana czy celebrowana liturgia, sprawiają, że wiara dla dzisiejszego człowieka bywa niezrozumiała, a także mało interesująca.

W sumie opublikował ponad 60 pozycji książkowych, z których wiele zostało przetłumaczonych na języki obce. Jest także autorem kilkuset artykułów i rozpraw opublikowanych w różnych międzynarodowych czasopismach teologicznych i dziełach zbiorowych. Uchodzi za konserwatystę. Był współtwórcą czasopisma teologicznego "Communio".

Benedykt XVI w czasie mszy w bazylice św. Piotra, 2006r

Jest dość sceptyczny wobec teorii ewolucji, uważając ją za hipotezę w niektórych punktach niedostatecznie podbudowaną naukowo. W przedmowie do wydanej w 2007 książki Kreacja i Ewolucja napisał, że teoria ewolucji autorstwa Karola Darwina nigdy nie została ostatecznie dowiedziona, a naukowcy błędnie i kurczowo się jej trzymają, wyciągając zbyt pochopne wnioski, przenoszone potem na płaszczyznę relacji wiara - wiedza. Odnosi się zatem sceptycznie wobec tych ustaleń współczesnej kosmologii, które wykluczają lub pomijają przesłanie o stwórczej roli Boga niesione przez kreacjonizm. Jak napisał nauka niepotrzebnie marginalizuje poglądy na temat kreacjonizmu. W przytaczanej książce stwierdził ostatecznie: "Nie możemy powiedzieć: kreacjonizm albo ewolucja. Właściwą formułą jest kreacjonizm i ewolucja, ponieważ oba odpowiadają na dwa różne pytania". Natomiast w dniu inauguracji pontyfikatu powiedział: "Nie jesteśmy przypadkowym i pozbawionym znaczenia produktem ewolucji. Każdy z nas jest owocem zamysłu Bożego. Każdy z nas jest chciany, każdy miłowany, każdy niezbędny". Jego poglądy w tej mierze dobrze syntezuje John L. ALLEN Jr („Benedict’s Thinking on Creation and Evolution”, All Things Catholic, 1 September 2006, Vol. 6, No. 1): "Poglądów Benedykta XVI na ewolucję, co powinno być już oczywiste, nie da się ująć w prosty slogan, w tym sensie, że jest on „za” lub „przeciw” niej. Ma on głęboki szacunek dla nauki, lecz jednocześnie podkreśla, że nauki empiryczne same w sobie nie muszą ustalać „struktury pojęciowej”, w obrębie której prowadzimy rozważania o sensie i celu istnienia. Benedykt XVI martwi się, że bezkrytyczna akceptacja teorii ewolucji niesie niebezpieczeństwo, ale również nie utożsamia się z jej fundamentalistycznymi i luddystowskimi krytykami. Ujmując to w jednym zdaniu, nie chce on powtórzyć sprawy Galileusza, lecz nie chce zarazem poddać się Augustowi Comte’owi, który przewidywał powstanie „fizyki człowieka”, mającej spowodować upadek religii."

Jest laureatem wielu międzynarodowych nagród i wyróżnień^{[potrzebne źródło]}. Otrzymał dotąd siedem doktoratów honorowych (w większości katolickich uczelni):

• 1984 College of St. Thomas w St. Paul (Minnesota)
• 1985 Katolicki Uniwersytet w Eichstätt
• 1986 Papieski Uniwersytet Katolicki w Peru (Katolicki Uniwersytet w Lima)
• 1988 Katolicki Uniwersytet Lubelski
• 1998 Uniwersytet Nawarry, Pampeluna
• 1999 Wolny Uniwersytet Maria SS. Assunta w Rzymie
• 2000 Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu.

Za działalność dla pokoju Benedykt XVI otrzymał przyznaną przez Zarząd Krajowy Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Społecznego "Misja Pojednania" (powołanego w wyniku historycznego spotkania i pojednania się w 1993 r. obrońców Westerplatte i marynarzy z pancernika Schleswig-Holstein) Komandorię Missio Reconciliationis.

Kalendarium pontyfikatu

Główny artykuł: Kalendarium pontyfikatu Benedykta XVI

Joseph Ratzinger i Polska

Plik:Ratzinger Szczepanow 2003 10.JPG

Szczepanów, 2003

Przed wyborem na papieża Joseph Ratzinger ośmiokrotnie odwiedzał Polskę. Pierwszy raz w 1977 – jako arcybiskup Monachium był członkiem delegacji episkopatu Niemiec, która przyjechała na Dolny Śląsk. 31 maja 1981 roku już jako kardynał brał udział w Warszawie w uroczystościach pogrzebowych prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego. Po ogłoszeniu stanu wojennego Ratzinger organizował w Monachium modlitwy w intencji Polski. Jako arcybiskup Monachium w 1982 roku odwiedził Katowice (Górny Śląsk). Ufundował dla katowickiej katedry Chrystusa Króla imponującą mozaikę, która znajduje się obecnie w kaplicy Najświętszego Sakramentu.

Sześciokrotnie odwiedzał Opole, gdzie biskupem do 2009 roku był przyjaciel Alfons Nossol. 26 czerwca 1983 w diecezji opolskiej poświęcił kamień węgielny kościoła w miejscowości Chorula (powiat krapkowicki). Kardynał odwiedzał Polskę także w 1988, kiedy otrzymał doktorat honoris causa na KUL. Drugi doktorat honoris causa polskiej uczelni wyższej otrzymał na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu dnia 27 października 2000. 29 października 2000 roku kardynał Ratzinger odprawił mszę w parafii Matki Bożej Miłosierdzia w Oleśnicy, gdzie poświęcił statuę Chrystusa Króla Wszechświata.

W 1999 roku, jako ówczesny prefekt Kongregacji Nauki Wiary, odbył podróż do Kwidzyna. Tam w katedrze kwidzyńskiej w kaplicy błogosławionej Doroty z Mątowów modlił się przed jej wizerunkiem.

Pierwsza wizyta Benedykta XVI w Polsce

Benedykt XVI w Pałacu Prezydenckim

Papież na Okęciu w towarzystwie prezydenta Lecha Kaczyńskiego z małżonką i prymasa Polski kard. Józefa Glempa

Benedykt XVI na Błoniach krakowskich

Benedykt XVI na Błoniach krakowskich

25 maja 2002 udzielił w Radomiu sakry biskupiej nowo mianowanemu biskupowi radomskiemu Zygmuntowi Zimowskiemu, który przez wiele lat był jego współpracownikiem w kongregacji. 10 maja 2003 był legatem papieskim podczas uroczystości 750-lecia kanonizacji św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Krakowie oraz w Szczepanowie.

W dniach 25-28 maja 2006 odbyła się pielgrzymka papieża Benedykta XVI do Polski. Papież odwiedził Warszawę, Kraków, Wadowice, Oświęcim, Kalwarię Zebrzydowską i Częstochowę. Był to jego dziewiąty pobyt w Polsce, ale pierwszy jako głowy kościoła katolickiego.

Główny artykuł: Podróż apostolska Benedykta XVI do Polski

Korespondencja z papieżem

Papież jest drugim (po Janie Pawle II) papieżem, do którego można wysłać wiadomość e-mail. Adres jest inny dla każdego z języków watykańskiej witryny WWW. Dla listów w języku angielskim jest to (dla listów w innych językach należy wpisać przed znakiem @: niem – benediktxvi, franc. – benoitxvi, wł. – benedettoxvi; nie ma odrębnego adresu dla listów po polsku).

Pielgrzymki i wizyty zagraniczne

Pielgrzymki duszpasterskie na terenie Włoch

Lp.	Data pielgrzymki	Państwo	Odwiedzone miejsca	Cel
1	29 maja 2005	Szablon:Państwo	Bari	Zakończenie XXIV Kongresu Eucharystycznego
2	1 września 2006	Szablon:Państwo	Manoppello	Nawiedzenie sanktuarium Volto Santo
3	19 października 2006	Szablon:Państwo	Werona	Udział w IV Ogólnokrajowym Kongresie Kościelnym
4	21 – 22 kwietnia 2007	Szablon:Państwo	Vigevano Pawia	Nawiedzenie grobu św. Augustyna
5	17 czerwca 2007	Szablon:Państwo	Asyż	Nawiedzenie ośrodka kultu św. Franciszka
6	1 – 2 września 2007	Szablon:Państwo	Loreto	Nawiedzenie Sanktuarium Maryjnego Spotkanie z włoską młodzieżą
7	23 września 2007	Szablon:Państwo	Velletri	Nawiedzenie swojej dawnej diecezji tytularnej
8	21 października 2007	Szablon:Państwo	Neapol	Międzyreligijne Spotkanie Modlitewne
9	17 – 18 maja 2008	Szablon:Państwo	Savona Genua	Wizyta pasterska Nawiedzenie sanktuariów Nostra Signora della Misericordia oraz Nostra Signora della Guardia Spotkanie z młodzieżą
10	14 – 15 czerwca 2008	Szablon:Państwo	Brindisi Santa Maria di Leuca	Nawiedzenie Sanktuarium Maryjnego oraz Wizyta pasterska
11	7 września 2008	Szablon:Państwo	Cagliari	Nawiedzenie sanktuarium z rzeźbionym wizerunkiem Madonny z Bonari w stulecie ogłoszenia Matki Bożej główną patronką Sardynii
12	21 września 2008	Szablon:Państwo	Albano Laziale	Konsekracja ołtarza katedralnego.
13	19 października 2008	Szablon:Państwo	Pompeje	Nawiedzenie sanktuarium Matki Boskiej Różańcowej
14	28 kwietnia 2009	Szablon:Państwo	Onna L'Aquila	Wizyta w regionie trzęsienia ziemi w L'Aquili
15	24 maja 2009	Szablon:Państwo	Cassino	65. rocznica bitwy o Monte Cassino Nawiedzenie Polskiego Cmentarza Wojennego na Monte Cassino.
16	21 czerwca 2009	Szablon:Państwo	San Giovanni Rotondo	Nawiedzenie sanktuarium Ojca Pio

Planowane pielgrzymki duszpasterskie na terenie Włoch

Lp.	Data pielgrzymki	Państwo	Odwiedzone miejsca	Cel
1	6 września 2009	Szablon:Państwo	Viterbo Bagnoregio	Nawiedzenie relikwii Św. Bonawentury
2	8 listopada 2009	Szablon:Państwo	Concessio	Poświęcenie nowej siedziby Instytutu Pawła VI
3	2010	Szablon:Państwo	Turyn	Wystawienie Całunu Turyńskiego

Podróże apostolskie

Lp.	Data pielgrzymki	Państwo	Odwiedzone miejsca	Cel
1	18 – 21 sierpnia 2005	Szablon:Państwo	Kolonia Bonn	XX Światowe Dni Młodzieży w Kolonii
2	25 – 28 maja 2006	Szablon:Państwo	Warszawa Częstochowa Kraków Wadowice Kalwaria Zebrzydowska Oświęcim	podróż apostolska do ojczyzny Jana Pawła II
3	8 – 9 lipca 2006	Szablon:Państwo	Walencja	V Światowe Spotkanie Rodzin
4	9 – 14 września 2006	Szablon:Państwo	Monachium Altötting Marktl am Inn Ratyzbona Freising	podróż apostolska do rodzinnych stron
5	28 listopada – 1 grudnia 2006	Szablon:Państwo	Ankara Izmir Efez Stambuł	podróż apostolska Spotkanie z ekumenicznym Patriarchą Konstantynopola Bartłomiejem I
6	9 – 14 maja 2007	Szablon:Państwo	São Paulo Aparecida Guaratinguetá	podróż apostolska Otwarcie V Konferencji Generalnej Episkopatów Ameryki Łacińskiej i Karaibów (CELAM)
7	7 – 9 września 2007	Szablon:Państwo	Wiedeń Mariazell Heiligenkreuz	podróż apostolska Uczestnictwo w obchodach z okazji jubileuszu 850-lecia sanktuarium maryjnego w Mariazell
8	15 – 21 kwietnia 2008	Szablon:Państwo	Waszyngton Nowy Jork Yonkers	podróż apostolska Wystąpienie na forum ONZ Obchody 200-lecia archidecezji Baltimore i diecezji w Nowym Jorku, Filadelfii, Bostonie i Bardstown (dzisiejsze Louisville) Wizyta w Strefie Zero (ang. Ground Zero) – oddanie hołdu ofiarom zamachów z 11 września 2001
9	12 – 21 lipca 2008	Szablon:Państwo	Darwin Kenthurst Sydney	XXIII Światowe Dni Młodzieży
10	12 – 15 września 2008	Szablon:Państwo	Paryż Lourdes	podróż apostolska Nawiedzenie Sanktuarium Maryjnego w Lourdes z okazji 150. rocznicy objawień Matki Bożej
11	17 – 23 marca 2009	Szablon:Państwo Szablon:Państwo	Jaunde Luanda	podróż apostolska
12	8 – 15 maja 2009	Szablon:Państwo Szablon:Państwo Szablon:Państwo	Amman Góra Nebo Madaba Betania Tel Awiw Jerozolima Betlejem Ramallah Nazaret	podróż apostolska do Ziemi Świętej

Planowane podróże apostolskie

Lp.	Data pielgrzymki	Państwo	Odwiedzone miejsca	Cel
1	26 – 28 września 2009	Szablon:Państwo	Praga Stary Bolesławiec Brno	podróż apostolska

Wizyty zagraniczne

Lp.	Data wizyty	Państwo	Odwiedzone miejsca	Cel
1	19 lipca 2006	Szablon:Państwo	Przełęcz Św. Bernarda	Nieoficjalna wizyta na Przełęczy Świętego Bernarda w szwajcarskiej części Alp, podczas wypoczynku w Dolinie Aosty

Publikacje Josepha Ratzingera

• Werte in Zeiten des Umbruchs, Freiburg im Breisgau 2005.
• Unterwegs zu Jesus Christus, Augsburg 2003.
• Glaube – Wahrheit – Toleranz. Das Christentum und die Weltreligionen, 2. Aufl., Freiburg i. Brsg. 2003. (wyd. polskie Wiara Prawda Tolerancja. Chrześcijaństwo a religie światowe, Kielce 2004. ISBN 83-7224-828-1)
• Gott ist uns nah. Eucharistie: Mitte des Lebens. Hrsg. von Horn, Stephan Otto/ Pfnür, Vinzenz, Augsburg 2001.
• Gott und die Welt. Glauben und Leben in unserer Welt. Ein Gespräch mit Peter Seewald, Köln 2000. (wyd. polskie Bóg i świat z kardynałem Josephem Ratzingerem rozmawia Peter Seewald, Kraków 2001. ISBN 83-240-0107-7; wyd. II, Kraków 2005. ISBN 83-240-0592-7)
• Der Geist der Liturgie. Eine Einführung, 4. Aufl., Freiburg i. Brsg. 2000. (wyd. polskie Duch liturgii, Poznań 2002.)
• Vom Wiederauffinden der Mitte. Texte aus vier Jahrzehnten, Freiburg i. Brsg. 1997.
• Salz der Erde. Christentum und katholische Kirche an der Jahrtausendwende. Ein Gespräch mit Peter Seewald, Wilhelm Heyne Verlag, München, 1996. ISBN 3-453-14845-2 (wyd. polskie Sól ziemi. Chrześcijaństwo i Kościół katolicki na przełomie tysiącleci, , Kraków 1997. ISBN 83-7006-583-X; wyd. II, Kraków 2005. ISBN 83-240-0585-4)
• Wahrheit, Werte, Macht. Prüfsteine der pluralistischen Gesellschaft, Freiburg/ Basel/ Wien 1993.
• Zur Gemeinschaft gerufen. Kirche heute verstehen, Freiburg/ Basel/ Wien 1991.
• Auf Christus schauen. Einübung in Glaube, Hoffnung, Liebe, Freiburg/ Basel/ Wien 1989.
• Abbruch und Aufbruch. Die Antwort des Glaubens auf die Krise der Werte, München 1988.
• Kirche, Ökumene und Politik. Neue Versuche zur Ekklesiologie [Robert Spaemann zum 60. Geburtstag zugeeignet], Einsiedeln 1987.
• Politik und Erlösung. Zum Verhältnis von Glaube, Rationalität und Irrationalem in der sogenannten Theologie der Befreiung (= Rheinisch-Westfälische Akademie der Wissenschaften: G (Geisteswissenschaften), Bd. 279), Opladen 1986.
• Theologische Prinzipienlehre. Bausteine zur Fundamentaltheologie (= Wewelbuch, Bd. 80), München 1982.
• Das Fest des Glaubens. Versuche zur Theologie des Gottesdienstes, 2. Aufl., Einsiedeln 1981.
• Eschatologie, Tod und ewiges Leben, Leipzig 1981. (wyd. polskie Eschatologia, śmierć i życie wieczne, Poznań 1985)
• Glaube, Erneuerung, Hoffnung. Theologisches Nachdenken über die heutige Situation der Kirche. Hrsg. von Kraning, Willi, Leipzig 1981.
• Umkehr zur Mitte. Meditationen eines Theologen, Leipzig 1981.
• Zum Begriff des Sakramentes (= Eichstätter Hochschulreden, Bd. 79), München 1979.
• Die Tochter Zion. Betrachtungen über den Marienglaube der Kirche, Einsiedeln 1977.
• Der Gott Jesu Christi. Betrachtungen über den Dreieinigen Gott, München 1976.
• Das neue Volk Gottes. Entwürfe zur Ekklesiologie (Topos-Taschenbücher, Bd. 1) Düsseldorf 1972.
• Die Einheit der Nationen. Eine Vision der Kirchenväter (= Bücherei der Salzburger Hochschulwochen), Salzburg u.a. 1971.
• Das Problem der Dogmengeschichte in der Sicht der katholischen Theologie (= Arbeitsgemeinschaft für Forschungen des Landes Nordrhein-Westfalen: Geisteswissenschaften, Bd. 139), Köln u.a. 1966.
• Die letzte Sitzungsperiode des Konzils (= Konzil, Bd. 4), Köln 1966.
• Ereignisse und Probleme der dritten Konzilsperiode (= Konzil, Bd. 3), Köln 1965.
• Die erste Sitzungsperiode des Zweiten Vatikanischen Konzils. Ein Rückblick (= Konzil, Bd. 1), Köln 1963.
• Das Konzil auf dem Weg. Rückblick auf die 2. Sitzungsperiode des 2. Vatikanischen Konzils (= Konzil, Bd. 2), Köln 1963.
• Die christliche Brüderlichkeit, München 1960.
• Die Geschichtstheologie des heiligen Bonaventura (Habilitationsschrift), München u.a. 1959.
• Volk und Haus Gottes in Augustins Lehre von der Kirche (= Münchner theologische Studien 2/7, zugl. München, Univ., Diss., 1951.), München 1954.
• Dogma und Verkündigung
• Einführung in das Christentum, München 1968. (wyd. polskie Wprowadzenie w chrześcijaństwo, Kraków 1994. ISBN 83-7006-260-1)