Nonsensopedia:Copydown

Kanciapa / Grafiki / Copydown

Copydown – termin z dziedziny praw autorskich, stosowany na Nonsensopedii oraz pokrewnych projektach typu Uncyclopedia. Określa się nim status utworu zależnego (fotomontażu, kolażu wykorzystującego innego grafiki), który został przez autora opublikowany na wolnej licencji, jednak powstał przy wykorzystaniu utworów niewolnych (na zasadzie dozwolonego użytku lub łamiąc prawa autorskie).

Historia terminu

W prawie autorskim istnieje termin copyright. Jest to termin prawniczy. Z języka angielskiego słowo to oznacza po prostu prawa autorskie. W myśl powszechnie przyjętych przepisów prawa jakikolwiek utwór artystyczny domyślnie w chwili powstania chroniony jest przez prawa autorskie, co oznacza, że nie wolno używać takich utworów (a już z pewnością przerabiać) bez uzyskania zgody autora. W opozycji powstał termin copyleft, czyli forma ochrony praw autorskich, które zezwalają na dalsze rozpowszechnianie utworu oraz jego użycie do przeróbek i modyfikacji. Jest to termin dobrze ugruntowany wśród prawników oraz osób związanych z ruchem wolnego oprogramowania.

Na podobnej zasadzie powstał termin copydown. Należy zaznaczyć, że nie jest to termin prawniczy i osoby spoza kręgu użytkowników Nonsensopedii oraz innych wersji językowych Uncyclopedii mogą nie wiedzieć o istnieniu takiego słowa. Neologizm ten powstał na angielskiej Uncyclopedii i wraz z szablonami licencji zawędrował do Nonsensopedii, gdzie został dobrze przyjęty. Treść szablonu brzmiała w sposób następujący:

Ten obraz był edytowany i jest obecnie zlepką pikseli z różnych źródeł. Jednocześnie wgrywająca go osoba nie rości sobie niczego z tego tytułu. Kilka pikseli może mieć jednak zastrzeżone prawa autorskie. Używasz tego na własną odpowiedzialność!

Powyższa klauzula stanowi jasno, że autor pozwala innym użytkownikom na używanie swojego utworu, jednocześnie zaznaczając, że tworząc go, wykorzystał inne utwory, co może stanowić naruszenie praw autorskich.

Copydown, chociaż początkowo miał być jedynie humorystycznym akcentem, stał się jednym z najpopularniejszych oznaczeń grafik w zbiorach Nonsensopedii. W związku z tym pojawił się problem interpretacyjny, na jakiej konkretnie licencji znajduje się grafika oznaczona takim tagiem? W związku z tym uznaje się, że copydown nie stanowi treści licencyjnej w takim rozumieniu jak pozostałe szablony licencji, ale jest oznaczeniem dodatkowym.

Status prawny

Żeby zrozumieć sens i znaczenie używania oznaczenia copydown, należy najpierw zapoznać się z pewnymi niezbyt popularnymi zasadami prawnymi, rządzącymi prawami autorskimi.

Utwór zależny

Więcej w: Commons:Derivative works

Utwór zależny (ang. derivative work) to jakikolwiek utwór o charakterze artystycznym (wiersz, fotografia, figurka, rysunek), którego treść wykorzystuje inny utwór o charakterze artystycznym. Najprostszym do zrozumienia przykładem jest fotomontaż – jest to utwór zależny, wykorzystujący pierwotne, nieprzerobione zdjęcie. Mniej intuicyjnym przypadkiem jest film, którego fabuła jest oparta na książce – wówczas film jest utworem zależnym, a utworem pierwotnym jest książka. Także rysunki fanowskie przedstawiające jakąś charakterystyczną postać filmową – chociaż rysunek może być w całości wykonany ręką amatora, to fakt, że przedstawia postać z filmu bądź książki chronionej przez prawa autorskie, powoduje, że dzieło to jest utworem zależnym.

Żeby móc rozpowszechniać utwory zależne, należy uzyskać uprzednią zgodę posiadaczy praw do utworów, na których dzieło to się opiera. Nikt nie może nakręcić filmu opartego o książkę, jeżeli wcześniej nie uzyska zgody autora tej książki. Zgoda taka może być udzielona albo w sposób ogólny, czyli poprzez opublikowanie utworu pierwotnego na wolnej licencji, albo w sposób jednostkowy, np. poprzez kupno praw do utworu.

Oznaczenie copydown stosuje się wyłącznie do utworów zależnych. Dodatkowo, tag ten stosuje się do utworów zależnych, które wykorzystują dzieło chronione prawami autorskimi, co do których nie nabyto odpowiednich praw. Co więcej, copydown stosuje się tylko w sytuacji, w której autor utworu zależnego chce opublikować swoje dzieło na wolnej licencji. Podsumowanie zawiera poniższa tabela.

		Czy autor utworu zależnego uzyskał zgodę na wykorzystanie utworu pierwotnego?
		TAK	NIE
Czy autor publikuje utwór zależny na wolnej licencji?	NIE	Utwór z zastrzeżonymi prawami autorskimi, copydown nie stosuje się
	TAK	Autor nadaje odpowiednią wolną licencję, copydown nie stosuje się	Autor oznacza utwór tagiem copydown i nadaje wolną licencję

• 

  Ten fotomontaż jest niewolny. Copydown nie stosuje się

• 

  Ten fotomontaż jest opublikowany na wolnej licencji. Jednocześnie wszystkie elementy składowe użyte do stworzenia są opublikowane na wolnych licencjach. Copydown nie stosuje się

• 

  Ten fotomontaż został opublikowany przez autora na wolnej licencji, ale do jego stworzenia posłużono się niewolnym kadrem z programu telewizyjnego. Copydown stosuje się

Wymóg oryginalności

Więcej w: Commons:Threshold of originality

Wymóg oryginalności (ang. threshold of originality) to zasada mówiąca, że utwór musi spełniać określone kryteria złożoności oraz walorów artystycznych bądź edukacyjnych, aby mógł zostać objęty prawami autorskimi.

Z punktu widzenia stosowania copydown wymóg oryginalności ma wymiar i negatywny, i pozytywny. Pozytywny, ponieważ niektóre elementy składowe kolaży można uznać za nieistotne i niechronione prawami autorskimi, wówczas stosowanie copydown jest zbędne. Negatywny, ponieważ niektóre zmiany mogą nie spełniać wymogu oryginalności, wobec czego autor przeróbki nie będzie miał wpływu na licencję przerobionego dzieła.

Jeżeli którykolwiek z elementów składowych utworu zależnego jest:

• napisem,
• prostym znakiem geometrycznym,
• prostym i powszechnie znanym symbolem,

to element taki najprawdopodobniej nie spełnia wymogów oryginalności i nie trzeba przejmować się nim w ustalaniu statusu utworu zależnego.

Jeżeli autor wprowadza do utworu takie zmiany jak:

• zmiana kontrastu,
• przesunięcie,
• obrót,
• proste kolorowanie lub gradientowanie,
• kadrowanie,
• zmiana rozszerzenia,

to zmiana taka najprawdopodobniej nie spełnia wymogu oryginalności i autor nie może nadać nowej licencji efektowi swojej pracy.

Należy zaznaczyć, że nakład pracy nie jest wystarczającym i decydującym czynnikiem określającym, czy wymóg oryginalności został spełniony. Czasem dorysowanie w Paincie dwóch kresek sprawia, że grafika uzyskuje całkowicie nowy charakter. Intuicyjnie mówiąc – dzieło zależne musi mieć swój unikalny charakter, żeby można było mu nadać nową licencję (i – jeżeli dzieło pierwotne było niewolne – nadać oznaczenie copydown). W innym przypadku utworowi należy nadać taką samą licencję, jaką posiada utwór pierwotny.

Stosowanie oznaczenia copydown na Nonsensopedii

Na Nonsensopedii oznaczenie copydown stosuje się w dwojaki sposób:

• Jeżeli autorem jest nonsensopedysta, grafikę oznacza się poprzez formułę: {{self|<odpowiedni szablon wolnej licencji>|kolaż=1}}.
• Jeżeli autorem nie jest nonsensopedysta, grafikę oznacza się poprzez formułę: {{copydown|lic={{odpowiedni szablon licencji}} }}.

Dawniej stosowano oznaczenie copydown bez podania dodatkowej licencji. W takim wypadku należy zweryfikować, czy szablon {{copydown}} został zastosowany w poprawnej sytuacji. Jeżeli tak, to należy szablon na odpowiedni, zawierający szablon licencji.

Od 25 kwietnia 2015 Nonsensopedia posiada klauzulę, że jeżeli przesyłający nie nada grafice odpowiedniej licencji, zostanie ona nadana w sposób domyślny. Między 25 kwietnia 2015 a 16 maja 2016 było to Creative Commons Uznanie Autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0, zaś od 17 maja 2016 obowiązuje Creative Commons Uznanie Autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0. Należy jednocześnie pamiętać, że od 19 czerwca 2009 na Nonsensopedii obowiązuje licencja Creative Commons Uznanie Autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0, zaś wcześniej obowiązywała licencja GNU FDL. Te zmiany powodują, że w zależności od opublikowania na Nonsensopedii pliku, grafikom Copydown autorstwa nonsensopedystów przypisuje się licencje i oznaczenia za pomocą następujących formuł:

• Do 18 czerwca 2009: {{domniemanie|lic={{copydown|lic={{GFDL}} }} }}
• Od 19 czerwca 2009 do 24 kwietnia 2015: {{domniemanie|lic={{copydown|lic={{cc-by-sa-3.0}} }} }}
• Od 25 kwietnia 2015 do 16 maja 2016: {{self|{{cc-by-sa-3.0}}|kolaż=1}}
• Po 17 maja 2016: {{self|{{cc-by-sa-4.0}}|kolaż=1}}

Po co to wszystko?

Ktoś mógłby zapytać: Po co bawić się w para-prawne rozwiązania, które nie mają zbyt wielkiej mocy sprawczej?

Otóż z dwóch powodów. Po pierwsze, w jakiś sposób grafiki tego typu musimy oznaczyć. Jeżeli nadamy grafikom typu copydown normalne, wolne oznaczenia licencyjne, będzie to wprowadzenie korzystających z tego utworu w błąd. Usuwanie znowuż takich utworów jest bezsensowne, gdyż powodowałoby stratę ogromnej ilości nakładu kreatywnej i pożytecznej pracy.

Po drugie copydown daje możliwość osiągnięcia w przyszłości prawdziwej wolności utworu. Jeżeli grafika copydown korzysta np. z fotografii wojennych, które są niewolne, a które za kilka lat przejdą do domeny publicznej, wówczas szablon copydown zostanie usunięty, a grafice nada się właściwą licencję.

Ponadto należy zaznaczyć, że utwory o charakterze parodystycznym czy humorystycznym rządzą się trochę swoimi prawami. Zawodowi twórcy kabaretowi regularnie korzystają z wielu dzieł, nie prosząc wcześniej o pozwolenie ich autorów. W niektórych państwach (np. Belgii) stosowanie parodii jest uprzywilejowane prawnie. Copydown daje możliwość uwolnienia fotomontażu czy kolażu, w przeciwieństwie do przeróbek publikowanych na dziko, które łamią prawa autorskie w nie mniejszym stopniu.